روش تحلیل سیاسی

نوشته: حسن بهشتی پور

تحولات اخیر منطقه و افزایش اقدامات تحریک‌آمیز اسرائیل بار دیگر این پرسش را در فضای سیاسی ایران برجسته کرده است که آیا کشور در آستانه یک درگیری نظامی قرار دارد یا خیر. ارزیابی دقیق شرایط نشان می‌دهد که با وجود فضای پرتنش، هیچ‌یک از بازیگران اصلی—ایران، اسرائیل و آمریکا—در موقعیتی نیستند که آغازگر جنگی جدید باشند. این جمع‌بندی نه از خوش‌بینی، بلکه از تحلیل واقع‌بینانه ظرفیت‌ها، محدودیت‌ها و محاسبات راهبردی طرف‌ها ناشی می‌شود.

۱. چرا جنگ محتمل نیست؟

در شرایط کنونی، سه عامل اساسی مانع از آغاز جنگی گسترده است:

اسرائیل درگیر بحران‌های داخلی، فشارهای بین‌المللی و محدودیت‌های عملیاتی است. گشودن جبهه‌ای جدید علیه ایران، ریسک‌هایی دارد که تل‌آویو در این مقطع توان مدیریت آن را ندارد.

ایران نیز با وجود آمادگی دفاعی، تمایلی به ورود به جنگی پرهزینه ندارد؛ جنگی که می‌تواند مسیر توسعه اقتصادی و ثبات منطقه‌ای را مختل کند.

آمریکا درگیر اولویت‌های داخلی و رقابت‌های ژئوپلیتیک با چین و روسیه است و از هرگونه درگیری جدید در خاورمیانه پرهیز می‌کند.

با این حال، پایین بودن احتمال جنگ—حتی اگر کمتر از ۱۰ درصد باشد—به معنای صفر بودن آن نیست. در محیطی که سوءمحاسبه، اقدام شتاب‌زده یا حادثه‌ای غیرمنتظره می‌تواند بحران‌ساز شود، بی‌توجهی به این احتمال خطایی راهبردی خواهد بود.

حسن بهشتی پور

مقدمه

جنگ اوکراین به یکی از مهم‌ترین کانون‌های رقابت ژئوپلیتیک تبدیل شده و هر بازیگری که به‌نحوی در این منازعه دیده شود، در معرض پیامدهای سیاسی، حقوقی و تحریمی قرار می‌گیرد. ایران نیز طی دو سال گذشته با مجموعه‌ای از اتهامات درباره همکاری نظامی با روسیه مواجه بوده است؛ اتهاماتی که صرف‌نظر از صحت یا عدم صحت آن‌ها، می‌توانند هزینه‌های بلندمدت برای سیاست خارجی، اقتصاد، و امنیت ملی ایجاد کنند.

هدف این یادداشت، ارائه مجموعه‌ای از راهکارهای عملی، قابل اجرا و چندلایه برای کاهش تبعات این اتهامات، بدون آسیب‌زدن به همکاری‌های ضروری ایران با روسیه است. این راهکارها در چهار محور اصلی تنظیم شده‌اند: بازطراحی روایت رسمی، تنظیم حقوقی همکاری‌ها، دیپلماسی فعال، و مدیریت هوشمند رابطه با روسیه.

ستاره صبح: حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل، با اشاره به اقدامات ضدایرانی اسرائیل و تحرکات منطقه‌ای، تأکید کرد که در شرایط کنونی جنگی پیش روی ایران نیست.

او توضیح داد که اکنون شرایط برای شروع درگیری نظامی نه برای طرف اسرائیلی، نه برای ایران و نه برای آمریکا فراهم نیست. با این حال بهشتی‌پور یادآور شد که این به معنای تضمین وقوع نکردن جنگ نیست و بر اهمیت پیش‌بینی و آماده‌سازی برای هرگونه تحولی تأکید کرد.

کارشناس مسائل بین‌الملل با ارزیابی احتمال جنگ کمتر از ۱۰ درصد اظهار داشت: «این رقم هرچند اندک است، اما نباید موجب بی‌توجهی شود. در چنین شرایطی دیپلماسی باید فعال باشد تا هرگونه فشار و تنش مهار شود.» بهشتی‌پور افزود که مذاکرات میان ایران و آمریکا تنها در صورت تغییر رویکرد دوطرف امکان‌پذیر است و تا زمانی که آمریکا رویکرد فعلی خود را ادامه می‌دهد و ایران نیز تغییر موضع ندهد، هیچ توافقی به دست نخواهد آمد.

نگاه تحلیلگر/ مصاحبه با حسن بهشتی پور

حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در گفتگوی با خبرنگار نامه نیوز گفت: هدف آمریکا از توقیف نفت کش ونزوئلایی سرنگونی دولت مادورو است و حالا اینکه آمریکایی ها نام ایران را آوردند شاید برای این باشد تا بهانه قرار دهند که همکاری های بین ایران و ونزوئلا را مختل کنند.

توقیف نفتکش ونزوئلایی اقدامی در ادامه سیاست‌های یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا تحلیل و تفسیر می‌شود؛ به ویژه آنکه آمریکا تلاش کرد این نفتکش را به صادرات نفت ایران هم منسوب کند و از این طریق به فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه ملت ایران مشروعیت ببخشد.

آمریکا با سوءاستفاده از سازوکارهای حقوقی بین‌المللی می‌خواهد اقدامات فرامرزی خود را توجیه کند، حال آنکه در عمل به بی‌ثباتی در تجارت جهانی دامن می‌زند. ایران این ادعاها را بی‌اساس دانسته و تأکید می‌کند «واشنگتن باید از سیاست‌های فشار حداکثری و توقیف‌های غیرقانونی دست بردارد و به اصول حقوق بین‌الملل احترام بگذارد».

حسن بهشتی‌پور، پژوهشگر و تحلیلگر مسائل بین‌المللی در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری ایکنا :

کارشناس مسائل بین‌الملل درباره نگاه سند امنیت ملی جدید آمریکا به ایران گفت: در سند جدید ادعا شده که ایران دیگر تهدید جدی نیست و آمریکا توان آن را نابود کرده و به نوعی سیاست تبلیغاتی را مطرح کرده است. در حالی که همین سند به اهمیت آبراه خلیج فارس و تنگه هرمز اشاره می‌کند؛ اگر ایران تهدید نیست، پس این همه تأکید بر امنیت آبراه چه معنایی دارد؟ این نشان می‌دهد که ایران قدرت ناامن کردن آبراه خلیج فارس و تنگه هرمز را دارد و این دقیقا در تعارض با نکات مطرح شده درباره ایران در این سند است.

دولت دوم دونالد ترامپ اخیراً سند «استراتژی امنیت ملی جدید آمریکا» را با شعار «اول آمریکا» منتشر کرده؛ سندی که بازتعریف نقش واشنگتن در نظام بین‌الملل را محور قرار داده است. این پرسش مطرح می‌شود که آیا آمریکا با تکیه بر چنین رویکردی در پی تمرکز بر مسائل داخلی و کاهش مداخله در جهان است یا این تغییر، بیش از آنکه واقعی باشد، ظاهری و تبلیغاتی است؟!

همچنین یکی از محورهای مهم این سند، نحوه مواجهه آمریکا با جمهوری اسلامی ایران است؛ این سند ایران را تهدید کاهش یافته معرفی کرده است. از سوی دیگر، تأکید بر کاهش مداخله‌گری در نقاط مختلف جهان، این برداشت را تقویت می‌کند که شاید ایالات متحده به افول جایگاه خود اذعان کرده باشد. در همین چارچوب، این پرسش نیز اهمیت می‌یابد که آیا جایگاه منطقه غرب آسیا در نگاه راهبردی آمریکا تنزل یافته است. علاوه بر این، قرار گرفتن چین و روسیه در جایگاه چالش‌های اصلی امنیت ملی آمریکا نشان می‌دهد که مهار این دو قدرت به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های واشنگتن تبدیل شده است؛ موضوعی که خود نشانه‌ای از ناکامی‌های پیشین آمریکا در این حوزه به شمار می‌رود.