روش تحلیل سیاسی

نوشته : حسن بهشتی پور

اختصاصی برای سایت تاریخ شفاهی

https://www.oral-history.ir/?page=post&id=12859

مقدمه

در قلمرو دانش و اندیشه، مرز ظریفی «خیال» را از «واقعیت» جدا می‌سازد. خیال، آن‌گاه که در چارچوب ادبیات و هنر جای گیرد، موتور محرک آفرینش می‌شود و جهانی زیباتر می‌آفریند؛ اما همین نیرو اگر به حریم روایتِ تاریخی تجاوز کند، به آفتی ویرانگر بدل می‌گردد که پایه‌های حافظهٔ جمعی را سست می‌کند. این گذر از واقعیت به خیال، به‌ویژه در «تاریخ شفاهی» که روایت راویان مستقیم رویدادها، سنگ بنای خود می‌داند، خطری همیشگی و مهلک است.

در ادبیات و افسانه‌سرایی، تخیل نویسنده ارزش افزوده محسوب می‌شود و حتی توهمِ راوی می‌تواند به ژرف‌نمایی اثر بینجامد. اما تاریخ، به‌مثابه دانشی متکی بر شواهد و واقعیت‌ها، بر عکس این قاعده استوار است. وقتی تاریخ‌نگاری بر پایه خاطرات راوی، ذهنیت‌های فردی و روایت‌های شفاهی نقش آفرین اصلی در متن یک واقعه شکل می‌گیرد، این پرسش بنیادین مطرح می‌شود: مرز بین «واقعیت عینی» آنچه رخ داده، با «تصویر ذهنی» راوی کجاست؟ یعنی چگونه می توان واقعیت ها را آن گونه که اتفاق افتادند از خطای سهوی و گاهی عمدی راوی جدا کرد؟

از بخش‌های بسیار تأثیرگذار در شاهنامه فردوسی داستان گزینش رخش توسط رستم در جلد اول شاهنامه فردوسی ، نه‌تنها از نظر ادبی شاهکار است، بلکه از نظر بار معنایی و نمادین هم بسیار غنی‌ست.

در بخش آغازین نبردهای رستم، زمانی که ایران در خطر حمله افراسیاب قرار دارد، زال تصمیم می‌گیرد رستم را به میدان بفرستد. اما پیش از آن، باید اسبی درخور او پیدا شود. گله‌های اسب را می‌آورند، ولی هیچ‌کدام تاب نیروی رستم را ندارند. تا اینکه رستم چشمش به اسبی می‌افتد که بعدها نامش را "رخش" می‌گذارند. توصیف رخش و مادرش با بیت‌هایی بسیار زیبا همراه است:

رستم رخش را انتخاب می‌کند و از چوپان قیمتش را می‌پرسد. پاسخ چوپان حیرت انگیز است و نشان دهنده غنای فرهنگ ایران زمین در حدود هزار سال پیش

ز چوپان بپرسید کاین اژدها به چندست و این را که خواهد بها؟

چنین داد پاسخ که گر رستمی برو راست کن روی ایران‌زمین

مر این را بر و بوم ایران بهاست بدین بر تو خواهی جهان کرد راست

این پاسخ چوپان، یکی از زیباترین جلوه‌های میهن‌دوستی در شاهنامه است. اسب را نه به پول، بلکه به تعهد رستم به ایران می‌سپارد. این نگاه، فراتر از معامله است—نوعی پیمان اخلاقی و حماسی.

منبع : گل‌سرخی، ایرج. شاهنامه به نثر. تهران: نشر علم، ۱۳۸۲، ص ۲۱۷–۲۲۰.

در نشست «چگونه در بند، مدرسه ساختیم؟» مطرح شد؛

هدیه‌ای که نقطه عطف آموزش بود

یکی از آزادگان دفاع مقدس گفت: پس از یک سال و نیم اسارت، تعدادی قرآن از سوی مقامات عراقی و به گفته آنان هدیه صدام حسین به آسایشگاه‌ها بود که به اردوگاه‌ها داده شد. این امر، نقطه عطفی در فعالیت‌های آموزشی بود.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست تخصصی «چگونه در بند، مدرسه ساختیم؟» با محور بررسی ساختارهای آموزشی خودجوش در اردوگاه‌های اسرا، برگزار شد. در این نشست، حسن بهشتی‌پور، پژوهشگر روابط بین‌الملل و آزاده، علی علیلو، آزاده و محمدرضا حشمتی، پژوهشگر به تبیین نقش آموزش در حفظ امید، هویت و مقاومت در اردوگاه‌های اسارت پرداختند.

محمدرضا حشمتی، پژوهشگر حوزه تجارب آموزشی آزادگان، اظهار کرد: مقام معظم رهبری جمله‌ای قابل تأمل درباره جنگ بیان کرده‌اند که به نظر من ظرفیت تحلیلی بالایی دارد. ایشان گفته‌اند: «جنگ ما، گنج بود». دستیابی به چنین نگاهی مستلزم تأمل، واکاوی و بازخوانی دقیق تجربه جنگ است؛ چرا که این پدیده، وجوه متکثری دارد و می‌توان از زوایای گوناگون به آن نگریست. ادامه مطلب را ببینید:

گفت‌وگوی ایبنا با حسن بهشتی‌پور؛

حسن بهشتی‌پور، کارشناس روابط بین‌الملل معتقد است خاطرات اسیرانی جنگ عراق و ایران هنوز کار زیادی دارد و موضوعات زیادی ناگفته مانده است و هنوز به حد اشباع نرسیدیم.

سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ درباره خاطرات آزادگان به طور تقریبی ۳۰۰ تا ۴۰۰ کتاب به چاپ رسیده است، خاطراتی که بخشی از تاریخ جنگ تحمیلی از اردوگاه‌های عراق است که شرح چگونگی اسارت، رفتار عراقی‌ها، نام اردوگاه و مدت زمان سپری شده در آن و اتفاقاتی است که رقم خورده و اغلب شرح روزهای دشوار و غیرقابل تحملی است که اسیرانی ایرانی در عراق تحمل کردند تا زمانی که از بند اسارت رها شدند. پس از آزادی خاطرات برخی از آنها ثبت و ضبط و منتشر شد. اما پس از بیش از سه دهه از رهایی اسیران از بند حزب بعث با وجود انتشار آثار متعدد درباره خاطرات آنها، ادبیات اردوگاهی نتوانسته است در ایران جایگاه درخوری پیدا کند، شاید یکی از دلایل آن فعالیت ناشر دولتی یا وابسته به آن است و ناشران خصوصی ممتاز کمتر در این زمینه وارد شدند و در نتیجه با وجود چاپ خاطرات قابل تامل اما همچنان ناشناخته مانده است. در این میان برخی بر این تصورند که خاطرات آزادگان به مرز تکرار نزدیک شده است و دیگر حرف تازه‌ای برای مخاطب ایرانی ندارد. اما حسن بهشتی‌پور، کارشناس روابط بین‌الملل که خود از آزادگان جنگ تحمیلی است این نظر را رد می‌کند و معتقد است که در زمینه چاپ خاطرات اسیران هنوز برای رسیدن به مرز اشباع راه زیادی در پیش است. با بهشتی‌پور درباره چند و چون خاطرات اسیران و ویژگی‌های آن گفت‌وگو کردیم که در ادامه می خوانید:

حسن بهشتي پور، تحليلگر ارشد مسائل سياست خارجي بر اين باور است که مافياي روابط بين الملل تا زماني که در کشورها ذي نفوذ نباشند، نمي توانند اساسا تحرک خاصي داشته باشند و بر همين اساس مافياي روابط بين الملل را در برخي مواقع جزئي از بدنه دولت ها مي داند.

وي در اين رابطه مي گويد: مافياي روابط بين الملل يا در رسانه ها نفوذ دارند و يا بعضا در دولت ها ورود مي کنند. بي شک مافياي روابط بين الملل انسان هايي عادي نيستند و هر کدام به شکلي اثرگذار هستند.

بهشتي پور ادامه داد: در اين ميان مساله اي به نام تئوري توطئه نيز مطرح مي شود. در اين ميان برخي بر اين باور هستند که براي مثال گروه بيلدربرگ و يا مثلا ماسون ها همان گروه هاي مافيايي موثر بر روابط بين الملل هستند که بر رويدادهاي جهان اثر مي گذارند. اين تحليلگر ارشد مسائل بين الملل تصريح کرد: عنوان مي شود که اين قبيل گروه ها اساسا آغاز کننده بسياري از جنگ ها بوده اند و برخي قراردادهاي صلح نيز توسط همين گروه ها به کشورها تحميل شده است. به نظر من اين گروه ها در حد و اندازه تشکيل اجلاسيه هاي جهان و فشار بر دولت ها مي توانند اثرگذار باشند اما به اين شکل نيست که اين گروه ها، بر کليت جهان و رويدادهاي سرنوشت ساز تاثير اساسي بگذارند.

مافياي روابط بين الملل جايگاه خيلي بالايي ندارند و شايد بيشتر بر رويدادهاي موردي اثرگذار هستند و مشخصا نمي توانند کليت نظم جهاني را در دست گيرند. اين گروه هاي فشار مشخصا در روسيه، آمريکا و ساير کشورها نيز وجود دارند و فعاليت مي کنند و هر کدام در حد توان سعي مي کنند اثرگذار باشند.

مقدمه :

هر چند وقت یکبار کشورهای جهان بویژه آنهایی که با تحریم های آمریکا روبرو هستند اعلام می کنند دلار را از مبادلات اقتصادی خود حذف می کنند . اما با گذشت چند سال چین ، روسیه و ایران به همراهی تعداد اندکی از کشورهای جهان این ایده پیشرو را دنبال کردند اما بطور کامل موفق نشدند دلیل اصلی آن بر می گردد به سلطه دلار بر بازارهای پولی و مالی جهان که در این مطلب کوتاه تحلیلی روند شکل گیری نظام سلطه ی دلار بر بازارهای پولی و مالی و بازرگانی جهان را به اختصار توضیح می دهیم . همچنین تلاش می کنیم نشان دهیم چرا با وجود همه تلاش هایی که انجام گرفته است هنوز دلار سلطه خود را بر بازارهای جهانی حفظ کرده است.

درباره ادعای تجزیه طلبی میرزا کوچک خان جنگلی

در مورد این ادعای مهم خوب است به چند نکته اساسی توجه داشته باشیم:

1- اینکه ما روایتهای تاریخی حکومتی را به چالش  بکشیم و دربست آنها را باور نکنیم خیلی خوب است. اصولا پژوهشگر تاریخ تلاش می کند واقعیتها را نه بر اساس روایت های حاکم بلکه بر اساس حقایقی که از لابلای اسناد و مدارک و مستندات و استدلال های تاریخی بدست می آورد،  کشف کند.

2- اساتید تاریخ در درس های خود به ما می آموزند در تحقیقات تاریخی تا آنجا که ممکن است پیش داوری نکنید و در نوشتن تاریخ از قضاوت بپرهیزید اما اگر در جایی لازم بود قضاوت کنید  تحولات زندگی یک شخصیت بویژه وقتی تاثیرگذار بوده است ، بصورت روندی مطالعه شود.