روش تحلیل سیاسی

حسن بهشتی پور

با فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» از سوی اروپایی‌ها و تشدید تحریم‌ها، روابط ایران و غرب در وضعیت تعلیق و بی‌اعتمادی قرار گرفته است. با این حال، پیام‌ها و سیگنال‌های روزانه‌ای از سوی اروپا و حتی آمریکا برای بازگشت به میز مذاکره به تهران ارسال می‌شود. پرسش اساسی این است که هدف از این پیام‌ها چیست و ایران چه رویکردی باید در قبال آنها اتخاذ کند؟

اروپا: نمایش صلح‌طلبی برای افکار عمومی

اروپا امروز بیش از آنکه در پی دستیابی به توافقی عملی با ایران باشد، تلاش دارد تصویر خود را در عرصه جهانی مدیریت کند. اروپایی‌ها می‌خواهند نشان دهند که «اهل جنگ نیستند» و همچنان راه دیپلماسی را باز گذاشته‌اند. در واقع، پیام‌های مذاکره‌ای بیشتر کارکرد تبلیغاتی و اعتمادسازی نزد افکار عمومی جهان دارد تا راهگشایی برای حل اختلافات واقعی. این وضعیت، به‌ویژه پس از افشاگری نماینده روسیه در شورای امنیت درباره رفتار فرانسه، بی‌اعتمادی نسبت به پایبندی اروپا را افزایش داده است.

حسن بهشتی‌پور تحلیلگر مسائل بین‌الملل

روزنامه هم میهن چهارشنبه نهم مهر 1404

مواجهه با شرایط فعلی و بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد یک مسئله پیچیده، چندلایه و چندوجهی است. با توجه به تحولات بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی باید همه جنبه‌های این رویداد را با دقت بررسی کرد. دستگاه سیاست خارجی ایران نمی‌تواند در مواجهه با این شرایط صرفاً مشغول شورای امنیت سازمان ملل متحد شود.

البته دستگاه دیپلماسی ایران باید با استفاده از کمک روسیه و چین در شورای امنیت تا جایی که می‌تواند جلوی تصویب قطعنامه‌های جدید یا جلوی تصویب بودجه برای پیشبرد قطعنامه‌های ۶گانه و تشکیل یا تصمیم‌گیری در کمیته‌ها و پنل‌های موضوعه این قطعنامه‌ها را بگیرد. روسیه و چین در هر صورت از حق وتو برخوردار هستند و شاید راهکارهای رویه‌ای و اداری در شورای امنیت اجازه بدهد که تا حدی جلوی برخی از اقدام‌ها علیه ایران را بگیرند.

نوشته حسن بهشتی پور

سخنرانی آقای مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، در هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، بازتاب دهنده مهم‌ترین اولویت‌ها و مواضع جمهوری اسلامی ایران در عرصه منطقه ای و بین‌المللی بود. با تحلیل محتوای این سخنرانی 1756 کلمه ای، می توان به ده سرفصل اصلی زیر خلاصه رسید:

۱. تأکید بر قاعده طلایی اخلاق در همه ادیان و نقد وضعیت جهان

۲. محکومیت حمله به ایران و تأکید بر مقاومت در برابر زورگویی

۳. افشاگری علیه رژیم صهیونیستی و طرح «اسرائیل بزرگ»

۴. ارائه چشم‌انداز ایران برای صلح و امنیت منطقه‌ای («قدرت از طریق صلح»)

۵. موضع‌گیری درباره سلاح‌های کشتار جمعی و تأکید بر صلح‌طلبی هسته‌ای ایران

۶. روشنگری در باره مواضع ایران در قبال حل و صل بحران‌ها (قفقاز، اوکراین)

۷. استقبال از پیمان‌های منطقه‌ای (عربستان و پاکستان)

۸. محکومیت تجاوز به قطر و اعلام همبستگی با دولت و مردم این کشور

۹. فراخوان برای اعتمادسازی و چندجانبه‌گرایی در منطقه

۱۰. تأکید بر هویت صلح‌طلب ایران و ارائه طریق بیائید « تهدید را به فرصت تبدیل کنیم»

اگرچه پرداختن به تمامی این محورها حائز اهمیت است، اما به نظر می‌رسد سه محور از جایگاهی راهبردی‌تر برخوردار هستند و هسته مرکزی پیام سخنرانی را تشکیل می دهند:

نوشته حسن بهشتی‌پور

روزنامه قدس چهارشنبه دوم مهر ماه صفحه 2

مقدمه

گفت‌وگوی وزیر امور خارجه ایران با همتایان اروپایی‌اش (آلمان، فرانسه و بریتانیا) در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، نه یک گفت‌وگوی معمولی، بلکه نمایشی از شکاف عمیق راهبردی در بحبوحه یک بن‌بست چندوجهی است. این گفت‌وگو در شرایطی صورت می‌گیرد که توافق برجام عملاً در آستانه فروپاشی کامل قرار دارد و تحولات منطقه‌ای، معادلات امنیتی را دگرگون کرده است. تحلیل این ملاقات نیازمند واکاوی لایه‌های پنهان مواضع دو طرف است.

۱. بازگشت به قطعنامه‌های تحریمی: پروژه‌ای تحت فشار آمریکا و اسرائیل

تحلیل: ایران به‌طور سیستماتیک در حال تغییر چارچوب از یک «اختلاف فنی-حقوقی» به یک «تقابل سیاسی-امنیتی» است. با نسبت دادن اقدامات اروپا به فشارهای واشنگتن و تل‌آویو، ایران سه هدف را دنبال می‌کند:

مشروعیت‌زدایی از مواضع اروپا: ارائه تصویری از اروپا به‌عنوان بازیگری فاقد استقلال عمل.

برجسته‌سازی شکاف اروپا و آمریکا: نشان دادن اینکه اروپا در دام سیاست‌های تندروانه اسرائیل و جمهوری‌خواهان آمریکا افتاده است.

توجیه اقدامات تقابلی آینده ایران: در قالب «مقابله با پروژه تحریم‌سازی».

نوشته: حسن بهشتی پور

مقدمه:

تحولات اخیر در شورای امنیت و رأی منفی به تمدید قطعنامه رفع تحریم‌های ایران، همراه با بحث تعلیق همکاری با آژانس، شرایط سیاست خارجی کشور را وارد مرحله‌ای جدید کرده است. در این مقطع حساس، لازم است به چند نکته کلیدی توجه شود:

نخست آنکه تصمیمات هسته‌ای کشور، از آغاز پرونده‌سازی علیه ایران در سال ۱۳۸۱ تاکنون، همواره در سطح کل نظام اتخاذ شده است؛ نه یک دولت و نه یک فرد. این تصمیم‌ها در شورای عالی امنیت ملی نهایی شده و بیانگر سیاست‌های کلی کشور بوده است. بنابراین، تحلیل شرایط امروز نیز باید در همین چارچوب کلان صورت گیرد. نباید دعواهای جناحی و گروهی موجب بی اعتبار کردن تصمیم هایی شود که در عالی ترین سطح گرفته می شود .

حسن بهشتي‌پور

یادداشت صفحه اول روزنامه تعادل

پس از توافق اخير ايران و آژانس دامنه وسيعي از نقدها، تخريب‌ها، توهين‌ها و تهديدها عليه مذاكره‌كنندگان كشورمان شكل گرفت. مخالفان اين توافق، تيم ديپلماسي كشور را متهم به عقب‌نشيني، عدول از ارزش‌ها و حتي خيانت به كشور مي‌كنند.

پس از توافق اخير ايران و آژانس دامنه وسيعي از نقدها، تخريب‌ها، توهين‌ها و تهديدها عليه مذاكره‌كنندگان كشورمان شكل گرفت. مخالفان اين توافق، تيم ديپلماسي كشور را متهم به عقب‌نشيني، عدول از ارزش‌ها و حتي خيانت به كشور مي‌كنند. اما آيا واقعا اين‌گونه است و تيم ديپلمات‌هاي ايراني برخلاف منافع كشور رفتار كرده‌اند؟آيا راه جايگزيني براي ديپلمات‌هاي ايراني وجود داشت و آنها از آن تبعيت نكردند؟ اگر نه، اهميت اين توافق در چيست و چه تبعات مثبت يا منفي براي كشورمان به دنبال خواهد داشت؟

گامی برای احیای اعتبار NPT و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

نویسنده: حسن بهشتی پور

قطعنامه پیشنهادی ایران، با همراهی کشورهایی مانند روسیه، چین، بلاروس، نیکاراگوئه و ونزوئلا در نشست شصت‌ونهم کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بار دیگر موضوع حملات نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز را در کانون توجهات بین‌المللی قرار داد. این اقدام به‌ویژه پس از حملات آمریکا و اسرائیل در خردادماه سال گذشته علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، ضرورتی انکارناپذیر یافته است. حملات به تأسیسات هسته‌ای در اصفهان، فردو و نطنز — که تحت نظارت پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فعالیت می‌کردند — نقض آشکار حقوق بین‌الملل به شمار می‌رود و در عمل، آژانس را با چالشی جدی در راستای تحقق هدف فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای مواجه کرده است.

پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) که در سال ۱۹۶۸ به تصویب رسید، از یکسو مانع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در جهان می‌شود و از سوی دیگر، حق دستیابی همه کشورها به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را به رسمیت می‌شناسد. اما اقدام اخیر آمریکا و اسرائیل، مانعی جدی در برابر همکاری‌های آینده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایجاد می‌کند؛ نهادی که نقشی بی‌بدیل در نظارت و کنترل فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورها ایفا می‌کند.

پیشنهاد ایران و کشورهای حامی آن گامی در جهت جبران بی‌اعتباری فزایندهٔ آژانس و پیمان NPT محسوب می‌شود. تصویب این پیشنهاد می‌تواند راه را برای تدوین پیمانی جدید به منظور جلوگیری از ماجراجویی‌های هسته‌ای هموار کند. مبانی این پیشنهاد تاریخی را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

نوشته : حسن بهشتی پور

سفر علی لاریجانی به عربستان سعودی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحرکات دیپلماتیک اخیر ایران در منطقه دانست؛ سفری که هم در چارچوب تحولات پرشتاب خاورمیانه معنا پیدا می‌کند و هم می‌تواند بر مناسبات دوجانبه تهران و ریاض تأثیرگذار باشد. بررسی محورهای مطرح‌شده از سوی رسانه‌های را می توان در دو سطح روابط دوجانبه و منطقه ای مختلف تحلیل کرد

۱. روابط دوجانبه ایران و عربستان

با وجود توافق سیاسی ایران و عربستان در سال ۱۴۰۱ و از سرگیری روابط دیپلماتیک، هنوز نشانه‌های قابل توجهی از پیشرفت در حوزه اقتصادی دیده نمی‌شود. تحریم‌های گسترده علیه ایران مانع از گسترش همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری مشترک شده است. با این حال، ظرفیت‌های متعددی برای همکاری وجود دارد:

توریسم مذهبی: امکان تقویت سفرهای زیارتی میان دو کشور (ایرانیان به مکه و مدینه و شیعیان عربستان به مشهد، قم و سایر اماکن زیارتی).

پروژه‌های ترانزیتی: اتصال ریلی میان مشهد، قم، کربلا و سپس به مکه و مدینه، که در صورت تحقق می‌تواند پیوستگی منافع اقتصادی و فرهنگی را تقویت کند.

صنایع غذایی و کشاورزی: همکاری در صنایع روغنی، آبمیوه و فرآورده‌های غذایی که در گذشته سابقه داشته، اما با تحریم‌ها متوقف شده است.

فناوری‌های نوین: عربستان در حال حرکت به سوی توسعه هوش مصنوعی و فناوری‌های نو است و این حوزه می‌تواند زمینه‌ساز همکاری مشترک باشد.

نویسنده : حسن بهشتی پور

اختصاصی برای روزنامه قدس

در شرایطی که پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر در کانون توجهات بین‌المللی قرار گرفته، تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از آن‌که یک انتخاب سیاسی باشد، به ضرورتی راهبردی بدل شده است. نهاد آژانس، به‌عنوان تنها مرجع رسمی نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورها، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌دهی به افکار عمومی جهانی و تصمیمات نهادهای بین‌المللی ایفا می‌کند. از این‌رو، حفظ ارتباط سازنده با این نهاد، بخشی از سیاست عقلانی در عرصه دیپلماسی هسته‌ای ایران محسوب می‌شود.

در فضای کنونی، هرگونه تقابل با آژانس نه‌تنها بهانه‌سازی برای آمریکا و رژیم صهیونیستی را تسهیل می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز صدور قطعنامه‌های جدید و افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه ایران شود. در مقابل، همکاری هدفمند با آژانس، می‌تواند از صدور قطعنامه‌های ضدایرانی جلوگیری کرده و فضای مثبتی پیرامون پرونده سازی هسته‌ای علیه ایران ایجاد کند.

نکته مهم در این مسیر، تفکیک میان عملکرد فردی مدیرکل آژانس و چند نفر از بازرسین متهم به جاسوسی و ساختار نهادی آن است. نقد به مواضع شخصی آقای گروسی و عملکرد بعضی از بازرسان نباید به تضعیف کلیت نهاد آژانس منجر شود. چنین تمایزی، از تصمیمات احساسی و پرهزینه در سیاست خارجی جلوگیری کرده و امکان بهره‌برداری هوشمندانه از ظرفیت‌های بین‌المللی را فراهم می‌سازد.

ایران به‌عنوان کشوری عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، از حق مسلم بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای برخوردار است. تحقق این حق، مستلزم همکاری با آژانس و شفاف‌سازی در چارچوب مقررات بین‌المللی است. هرگونه حرکت به‌سوی خروج از NPT یا اتخاذ سیاست ابهام هسته‌ای، نه‌تنها موجب انزوای بین‌المللی خواهد شد، بلکه حمایت کشورهایی چون چین و روسیه را نیز با چالش مواجه می‌سازد.

حسن بهشتی‌پور

روزنامه دنیای اقتصاد

توافق جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک اتفاق مهم در آستانه اجرای احتمالی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه موسوم به گروه تروئیکا در هفته‌های آینده خواهد بود. البته هنوز جزئیات دقیقی از محتوای این توافق در اختیار عموم قرار نگرفته است. این یک اشکال عمده و مهم در تحلیل و پیش‌بینی درست درباره افق توافق مذکور و همین‌طور تبعات آن به‌ویژه در مساله اجرای احتمالی مکانیسم ماشه یا امکان تعویق یا تعلیق آن به شمار می‌رود.

ما درباره توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دو روایت مختلف مواجه هستیم، هرچند که در تضاد با هم نبوده و با هم دارای اشتراکاتی هستند ولی هرکدام از این روایات می‌توانند آثار و نتایج مرتبط با خودشان را داشته باشند. این نکته جالب ماجراست که هم آقای عراقچی وزیر محترم امور خارجه و هم آقای گروسی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یک توافق را امضا کردند ولی هرکدام روایت و برداشت متفاوتی از این توافق مطرح کرده‌اند.

۲۴ سال پس از ۱۱ سپتامبر

نوشته : حسن بهشتی پور

بیست‌و‌چهار سال پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، جهان شاهد دگرگونی‌های بنیادین در استراتژی امنیتی و سیاست خارجی ایالات متحده بوده است. این واقعه نه‌تنها نقطه‌عطفی در تاریخ معاصر آمریکا محسوب می‌شود، بلکه مسیر مداخلات نظامی، توازن قدرت جهانی و تکامل جریان‌های افراطی را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.

۱. تغییر پارادایم امنیتی: از جهانی‌سازی تا «اول آمریکا»

در دوران پس از جنگ سرد، استراتژی امنیتی آمریکا بر گسترش هژمونی جهانی و مداخله‌گرایی فعال استوار بود. اما با روی کار آمدن ترامپ، دکترین امنیتی آمریکا ، تغییر اساسی را تجربه کرد. رویکرد مبتنی بر جهانی‌سازی و گسترش هژمونی که در دوران بوش پدر و پسر دنبال می‌شد، جای خود را به شعار «اول آمریکا» داد. این تغییر، نشان‌دهنده تمرکز مجدد بر مسائل داخلی و کاهش نسبی حضور مداخله جویانه در عرصه بین‌المللی بود. در دوره اول دولت ترامپ بازتعریف تهدیدات، نشان‌دهنده تغییر بنیادین در اولویت‌های امنیتی واشنگتن بود. این تحول، بازتابی از خستگی استراتژیک و ناکامی‌های پیشین در پروژه‌های نظامی بود. ترامپ در دوره دوم دولت خود با اشاره به مشکلات داخلی مانند ناامنی در شیکاگو، عملاً نشان داد که اولویت‌های واشنگتن از تهدیدات خارجی به چالش‌های درونی معطوف شده است.

نوشته: حسن بهشتی‌پور

واقعیت این است که حمله اخیر اسرائیل به ایران، هیچ‌گونه وابستگی به گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نداشت . این اقدام نظامی، نه واکنشی لحظه‌ای به تحولات اخیر، بلکه بر اساس اخباری که در منابع غربی و اسرائیلی منتشر شده، نتیجه برنامه‌ریزی‌ای بود که از حدود یک‌ونیم تا دو سال پیش در دستور کار اسرائیل قرار داشته است. حداکثر می‌توان گفت آنان از گزارش آژانس برای توجیه اقدامات تجاوزکارانه خود سوءاستفاده کردند.

بر اساس شواهد موجود، رژیم توسعه‌طلب اسرائیل پیش از تجاوز به ایران، مجموعه‌ای از اقدامات تهاجمی را در غزه، لبنان، عراق، سوریه و یمن انجام داد و وقتی تا حد زیادی از تضعیف نیروهای مقاومت آسوده‌خاطر شد، به‌تدریج توجه خود را از فروردین 1404 به تهران معطوف کرد. در چنین شرایطی، هرچند در داخل ایران برخی تلاش می‌کنند این جنگ تحمیلی را به گزارش‌های آژانس نسبت دهند، اما با قاطعیت می‌توان گفت حتی در غیاب گزارش‌های مدیرکل آژانس، باز هم اسرائیل به اجرای برنامه‌های تجاوزکارانه خود علیه ایران مبادرت می‌ورزید.

نوشته: حسن بهشتی پور

کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه، به عنوان مشارکت‌کنندگان در برجام، در تاریخ ۲۸ اوت ۲۰۲۵ با صدور بیانیه‌ای رسمی از رئیس شورای امنیت سازمان ملل درخواست کردند فرایند فعال‌سازی مکانیزم ماشه آغاز شود. (۱) در مقاله پیش‌رو کوشیده‌ام این رفتار بحران‌زای سه کشور موسوم به تروئیکای اروپایی را از جنبه‌های حقوقی و سیاسی تحلیل کنم و نشان دهم که این کشورها تحت تأثیر فشار دولت آمریکا و رژیم صهیونیستی، عملاً اقدامی را آغاز کرده‌اند که در صورت بازگشت قطعنامه‌های تحت فصل هفتم، وضعیت کنونی را برای اروپا و غرب آسیا به مراتب بحرانی‌تر از گذشته خواهد کرد.

۱. بررسی صلاحیت و جایگاه حقوقی E3 برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه

بر اساس مفاد بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ — که مورد استناد سه کشور قرار گرفته است — به «مشارکت‌کننده در برجام» (JCPOA Participant) این حق داده می‌شود که در صورت عدم اجرای تعهدات از سوی ایران، موضوع را به شورای امنیت اطلاع دهد. (۲) پس از خروج آمریکا از برجام، ایالات متحده در دی‌ماه ۱۳۹۹ ادعا کرد که همچنان یک «مشارکت‌کننده» است و می‌تواند مکانیزم ماشه را فعال کند؛ ادعایی که در همان زمان با مخالفت گسترده اعضای شورای امنیت سازمان ملل مواجه شد. به طوری که از ۱۵ کشور عضو این شورا، تنها آمریکا و دومینیکن رأی مثبت دادند، ۹ کشور رأی ممتنع دادند — که آلمان، انگلیس و فرانسه نیز جزو آنها بودند — و دو کشور روسیه و چین رأی مخالف دادند.

بر این اساس، آیا سه کشور اروپایی که خود رسماً از بسیاری از تعهداتشان در قبال برجام (به‌ویژه تعهدات اقتصادی و لغو تحریم‌ها) عقب‌نشینی کرده‌اند و نتوانسته‌اند مزایای توافق را برای ایران محقق کنند، می‌توانند خود را «مشارکت‌کننده فعال در برجام» به معنای مندرج در بند ۱۱ قلمداد کنند؟ این پرسش، یک مناقشه جدی حقوقی ایجاد می‌کند: چگونه کشورهایی که عملاً توافق را غیرممکن ساخته‌اند، می‌خواهند از مکانیسمی درونِ توافق استفاده کنند که خودشان آن را تضعیف کرده‌اند؟ آن هم علیه کشوری که تا یک سال پس از خروج آمریکا، همچنان به تعهدات خود عمل می‌کرد.

نوشته حسن بهشتی پور

در جریان سفر اخیر آقای پزشکیان به چین و سخنرانی او در اجلاس سازمان همکاری شانگهای، بار دیگر موضوع بندر چابهار و امکان همکاری ایران با هند مورد توجه قرار گرفت. رئیس‌جمهور تأکید کرد این بندر می‌تواند بستر شکل‌گیری یک خط ریلی منطقه‌ای و مسیر حمل‌ونقل تازه‌ای باشد که جایگاه ایران را در معادلات ترانزیتی ارتقا دهد. اما پرسش اساسی این است که با احتمال بازگشت تحریم‌ها، تحقق این پروژه تا چه اندازه امکان‌پذیر خواهد بود و آیا هند حاضر است در این مسیر همکاری عملی با ایران داشته باشد؟

واقعیت آن است که بندر چابهار با چالش‌های جدی مواجه است. مهم‌ترین مانع، استمرار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است. تا زمانی که این تحریم‌ها پابرجا باشد، سرمایه‌گذاری خارجی – به‌ویژه از سوی هند – با ریسک بالایی همراه خواهد بود. درست است که در مقطعی دولت آمریکا با اعطای معافیت‌هایی اجازه ادامه فعالیت‌های هند در چابهار را صادر کرد، اما همکاری پایدار بدون رفع تحریم‌ها عملاً غیرممکن است؛ چرا که هر شرکت خارجی که قصد سرمایه‌گذاری در این پروژه را داشته باشد، در معرض تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرد. این امر به یک مانع اساسی برای توسعه چابهار بدل شده است.

حسن بهشتی پور

روزنامه هم میهن

فعال‌سازی مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) توسط سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) و درخواست بازگرداندن تحریم‌های شش قطعنامه پیشین شورای امنیت علیه ایران، اگرچه قابل پیش‌بینی بود، اما پیامدهای حقوقی و سیاسی قابل توجهی برای کشورمان خواهد داشت. این اقدام از نظر حقوقی فاقد مشروعیت است، زیرا این سه کشور خود تعهداتشان در قالب برجام را نقض کرده‌اند، اما در عرصه بین‌المللی، سیاست و قدرت اغلب بر حقوق اولویت دارد.

وضعیت قطعی بازگشت تحریم‌ها و نقش روسیه و چین

به نظر اینجانب، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تقریباً قطعی است و امکان جلوگیری از آن در فرصت ۳۰ روزه بسیار ضعیف است. حتی در صورت طرح موضوع در شورای امنیت، به دلیل تاثیرپذیری حقوق بین‌الملل از سیاست و قدرت، نمی‌توان مانع از عملی شدن خواست اروپا و آمریکا شد. نکته کلیدی در این مرحله، موضع کشورهای مختلف در قبال اجرای این تحریم‌هاست.

نوشته: حسن بهشتی‌پور

مقدمه

فعال‌سازی مکانیسم «بازگشت خودکار تحریم‌ها» موسوم به اسنپ‌بک توسط سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) بار دیگر موضوع برجام و آینده روابط ایران با غرب را به صدر اخبار آورد. این اقدام در حالی صورت گرفت که از منظر حقوقی، اروپا هیچ حقی برای فعال‌سازی چنین مکانیزمی نداشت؛ زیرا نخستین ناقض فاحش برجام، ایالات متحده بود و اروپا نیز با عدم اجرای تعهدات خود، عملاً مسیر توافق را تضعیف کرد. با وجود این، تجربه تاریخی نشان می‌دهد که در نظام بین‌الملل کنونی، حقوق بین‌الملل تنها زمانی مورد پذیرش قدرت‌های بزرگ است که با منافع آن‌ها هم‌راستا باشد.

واقعیت حقوقی و منطق قدرت

بر اساس متن برجام، مکانیسم اسنپ‌بک زمانی قابل فعال‌سازی است که یک طرف به‌طور جدی و آشکار تعهداتش را نقض کرده باشد. خروج آمریکا از توافق در سال ۲۰۱۸ مهم‌ترین مصداق این نقض بود و ایران نیز یک سال کامل صبر کرد تا شاید اروپایی‌ها بتوانند این خلأ را جبران کنند. اما نه‌تنها اقدامی مؤثر از سوی اروپا صورت نگرفت، بلکه با استناد به تحریم‌های آمریکا، از مسئولیت‌های خود شانه خالی کردند. بنابراین، از دید حقوقی، ادعای اروپا بی‌اساس است.

با این حال، همان‌گونه که در عرصه بین‌الملل بارها دیده‌ایم، «قدرت» و «منافع» بیش از «حقوق» تعیین‌کننده است. از جنایات جاری در غزه گرفته تا رفتارهای دوگانه غرب در قبال قطعنامه‌های سازمان ملل، نمونه‌های روشنی از این گزاره‌اند.

نوشته : حسن بهشتی‌پور

اختصاصی برای روزنامه قدس

روز پنج‌شنبه، ششم شهریور، نمایندگان «تروئیکای اروپایی» (آلمان، فرانسه و بریتانیا) با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، به‌صورت رسمی روند اجرای «مکانیزم ماشه» (Snapback Mechanism) را فعال کردند و بار دیگر، پرونده‌سازی هسته‌ای ایران در کانون توجهات بین‌المللی قرار گرفت. این مکانیزم—که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت طراحی شده—امکان بازگرداندن تمامی تحریم‌های پیشین علیه ایران را فراهم می‌کند. در واکنش به این حرکت، وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد تهران آماده گفت‌وگو با ایالات متحده است، مشروط بر ارائه تضمین‌های امنیتی معتبر و رعایت اصول انصاف و عدالت در فرآیند مذاکره.

پیامدها برای آذربایجان، ارمنستان و ایران

نوشته :حسن بهشتی پور

اختصاصی برای ایراس

مقدمه

پس از جنگ دوم قره‌باغ (۲۰۲۰)، بند نهم توافق ۱۰ نوامبر موضوع «رفع انسداد مسیرهای حمل‌ونقل» را مطرح کرد. آذربایجان این بند را مبنای مطالبه‌ی «راه‌گذر زنگزور» برای اتصال زمینی به نخجوان دانست، در حالی‌که ارمنستان همواره بر این تأکید داشت که مسیر باید تحت حاکمیت و کنترل خود باقی بماند. در اوت ۲۰۲۵، با میانجی‌گری آمریکا و حضور مستقیم دونالد ترامپ، توافقی موسوم به «راه ترامپ» یا TRIPP شکل گرفت. بر اساس اعلام رسمی، مسیر پیشنهادی تحت حاکمیت ارمنستان خواهد ماند، اما توسعه و بهره‌برداری از زیرساخت‌ها به کنسرسیومی به رهبری آمریکا سپرده می‌شود؛ اگرچه جزئیات دقیق ترکیب این کنسرسیوم و میزان وابستگی آن به دولت آمریکا هنوز به طور کامل روشن نیست. این تغییر، معادله‌ی حقوقی و سیاسی موضوع را دگرگون کرده است.

در مطلب پیش رو سعی کردم موضوع «دسترسی بدون مانع آذربایجان به نخجوان» را در توافق اخیر از نگاه سه کشور منطقه یعنی ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان، در ابعاد حقوقی، سیاسی و امنیتی تحلیل کنم.

نوشته: حسن بهشتی‌پور

دور تازه‌ای از مذاکرات هسته‌ای میان ایران و سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس) از روز سه‌شنبه در شهر ژنو برگزار شد. دستور کار اصلی این گفت‌وگوها بررسی مسائل هسته‌ای، اجرای تعهدات دو جانبه و موضوع رفع تحریم‌ها عنوان شده است. هیئت ایرانی به ریاست مجید تخت‌روانچی در این مذاکرات حضور دارد و از سوی سه کشور اروپایی نیز معاونان وزرای خارجه شرکت خواهند کرد. این نشست در حالی برگزار می‌شود که گفت‌وگوهای اخیر تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز ادامه دارد .

در شرایطی که اتحادیه اروپا با تعیین ضرب‌الاجل‌های تحریک‌آمیز و شروطی غیرمنطقی و یک‌جانبه، عمداً فضای مذاکره با ایران را مخدوش و محدود ساخته، باوری راسخ دارم که عرصهٔ دیپلماسی، سرشار از ظرفیت‌های ناشناخته، راه‌های بکر و تاکتیک‌های ابتکاریِ نرفته‌ای است که می‌تواند کلید گشایش بن‌بست‌های کنونی باشد. نباید اجازه داد که این بن‌بست‌های ظاهری و بازی‌های روانی، ابتکار عمل، قدرت خلاقه و اعتماد به نفس را از دیپلمات‌ها و سیاست‌گذاران ایرانی بگیرد. خلق طرح‌های نو، اتکا به افکار تازه و به‌کارگیری راهبردهای بدیع و فعال—و نه منفعل—در برابر فشارها، نه تنها می‌تواند بر مشکلات فائق آید، بلکه می‌تواند نقشه راهی جدید ترسیم کرده و از تداوم و تکرار وضعیت فرساینده و بلاتکلیف کنونی که به ضرر منافع ملی است، جلوگیری کند.

«حسن بهشتی‌پور» کارشناس ارشد مسائل سیاسی معتقد است: اتحاد ملی می‌تواند تکیه‌گاه قدرت دفاعی کشور باشد. وی به تجربه جنگ ۱۲روزه اشاره می‌کند و می‌گوید: تجاوز نظامی به ایران واقعیتی است که هر گونه محاسبه ساده‌انگارانه را کنار می‌زند. در چنین شرایطی، قدرت دفاعی کشور نه در اتکا به روسیه است، نه چین و نه هیچ قدرت خارجی دیگر. تنها نیروی واقعی و تعیین‌کننده، اتحاد مردم ایران است.
بهشتی‌پور در عین حال اذعان می‌کند: این اتحاد با شعار، نصیحت یا دستور شکل نمی‌گیرد.
او ادامه می‌دهد: اتحاد ملی نیازمند یک حرکت دوسویه است؛ از یک سو، دولت و نظام جمهوری اسلامی باید اقدام‌هایی ملموس در حمایت از مردم انجام دهند و از سوی دیگر، مردم نیز باید با رفتارهای ایجابی و خودداری از اقدام‌های تفرقه‌افکن، در حفظ وحدت ملی سهیم شوند.
این کارشناس ارشد مسائل سیاسی با تأکید بر اینکه اتحاد واقعی زمانی شکل می‌گیرد که مردم با قلب و ذهن خود متقاعد شوند، می‌افزاید: متقاعدسازی افکار عمومی، اساس این فرایند است. مردم باید بدانند چرا باید در موضوع هسته‌ای مقاومت کنیم و پیامدهای اقتصادی، سیاسی و علمی این مسیر چیست، چرا مذاکره با دشمنانی که زور می‌گویند و تحریم‌های گسترده اعمال می‌کنند به ضرر کشور است و چگونه مسیر انتخاب شده، تنها راه صحیح و تضمین‌کننده استقلال، پیشرفت و امنیت ملی است. این فرایند تنها از طریق تبیین دقیق توسط کارشناسان و صاحب‌نظران امکان‌پذیر است، نه با فشار و دستور.
بهشتی‌پور می‌گوید: زمانی که مردم با قلب خود حمایت کنند، اتحاد شکل می‌گیرد؛ اتحادی که خودجوش، پایدار و مولد قدرت ملی است. در شرایط فعلی، نیازمند یک نهضت ملی برای متقاعدسازی افکار عمومی هستیم. مردم و دولت هر دو در این مسیر مسئولیت دارند.
وی تأکید می‌کند: دولت با اقدام عملی و سیاست‌گذاری درست و مردم با همکاری، مشارکت و پایبندی به اصول می‌توانند فرایند اتحاد مقدس را شکل بدهند. این ترکیب، تنها مسیر ایجاد وحدت واقعی و اقتدار ملی است که می‌تواند ایران را در برابر هر تهدیدی مقاوم کند.

مکانیسم ماشه؛ ابزار فشار یا نشانه‌ای از بن‌بست دیپلماتیک؟

یاداشت اختصاصی برای روزنامه قدرس

در شرایطی که فضای بین‌الملل با تحولات پرشتاب و رقابت‌های ژئوپلیتیکی روبه‌روست، زمزمه‌های فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی بار دیگر به صدر اخبار بازگشته است. از هم اکنون کشور باید خود را برای مقابله با این تحو.ل آماده کند این اقدام، که احتمال وقوع آن بنا بر قرائن موجود بیش از ۹۰ درصد است ، نه از منظر حقوقی بلکه از زاویه سیاسی قابل بررسی است.

اروپا، تحت فشارهای فزاینده آمریکا و در سایه تحولات جنگ اوکراین، به دنبال اعمال فشار بر ایران است. نزدیکی تهران به مسکو، به‌ویژه در حوزه همکاری‌های راهبردی، موجب نگرانی‌هایی در غرب شده که اکنون در قالب تهدید به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت خود را نشان می‌دهد. این در حالی است که خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ و ناتوانی اروپا در اجرای تعهدات خود، مشروعیت حقوقی چنین اقدامی را به‌شدت زیر سؤال برده است.

فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اگرچه در ظاهر به‌عنوان ابزاری برای بازگرداندن تحریم‌ها معرفی می‌شود، در واقع نشانه‌ای از شکست دیپلماسی چندجانبه و غلبه منطق قدرت بر حقوق بین‌الملل است. همان‌طور که مقامات پیشین مذاکره‌کننده ایرانی و تحلیلگران بین‌المللی نیز تأکید کرده‌اند، سه کشور اروپایی با خروج آمریکا از توافق، صلاحیت حقوقی برای چنین اقدامی را از دست داده‌اند.

در این میان، تغییرات در ساختار سیاست خارجی ایران، از جمله نقش‌آفرینی چهره‌هایی چون علی لاریجانی در تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، می‌تواند نشانه‌ای از بازتعریف مسیر دیپلماسی هسته‌ای کشور باشد. با این حال، باید دید که این تحولات تا چه اندازه می‌توانند در برابر فشارهای سیاسی و حقوقی غرب مؤثر واقع شوند.

نوشته: حسن بهشتی‌پور

نشست دوجانبه ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ در پایگاه نظامی «المندورف-ریچاردسون» در آلاسکا، اگرچه از سوی دو طرف «سازنده» و «مثبت» توصیف شد، اما در عمل بدون هیچ توافق مشخصی پایان یافت. این دیدار بیش از آنکه گامی به‌سوی حل بحران اوکراین باشد، نمایانگر فاصله عمیق میان خواسته‌های دو طرف بود.

خواسته‌های متضاد، نتیجه‌ای مبهم

پوتین در نشست خبری پس از دیدار، بر لزوم شناسایی ریشه‌های جنگ اوکراین تأکید کرد و فضای مذاکرات را مثبت و محترمانه خواند. ترامپ نیز از «پیشرفت بزرگ» سخن گفت، اما اذعان کرد که هنوز توافقی حاصل نشده و چند نکته باقی مانده است. با این حال، رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند نشست بدون توافق درباره اوکراین پایان یافت.

واقعیت این است که خواسته‌های پوتین و ترامپ کاملاً متفاوت است. پوتین انتظار دارد بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین لغو شود، اما در شرایط فعلی چنین زمینه‌ای وجود ندارد. این اختلافات عمیق نشان می‌دهد حل‌وفصل مسائل میان واشنگتن و مسکو با یک دیدار امکان‌پذیر نیست و همه چیز به دور بعدی مذاکرات که به درخواست پوتین در مسکو برگزار خواهد شد، موکول شده است.

حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل

در سال‌های اخیر این گزاره از سوی برخی رسانه‌های غربی بارها مطرح شده است که ایران در انزوا قرار دارد. این ادعا بر پایه یک برداشت نادرست استوار بود. واقعیت آن است که ایران نه‌تنها در انزوا نیست، بلکه فعالانه در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی حضور دارد. جریانی که تلاش می‌کند «انزوای ایران» را القا کند، جهان را تنها از دریچه اروپا و آمریکا می‌بیند؛ گویی هر کشوری که با غرب رابطه نداشته باشد، منزوی است. در حالی که همان کشورهایی که خود را معیار ارتباطات جهانی می‌دانند، از متحدانی حمایت می‌کنند که در دادگاه لاهه به‌عنوان جنایتکار جنگی تحت محاکمه‌اند، اما همچنان روابط سیاسی و نظامی‌ با آنان را ادامه می‌دهند. ارتباط با همسایگان برای ایران یک ضرورت است و سفرهای دیپلماتیک دولت به کشورهای منطقه اقدامی مثبت محسوب می‌شود. با وجود این صرف انجام سفر و امضای تفاهمنامه کافی نیست. تجربه نشان داد که بسیاری از تفاهمنامه‌ها به قرارداد الزام‌آور و عملیاتی تبدیل نشده و حتی برخی قراردادها نیز به‌طور کامل اجرا نمی‌شوند. بنابراین، دولت باید بر تبدیل سفرهای دیپلماتیک به قراردادهای اجرایی و عملیاتی متمرکز شود. تنها در این صورت است که می‌توان روابط اقتصادی، تجاری و سیاسی را به سطحی مؤثر و پایدار رساند. نمونه اخیر، حضور ایران در اجلاس کشورهای اوراسیا است که فرصتی مهم برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای به شمار می‌رود. ایران باید با نگاه راهبردی، از فرصت‌ها بهره‌برداری کند و با پیگیری مستمر، تفاهمنامه‌ها را به قراردادهای واقعی تبدیل نماید. در این صورت است که سیاست همسایگی می‌تواند به دستاوردی ملموس برای کشور تبدیل شود.

تحلیل‌ یک‌سویه و روایتی ناقص از واقعیتی پیچیده

نوشته : حسن بهشتی پور

مقدمه:

در 23 خرداد 1404، تجاور نظامی از سوی اسرائیل و آمریکا علیه ایران صورت گرفت؛ حملاتی که واکنش‌های متعددی را در سطح بین‌المللی برانگیخت. از جمله خانم سوزان مالونی در مقاله‌ای با عنوان «Iran’s Dangerous Desperation» اخیرا در نشریه Foreign Affairs منتشر شد(1)، تلاش کرده است تصویری از «برتری قاطع» عملیات نظامی اسرائیل و امریکا ارائه دهد. اما این روایت، با حذف بسیاری از واقعیت‌های میدانی، حقوقی و انسانی، بیشتر به یک بیانیه سیاسی شباهت دارد تا یک تحلیل بی‌طرفانه. با بررسی متن مقاله خانم سوزان مالونی، می‌توان هشت محور اصلی را به‌عنوان پایه‌های روایت مقاله نقد کرد. هر یک از این محورها از منظر فنی، حقوقی، سیاسی یا رسانه‌ای به شرح زیر قابل کنکاش هستند.

نوشته حسن بهشتی پور

اختصاصی برای روزنامه قدس 15 مرداد 1404 صفحه 2

با پایان جنگ ۱۲روزه میان ایران و اسرائیل و آغاز آتش‌بسی شکننده، این پرسش مهم در برابر سیاست‌گذاران و تحلیلگران قرار گرفته است: آیا منطقه به سمت درگیری مستقیم دیگری حرکت خواهد کرد یا الگوی جنگ روانی، فشار اقتصادی و اقدام‌های محدود نظامی همچنان ادامه خواهد یافت؟ بررسی روند تحولات اخیر و اهداف بازیگران اصلی، تصویر روشن‌تری از آینده محتمل ترسیم می‌کند.

واکنش ایران: از بازدارندگی فعال تا اتکا بر جنگ نامتقارن

در واکنش به این حملات، ایران مذاکرات با آمریکا را متوقف کرد و فعالیت‌های هسته‌ای خود را با شدت بیشتری از سر گرفت. سیاست تهران در این مقطع، حرکت به سوی بازدارندگی فعال بود به ‌ویژه از مسیر تقویت ظرفیت‌های دفاعی، سایبری و راهبردی.ایران همزمان با تشدید فعالیت‌های دیپلماتیک در سازمان ملل، بر بازسازی و ارتقای محورهای مقاومت منطقه‌ای (حزب‌الله، الحشد الشعبی و انصارالله) تمرکز یافت. این راهبرد، نه‌تنها جنبه نظامی دارد بلکه حامل پیام سیاسی روشنی به واشنگتن و تل‌آویو است؛ مبنی بر اینکه هزینه اقدام‌های نظامی علیه ایران، فراتر از جغرافیای ایران خواهد بود.

نویسنده: حسن بهشتی‌پور

مقدمه:

در سخنرانی اخیر پروفسور تئودور پوستول، استاد بازنشسته دانشگاه MIT، که از طریق یوتیوب منتشر شد، ادعا شده که ایران عملاً به یک «قدرت هسته‌ای اعلام‌نشده» تبدیل شده است. [1]این دیدگاه، علیرغم ادعای بی‌طرفی فنی، با گفتمان تبلیغاتی اسرائیل درباره برنامه هسته‌ای ایران که از حدود سال ۱۹۹۵ آغاز شده، همسویی قابل توجهی دارد. نکته حائز اهمیت این است که تحلیل‌های فنی در حوزه حساس انرژی هسته‌ای معمولاً در مجامع علمی و از طریق انتشار مقاله‌های داوری‌شده ارائه می‌شوند. طرح چنین ادعاهای مهمی در قالب یک مصاحبه رسانه‌ای — بدون ارائه مستندات قابل ارزیابی — از اساس با استانداردهای آکادمیک فاصله دارد. در ادامه، پنج محور اصلی نقد این ادعا بررسی می‌شود:

[1] . https://www.youtube.com/watch?v=vGXuKu1RhKI

https://mlm2.listserve.net/pipermail/salon/20250718/pdfusLEvb1H3W.pdf

راهکاری برای عبور از بن‌بست مکانیزم ماشه و «غنی‌سازی»

نوشته : حسن بهشتی پور

امروز جمعه سوم مرداد ششمین دور مذاکرات ایران با نمایندگان آلمان ، انگلیس و فرانسه موسوم به تروئیکا اروپایی در کنسولگری ایران در استانبول ترکیه برگزار شد. از همان ابتدا مشخص بود که ایران با این گروه نمی تواند به توافقی برسد زیرا مشکل اصلی با طرف آمریکا و اسرائیل است و سه کشور اروپایی در واقع بیشتر نقش تسهیل‌گر را برای انجام مذاکرات بعد از وقوع جنگ تحمیلی 12 روزه بازی می کنند.

به نظر می رسد طرف ایرانی بیشتر می کوشد این سه کشور را متقاعد کند از تصمیم بحران ساز خود مبنی بر آغاز روند بازگشت قطعنامه های تحت فصل هفتم منشور ملل مصوب شورای امنیت ، صرف نظر کنند و اجازه دهند روند دیپلماسی به مسیر خود برای پیدا کردن راه حل های برد - برد ادامه دهد.

در این نوبت به گفته آقای غریب آبادی فعلا دو طرف تنها موافقت کردند در روزهای آینده بازهم به مذاکرات ادامه دهند. البته گفته می شود طرف اروپایی دنبال تمدید مهلت مکانیزم ماشه تا شش ماه دیگر است، تا ایران بتواند در این بازه زمانی مذاکرات با طرف آمریکا و نیز همکاری با آژانس برای بازدید از تاسیسات هسته ای آسیب دیده و تعیین تکلیف ذخایر اورانیوم 60 درصد تصمیم گیری کند.

با در نظر گرفتن مجموعه مسائل مطرح در مذاکرات و واقعیت‌های موجود در صحنه که بیانگر این واقعیت است که اروپا می تواند کمک کننده برای رسیدن به توافق باشد، پیشنهاد زیر قابل پیگیری و اجرا به نظر می رسد

ضرورت بازاندیشی در مسیر دیپلماسی

در آستانه دور جدید گفتگوهای ایران و تروئیکای اروپا در استانبول، بازخوانی تجربه مذاکرات هسته‌ای در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ ضرورتی انکارناپذیر است. پرونده هسته‌ای ایران طی دو دهه گذشته، یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دیپلماتیک جهان بوده است. در این میان، رفتار تروئیکای اروپا (آلمان، فرانسه و بریتانیا) نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری اعتماد یا بی‌اعتمادی در روند گفت‌وگوها داشته است.

اکنون که بار دیگر بحث بر سر استفاده از مکانیزم ماشه در فضای دیپلماتیک اروپا مطرح شده، ایران و تروئیکا باید از تجربه تلخ گذشته درس بگیرند؛ تجربه‌ای که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند مسیر تقابل را احیا کرده و فرصت مصالحه را از بین ببرد.

پیشینه: از سعدآباد تا ارجاع پرونده به شورای امنیت

در فاصله سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، ایران گام‌هایی داوطلبانه برای اعتمادسازی برداشت. توافق‌نامه‌های سعدآباد (اکتبر ۲۰۰۳)، بروکسل (فوریه ۲۰۰۴) و پاریس (نوامبر ۲۰۰۴) شامل تعلیق غنی‌سازی، توقف ساخت سانتریفیوژها و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بودند. گزارش‌های رسمی مدیرکل وقت آژانس، محمد البرادعی، پایبندی ایران به این اقدامات را تأیید کرده‌اند (ارجاع به GOV/2003/75 و GOV/2004/11 و GOV/2004/83).

هشدار به تروئیکای اروپایی نسبت به تکرار خطاهای گذشته

نویسنده: حسن بهشتی‌پور

مقدمه

فعال‌سازی احتمالی «مکانیزم ماشه» در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، بار دیگر موضوع بازگشت تحریم‌های چندجانبه بین‌المللی علیه ایران را در مرکز توجه افکار عمومی و نخبگان سیاسی و اقتصادی قرار داده است. این اقدام که در پی تشدید اختلافات بر سر اجرای تعهدات هسته‌ای و خروج یک‌جانبه آمریکا و حنلات اخیر به مراکز هسته ای ایران شکل گرفته، از جنبه‌های مختلف حقوقی، سیاسی، اقتصادی قابل تحلیل است. در این یادداشت، نخست به ارزیابی آثار بازگشت این قطعنامه‌ها می‌پردازم و سپس پیشنهادهایی برای مدیریت افکار عمومی ارائه می‌دهم.

الف. ابعاد حقوقی و سیاسی مکانیزم ماشه

از منظر حقوق بین‌الملل، بازگشت قطعنامه‌های فصل هفتمی شورای امنیت علیه ایران، به‌ویژه در قالب مکانیزم ماشه، یک تهدید حقوقی مهم برای ایران از نظر بین المللی محسوب می‌شود. چرا؟

1. ایران بار دیگر به‌عنوان "تهدید صلح و امنیت جهانی" زیر فصل هفتم منشور ملل متحد قرار می گیرد، موضوعی که اعتبار بین‌المللی کشور را در مجامع جهانی تضعیف می‌کند.

تاب‌‏آوری در برابر ماشه

نوشته : حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل اوراسیا

روزنامه هم میهن

فعال‌سازی احتمالی «مکانیزم ماشه» در چارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، بار دیگر موضوع بازگشت تحریم‌های چندجانبه بین‌المللی علیه ایران را در مرکز توجه افکار عمومی و نخبگان سیاسی و اقتصادی قرار داده است. این اقدام که در پی تشدید اختلافات بر سر اجرای تعهدات هسته‌ای و خروج یک‌جانبه آمریکا و حملات اخیر به مراکز هسته‌ای ایران شکل گرفته، از جنبه‌های مختلف حقوقی، سیاسی، اقتصادی قابل تحلیل است. در این یادداشت، نخست به ارزیابی آثار بازگشت این قطعنامه‌ها می‌پردازم و سپس پیشنهادهایی برای مدیریت افکار عمومی ارائه می‌دهم.

سازوکار حل اختلاف برجام که در افکار عمومی و رسانه‌ها به مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک مشهور شده‌است، یکی از فرآیندهای حقوق پیش‌بینی شده در برجام است که بر اساس آن در صورتی‌که یکی از کشورهای متعاهد نسبت به نقض تعهد از سوی ایران معترض باشد، می‌تواند شکایت خود را به کمیسیون برجام، متشکل از وزرای خارجه کشورهای عضو توافق ارائه دهد. بر اساس فرآیند حقوقی پیش‌بینی شده اگر بعد از یک ماه کشورهای عضو توافق به راهکاری برای حل شکایت مطروحه نرسند، پرونده به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع می‌شود.

«برجام؛ معادله‌ای ناتمام در دیپلماسی قدرت‌های جهانی»،

مقدمه : چرا برجام «معادله‌ای ناتمام» است؟

به مناسبت دهمین سال به دست آمدن توافق برجام نگاهی دارم به نقاط قوت و ضعف برجام و فرصت ها و تهدیدهایی که این توافق تاریخی برای ایران داشت.

آنچه امروز از آن با عنوان «برجام» یاد می‌کنیم، تنها یک توافق فنی هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی نیست. بلکه صحنه‌ای بزرگ‌تر برای آزمودن توانایی دیپلماسی چندجانبه در مواجهه با یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های امنیتی دو دهه اخیر بود.

اگر می خواهیم برجام درست تحلیل شود باید نگاهی راهبردی، حقوقی و ژئوپلیتیکی؛ داشته باشیم و به دور از جناح بندی های و جریان سازی های داخلی با تحلیل صحیح فرصت‌هایی که از دست رفت و تهدیدهایی که از دل این شکست بیرون آمد به برجام نگاه کنیم .

نویسنده: حسن بهشتی‌پور

مقدمه:

بازدارندگی هسته‌ای از جمله پیچیده‌ترین موضوعات در روابط بین‌الملل است. در حالی که منتقدان بر خطرات امنیتی، اقتصادی و حقوقی ساخت سلاح هسته‌ای تأکید می‌کنند، طرفداران آن بر این باورند که در جهانی فاقد تضمین‌های امنیتی فراگیر، دستیابی به چنین سلاحی می‌تواند تضمین‌کننده بقا باشد. این تحلیل با نگاهی چندجانبه تلاش دارد تا مزایا، چالش‌ها و پیامدهای احتمالی دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را در بستر تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای بررسی و تحلیل کند.

تحلیل مقایسه‌ای: آیا سلاح هسته‌ای برای ایران مفید است؟

برخی معتقدند که دستیابی به سلاح هسته‌ای می‌تواند امنیت ایران را در برابر حمله نظامی تضمین کرده یا دست‌کم احتمال آن را کاهش دهد، همان‌گونه که تجربه کره شمالی نشان می‌دهد. در مقابل، منتقدان هشدار می‌دهند که چنین اقدامی ممکن است باعث تحریک اسرائیل، ایالات متحده و حتی کشورهای اروپایی شود و زمینه‌ساز حمله نظامی گسترده به ایران گردد؛ همان‌گونه که در مورد عراق در سال ۲۰۰۳ اتفاق افتاد. این نگرانی نیز وجود دارد که حتی روسیه و چین—علی‌رغم مخالفت با تغییر رژیم در ایران—در صورت نقض آشکار تعهدات بین‌المللی، واکنشی حمایتی نشان ندهند.

نوشته حسن بهشتی پور

در فضای رسانه‌ای ایران، برخی تحلیلگران و کارشناسان خواستار اقدام نظامی پیش‌دستانه علیه جمهوری آذربایجان شده‌اند، با این فرض که این کشور در حملات اخیر رژیم اسرائیل علیه ایران نقش پشتیبانی‌گر داشته است. این دیدگاه، فارغ از پیامدهای راهبردی‌اش، بر پایه شواهدی ارائه می‌شود که هنوز اعتبار رسمی و امنیتی نیافته‌اند. از این رو، نقد آن نه تنها ضروری، بلکه برای پرهیز از تصمیمات واکنشی حیاتی است.

از منظر تحلیلی، سه فرض را می‌توان درباره نقش احتمالی جمهوری آذربایجان در حملات اسرائیل مطرح کرد:

فرض اول – نفی همکاری و استفاده از خاک یا آسمان آذربایجان

این همان موضع رسمی دولت باکو است که صریحاً هرگونه استفاده از پایگاه، زیرساخت یا حریم هوایی این کشور توسط اسرائیل را رد می‌کند. بر اساس این فرض، اسرائیل حملات خود را از مسیر دیگری انجام داده و جمهوری آذربایجان هیچ نقشی در آن نداشته است.

راهکار خروج از بحران:

نوشته حسن بهشتی پور

مقدمه:

پس از حمله نظامی آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران در ۲۱ ژوئن، روابط تهران–واشنگتن وارد مرحله‌ای از تقابل مستقیم شده است. در پاسخ، ایران به پایگاه نظامی آمریکا در قطر حمله موشکی کرد و همکاری خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعلیق نمود. آمریکا و اسرائیل صریحاً توقف کامل غنی‌سازی یا تغییر رژیم در ایران را خواستار شده‌اند، در حالی که ایران تأکید کرده توقف غنی‌سازی «خط قرمز» است. این شرایط بی‌سابقه، نیازمند طراحی یک چارچوب راهبردی واقع‌بینانه و مرحله‌ای است که با لحاظ عناصر بازدارندگی، اطمینان‌سازی، و در نظر گرفتن بازیگران مؤثر، امکان‌پذیر باشد.

هدف این یادداشت، ارائه پیشنهادی است برای خروج تدریجی و باثبات از بحران کنونی، بر مبنای واقعیات ژئوپلیتیکی و با تأکید بر امکان‌پذیری سیاسی. درادامه مطلب به جزئیات این پیشنهاد پرداخته ام

نوشته : حسن بهشتی پور

در بررسی هر مصاحبه مقامات عالی‌رتبه ایران با رسانه‌های آمریکایی، نکته‌ای کلیدی نباید مغفول بماند: مخاطب اصلی این گفتگوها، دولت ایالات متحده نیست، بلکه افکار عمومی مردم آمریکا است.

برخلاف تصور برخی منتقدان، این مصاحبه‌ها عرصه مذاکره یا تقابل سیاسی با دولت آمریکا محسوب نمی‌شوند، چراکه سیاست‌گذاران آمریکایی، تصمیمات خود را بر اساس گفت‌وگوهای رسانه‌ای با مقامات خارجی تنظیم نمی‌کنند. فرآیند سیاست‌گذاری در آمریکا تابع لابی‌ها، منافع ساختاری و اجماع نخبگانی است، نه صرفاً مواضع رسانه‌ای کشورهای دیگر.

اما در مقابل، افکار عمومی آمریکا—به‌ویژه اقشار تأثیرگذاری مانند مالیات‌دهندگان منتقد، محافل دانشگاهی، نخبگان رسانه‌ای و کنشگران مستقل—نقش بسزایی در شکل‌دهی به فضای سیاسی این کشور دارند. بنابراین، گفت‌وگوی مستقیم با این مخاطبان، به‌عنوان بخشی از دیپلماسی عمومی، ابزاری راهبردی و مؤثر است.

درهم‌تنیدگی تهدیدهای مدرن برای دموکراسی

نویسنده: حسن بهشتی‌پور

مقدمه:

در دهه‌های اخیر، دموکراسی‌ها دیگر به‌ندرت قربانی کودتاهای ناگهانی می‌شوند. در عوض، فرسایش تدریجی از درون، تهدید اصلی نظام‌های دموکراتیک شده است. این تغییر ماهوی، مفهومی را به‌میان آورده که پژوهشگرانی چون استیون لویتسکی و دانیل زیبلات در کتاب «چگونه دموکراسی‌ها می‌میرند» از آن به‌عنوان تهدیدی خاموش یاد کرده‌اند: اقتدارگرایی انتخاباتی. در این میان، برداشت‌های نادرست یا اغراق‌آمیز از مفهوم دولت عمیق نیز به‌عنوان ابزاری برای حمله به نهادهای مستقل، فضا را برای تقویت گرایش‌های اقتدارگرا فراهم می‌سازد.[1]

[1] استیون لویتسکی، دانیل زیبلات ، مترجم:سیامک دل‌آرا، اعظم ورشوچی فرد ، انتشارات:بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه ، چاپ اول ، تهران 1397.

نوشته : حسن بهشتی پور

مقدمه:

تحلیل واقعیت پدیده ها و اخبار روز نیازمند دیدگاهی نقادانه بر اساس روش های علمی و نه ستایشگرانه بر اساس کلیشه های تحلیلی است. براین اساس برای تحلیل تحولات روز ایران در فضای سیاسی و رسانه‌ای که این روزهای شاهد آن هستیم، همزمان با گذشت حدود دو هفته از آتش بس در جنگ تحمیلی 12 روزه آمریکا و اسرائیل به ایران و ادامه تهدیدهای نظامی و تنش در روابط خارجی، تحلیل صحیح رفتار کنشگران سیاسی در 12 روز جنگ ، بسیار اهمیت دارد.

در این روزها تحلیلی تکراری از سوی برخی تحلیلگران مطرح ‌شد: «جنگ با دشمنان خارجی، به تحکیم رژیم منجر می‌شود.» این تحلیل که سال‌هاست در موارد مشابه نیز تکرار شده، به‌نوعی به یک کلیشه سیاسی بدل شده است ، بدون آن‌که به پیچیدگی‌های اجتماعی، اقتصادی و روان‌شناسی جامعه امروز ایران توجه کند. آیا چنین تحلیلی با واقعیت های انکارناپذیر کشور سازگار است؟ آیا می‌توان با اطمینان گفت هر تهاجم خارجی، صرفاً به انسجام داخلی و تثبیت قدرت نظام منجر می‌شود؟

تحلیل سیاستی برای عبور ایران از بحران هسته‌ای جدید

حسن بهشتی پور

مقدمه:

در پی حملات نظامی اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران در فردو، نطنز و اصفهان، و افزایش فشارهای تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی «مکانیزم ماشه»، کشور ما در نقطه‌ای سرنوشت‌ساز از تاریخ معاصر خود قرار گرفته است؛ نقطه‌ای که تصمیمات کلان و سرنوشت‌ساز، نه فقط برای آینده برنامه هسته‌ای، بلکه برای سرنوشت کشور، امنیت ملی، و جایگاه منطقه‌ای و جهانی ایران تعیین‌کننده خواهد بود.

این تحلیل سیاستی، بر پایه سه اصل راهبردی و تجربه‌شده در سیاست جهانی تهیه شده است:

مشروعیت درونی و اتکا به مردم، منبع اصلی اقتدار پایدار است؛

انسجام داخلی و مشارکت ملی، ابزار اصلی مقابله با تهدید خارجی است؛

دیپلماسی واقع‌بینانه و چندسویه، کلید بازگشت به نقش «طرف مذاکره» است، نه «موضوع مذاکره».

وضعیت کنونی: نشانه‌های ورود به مرحله خطر

حملات نظامی اخیر به مراکز هسته‌ای ایران – بی‌سابقه در سطح هماهنگی و جسارت – نشانگر آن است که گزینه نظامی دیگر فقط ابزار بازدارنده نیست، بلکه در حال تبدیل‌شدن به بخشی از استراتژی عملیاتی دشمن است.

تهدید اروپایی‌ها به فعال‌سازی مکانیزم ماشه (بازگشت قطعنامه‌های فصل هفتم) می‌تواند ایران را به انزوای کامل سیاسی و اقتصادی بازگرداند و خطر صدور مجوز بین‌المللی برای استفاده از زور را افزایش دهد.

تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اگر بدون برنامه دیپلماتیک جایگزین انجام شود، جایگاه حقوقی ایران را در مجامع جهانی به‌شدت تضعیف خواهد کرد.

یادداشت : حسن بهشتی پور

1. پیشینه روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل

گزارش‌ها درباره همکاری نظامی و استراتژیک بین باکو و تل آویو جدید نیستند. اسرائیل برای دهه‌ها یکی از تأمین‌کنندگان اصلی سلاح به جمهوری آذربایجان بوده، به ویژه در جنگ دوم قره‌باغ (۲۰۲۰). بود بنابراین احتمال دارد در مقطع جنگ اسرائیل با ایران ؛ آذربایجان به چنین همکاری تن داده باشد چنانچه در گذشته موارد مکرر در ترور دانشمندان هسته ای ایران و حمله به نطنز در نوبتهای قبلی این همکاری اسنادی داشت اگرچه باکو این ادعاها را رد می‌کند، اما ایران ظاهرا مدارک مورد ادعا خود را به انها در گذشته تحویل داده است

۲. هدف آذربایجان از فشار بر ارمنستان

پس از جنگ ۲۰۲۰ و تسلط باکو بر قره‌باغ، موضوع "کریدور زنگزور" (اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان از طریق خاک ارمنستان) به یکی از اهداف کلیدی باکو تبدیل شده است.

ترکیه از این طرح حمایت می‌کند، زیرا به آنکارا نیز اجازه می‌دهد ارتباط زمینی مستقیم‌تری با جمهوری آذربایجان داشته باشد؛ و اهداف خود را در جهت گسترش پان ترکیسم تا استان ترک نشین سینگ کیانگ درچین گسترش دهد. مقاومت ارمنستان تاکنون مانع از تحقق این طرح شده، اما فشارهای سیاسی و نظامی، ممکن است پاشینیان را به پذیرش آن وادار کند.

به قلم: حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل اختصاصی برای سایت ایراس

حمله اخیر ایالات متحده آمریکا به سه سایت شناخته‌شده هسته‌ای ایران—فردو، نطنز و اصفهان—صرف‌نظر از ابعاد نظامی، دارای پیامدهایی بسیار عمیق و نگران‌کننده در سطح راهبردی، حقوقی و زیست‌محیطی است. این تجاوز نظامی آمریکا نه‌تنها یکی از جدی‌ترین نمونه‌های نقض اصل منع توسل به زور در منشور ملل متحد است، بلکه به تضعیف نظام جهانی منع اشاعه، بی‌اعتبارسازی نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و افزایش خطر گسترش فناوری هسته‌ای با کاربرد نظامی در سطح منطقه‌ای و جهانی منجر خواهد شد.

۱. حمله به سایت‌های شناخته‌شده و تحت نظارت آژانسسه مکانی که هدف حمله قرار گرفتند—تأسیسات غنی‌سازی فردو، مجتمع هسته‌ای نطنز، و مرکز فرآوری اصفهان—همگی از مراکز کاملاً شناخته‌شده برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران بوده‌اند که تحت بازرسی‌های منظم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داشتند. نه‌تنها ماهیت فعالیت‌های این سایت‌ها محرمانه یا نظامی نبود، بلکه ایران با نصب دوربین‌های نظارتی و ارائه اطلاعات فنی، همکاری‌های گسترده‌ای با آژانس داشته است. با توجه به گزارش‌های فصلی مدیرکل آژانس، در هر سه تأسیسات فوق اورانیوم غنی‌شده با درصدهای مختلف نگهداری می‌شد که به‌طور کامل تحت بازرسی و ثبت رسمی آژانس بود. بنابراین، حمله به چنین مراکزی، عملاً نادیده‌گرفتن تلاش‌های بین‌المللی برای شفاف‌سازی و حل‌وفصل دیپلماتیک موضوع هسته‌ای ایران است.

نوشته: حسن بهشتی‌پور

مقدمه

برای نخستین بار در بیست سال اخیر، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را به نقض تعهدات پادمانی متهم کرد. در مقابل، ایران با سیاسی خواندن این اقدام، مقابله‌ به مثل را در دستور کار قرار داد. کشورهای غربی در حالی ایران را ناقض تعهدات پادمانی می‌دانند و با تصویب این قطعنامه بر فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی افزوده‌اند که ایران طی سال‌های اخیر، بیشترین میزان نظارت‌ها و بازرسی‌ها را در مقایسه با سایر اعضای آژانس پذیرفته است.

با این حال، صدور این قطعنامه تنش‌های موجود را وارد مرحله‌ای جدید کرده و احتمال فعال‌سازی مکانیسم‌های تنبیهی همچون «ماشه» (Snapback) را افزایش داده است. پرسش کلیدی این است: این قطعنامه به کجا خواهد انجامید؟ آیا امکان یافتن مسیری برای کاهش تنش‌ها وجود دارد یا باید در انتظار تشدید بحران بود؟

نوشته حسن بهشتی پور

مقدمه

جنگ روسیه و اوکراین، که بیش از سه سال است ادامه یافته، به یکی از پیچیده‌ترین و طولانی‌ترین منازعات نظامی در قرن بیست‌ویکم تبدیل شده است. این جنگ نه‌تنها منافع منطقه‌ای و بین‌المللی را تحت تأثیر قرار داده، بلکه نشان‌دهنده تغییرات ژئوپلیتیکی عمیق در نظام بین‌الملل است. تحلیلگران و کارشناسان بر این باورند که این جنگ، صرفاً یک درگیری نظامی نیست، بلکه تقابل دو دیدگاه استراتژیک درباره امنیت، حاکمیت و آینده نظم جهانی است. در این یادداشت، به بررسی ابعاد مختلف این جنگ، دلایل تداوم آن و راهکارهای احتمالی برای خروج از بن‌بست کنونی می‌پردازیم.

حسن بهشتی پور

دو قرن پیش، قائم‌مقام فراهانی در کتاب نفیس منشات به عباس میرزا هشدار داد:

«با فرنگستان باید به سیاست و مکایده (نیرنگ‌های زیرکانه) رفتار نمود، نه به قوت و غلبه».

امروز این توصیه، چراغ راه دیپلماسی هسته‌ای ایران است:

قلم را جایگزین شمشیر کنید:

از زبان حقوق بین‌الملل و دیپلماسی عمومی بهره ببرید، نه تهدیدهای پرهزینه.

وعده‌های غرب را بی‌ضمانت نپذیرید:

تاریخ ثابت کرده است «عهد اروپاییان نپاید»؛ هر توافقی باید مکانیسم‌های نظارتی و بازدارنده داشته باشد.

اختلافات دشمن را به فرصت تبدیل کنید:

از تنش‌های آمریکا و اروپا برای کاهش فشارها استفاده کنید.

از موضع قدرت مذاکره کنید:

همان‌گونه که قائم‌مقام تأکید داشت، هیچ دیپلماسی بدون پشتوانه‌ی نظامی و اقتصادی موفق نیست.

وحدت داخلی را حفظ کنید: تفرقه، بزرگ‌ترین سلاح دشمن است.

درس امروز از دیروز:

دیپلماسی هسته‌ای نباید به «ترکمانچایِ مدرن» تبدیل شود؛ نه تسلیم شوید، نه خود را در جنگِ بی‌حساب محبوس کنید. هوشیاری + انعطاف = هنر مذاکره‌ی ایرانی.

قائم‌مقام جان‌باخت تا این درس را به یادگار بگذارد؛ آیا گوش‌مان به این توصیه‌ها شنوا است؟

نوشته : حسن بهشتی پور

مقدمه:

در پی تحولات اخیر در خاورمیانه و دگرگونی در توازن قدرت منطقه‌ای، اتحادیه اروپا ناگزیر از بازنگری در راهبردهای خود نسبت به جمهوری اسلامی ایران است. این یادداشت با تمرکز بر سه تحول اساسی—کاهش تدریجی نفوذ ایران در سوریه، اتهام همکاری نظامی با روسیه در جنگ اوکراین، و پایان رسمی دوره ده‌ساله توافق برجام در اکتبر ۲۰۲۵—در پی آن است تا تأثیرات این رویدادها را بر جایگاه منطقه‌ای ایران، محاسبات راهبردی آن و چشم‌انداز روابط با اروپا بررسی کند.

نویسنده همچنین تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که آیا و چگونه همکاری ایران و اتحادیه اروپا می‌تواند بر بحران‌های امنیتی، انرژی و انسانی تأثیر مثبت بگذارد. به‌ویژه، نقش اروپا به‌عنوان میانجی یا تسهیل‌گر در کاهش تنش‌های منطقه‌ای، در شرایطی که آمریکا نقش سخت‌گیرانه‌تری اتخاذ کرده، موضوعی حیاتی برای بررسی است.

در نهایت، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در تعاملات غیرهسته‌ای میان دو طرف—از جمله در حوزه‌های منطقه‌ای، انرژی، و انسانی—تحلیل شده و مجموعه‌ای از راهکارهای عملی برای خروج از بن‌بست دیپلماتیک کنونی و آغاز مسیر اعتمادسازی تدریجی پیشنهاد می‌شود.

نوشته : حسن بهشتی پور

مقدمه:

گزارش رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که به درخواست تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) در جلسه نوامبر ۲۰۲۴ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهاد شده بود ، پیش از ارائه به شورای حکام آژانس ، منتشر شد . در مطلب پیش رو بر اساس آن بخش هایی که رسانه های غربی از جمله خبرگزاری رویترز منتشر کرده و نیز پاسخ ایران به این گزارش بر اساس بیانیه مشترک وزارت امورخارجه و سازمان انرژی اتمی ایران و بیانیه آقای کاظم غریب آبادی معاون حقوقی و بین الملل وزیر خارجه ایران نوشته شده است. آژانس در گزارش خود بار دیگر نسبت به وجود ذرات اورانیوم با منشاء انسانی در برخی سایت‌های اعلام‌نشده ابراز نگرانی کرده و می‌نویسد: «آژانس نمی‌تواند تضمین دهد که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است.» این جمله از لحاظ حقوقی بار سنگینی ندارد، اما از نظر سیاسی، بهانه‌ای به کشورهای غربی می‌دهد تا فشارها را بر ایران تشدید کنند. در ادامه به تحلیل موارد مطرح شده در گزارش آژانس و پاسخ ایران می پردازیم.

نوشته: حسن بهشتی‌پور

اختصاصی برای سایت ایراس

https://www.iras.ir/?p=12450

تحولات اخیر سوریه نشان می‌دهد که روسیه، با وجود چالش‌های جهانی نظیر جنگ اوکراین، همچنان در پی حفظ و تقویت جایگاه خود در این کشور است. سوریه برای مسکو نقطه ثقل استراتژی خاورمیانه‌ای‌اش محسوب می‌شود. کرملین با بهره‌گیری از ابزارهای نظامی، دیپلماتیک و اطلاعاتی، با آنکه تار آخرین روزها از حکومت بشار اسد حمایت می‌کرد، اکنون برای بازسازی موقعیت خود در این کشور با طیف گسترده‌ای از بازیگران متعارض — از ترکیه و کردها تا جولانی و اسرائیل — وارد تعامل شده است. این یادداشت به بررسی ابعاد مختلف این راهبرد و چالش‌های پیش‌روی روسیه در سوریه می‌پردازد.

حسن بهشتی‌پور

یادداشت صفحه اول روزنامه آرمان ملی

ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا در موضوع پرونده هسته‌ای ایران، برخلاف سایر مسائل بین‌المللی، اختلاف‌نظر بنیادینی ندارند.

هرچند میان آن‌ها در خصوص جنگ اوکراین، وضعیت غزه و فلسطین، سیاست‌های تعرفه‌ای و همچنین مسائل مربوط به چین یا ناتو اختلافاتی جدی وجود دارد، اما در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران، موضعی کم‌وبیش هماهنگ اتخاذ کرده‌اند. هدف مشترک این دو بازیگر کلیدی، مقابله با امکان ساخت سلاح هسته‌ای است؛ موضوعی که طی دو دهه گذشته همواره در صدر نگرانی‌های آن‌ها قرار داشته است. با این حال، میان واشینگتن و پایتخت‌های اروپایی تفاوت‌هایی در نحوه مواجهه با برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد. به‌طور خاص، آمریکایی‌ها به‌ویژه در دوران اخیر، مواضع تندتری اتخاذ کرده‌اند و برخی مقامات این کشور حتی خواهان برچیده شدن کل صنعت هسته‌ای ایران شده‌اند. این در حالی است که اروپایی‌ها چنین خواسته‌ای را غیرعملی و غیرواقع‌بینانه می‌دانند. نگاه اروپا به این مسئله مبتنی بر بازگشت ایران به تعهدات مندرج در برجام است. از منظر کشورهای اروپایی، ایران باید سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به ۳.۶۷ درصد کاهش دهد و ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را نیز در چارچوب سقف‌های برجامی نگاه دارد. آن‌ها غنی‌سازی بیش از این سطح را نقض صریح مفاد توافق هسته‌ای تلقی می‌کنند. در مقابل، جمهوری اسلامی ایران نیز با اشاره به عهدشکنی طرف غربی، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، تأکید دارد که دلیل و ضرورتی برای اجرای یک‌جانبه تعهداتش ندارد. ایران استدلال می‌کند که اروپا نه‌تنها نتوانسته منافع اقتصادی وعده ‌داده ‌شده در برجام را برای ایران تأمین کند، بلکه در عمل در برابر فشارهای آمریکا نیز ایستادگی نکرده است.

در باره اختلاف های آمریکا و متحدانش بر سر تعرفه های تجاری

یاداشت از : حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل بین الملل

مطالعه تاریخ گذشته به ما کمک می کند تا درک دقیق تر و تحلیل واقع بینانه تری از تحولات روز داشته باشیم. جنگ تجاری بین آمریکا و متحدانش در گروه هفت و اعمال تعرفه های تجاری بر ضد اتحادیه اروپا ، چین و ژاپن و حتی همپیمانان تجاری آمریکا یعنی کانادا و مکزیک را می توان از ابعاد مختلف بررسی کرد . اما ازجنبه تاریخی این رویداد یادآور سالهای دهه هفتاد میلادی و تجربه تاریخی نیکسون در قبال سایرکشورهای جهان است.

ریچارد نیکسون رئیس جمهوری وقت آمریکا در پانزدهم جولای سال 1971 دستور قطع رابطه دلار با طلا را صادر دارد. تا آن زمان توافق جهانی کنفرانس برتون وودز (Bretton-Woods Conference) بر مبادلات دلار و سایر ارزها با طلا حاکم بود. بر اساس این توافق کشورها موظف بودند معادل ارز ارائه شده به بانکها ، طلا تحویل دهند . در آن زمان هر اونس طلا 35 دلار بود . یعنی بانک مرکزی آمریکا موظف بود برای هر 35 دلار یک اونس طلا تحویل دهد. آمریکا با اعلام شناور کردن نرخ دلار در سال 1971 بر اساس عرضه و تقاضای دلار در بازار های جهان ، در عمل این رابطه را برداشت تا میلیون ها دلار بدهی های خود را که باید بر اساس طلا محاسبه می شد ، بر اساس قیمت روز دلار بپردازد .

نویسنده حسن بهشتی‌پور - کارشناس مسائل بین‌الملل

روزنامه جام جم

با گذشت بیش از سه سال از آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین، این بحران همچنان یکی از جدی‌ترین چالش‌های امنیتی جهان به‌شمار می‌رود؛ بحرانی که نه‌تنها دامنه‌ای منطقه‌ای بلکه پیامدهایی بین‌المللی فراترازسیاسی وبه‌ویژه در حوزه انرژی وغذا داشته است.ریشه‌های این درگیری درمجموعه‌ای ازعوامل تاریخی، ژئوپلیتیکی وامنیتی نهفته است که درک آن برای یافتن راه‌حل سیاسی ضروری است.

روسیه با سه هدف عمده وارد این جنگ شد: نخست، تصور توانایی در تسخیر کی‌یف و سرنگونی دولت زلنسکی که آن را دست‌نشانده غرب می‌دانست؛ دوم، دفاع از حقوق حدود هفت میلیون شهروند روس‌تبار اوکراین که مسکو مدعی سرکوب آنهاست؛ و سوم، جلوگیری از عضویت اوکراین در ناتو که به‌عنوان تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی روسیه تلقی می‌شود، به‌ویژه باتوجه به مرز مشترک ۱۵۸۰ کیلومتری میان دو کشور. بااین‌حال، تحقق این اهداف با دشواری‌های زیادی مواجه شد. حمله اولیه روسیه برای تسخیر کی‌یف از محور شمالی از طریق بلاروس ناکام ماند و ارتش روسیه ناگزیر به عقب‌نشینی شد. در نهایت، مسکو به تصرف و الحاق چهار استان شرقی اوکراین بسنده کرد؛ مناطقی که برخی از آنها پیشتر نیز در سال ۲۰۱۴ عملا از کنترل کی‌یف خارج شده بودند و به نوعی خودمختار محسوب می‌شدند.

اختصاصی برای روزنامه قدس

نوشته حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل

مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در مسقط روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت برگزار شد، به نظر می‌رسد هدف اصلی دور چهارم تعیین دستور کار برای مذاکرات آتی بود.

در حال حاضر، دو طرف هنوز پس از سه دور گفت‌وگوی غیرمستقیم بر سر یک دستور کار مشخص توافق نکرده‌اند و فعلاً در این دور از مذاکرات تمرکز روی مسائل فنی است.

از نگاه آمریکایی‌ها مسائل فنی شامل موضوعاتی مانند سطح غنی‌سازی اورانیوم، سرنوشت اورانیوم غنی شده موجود در ایران (از جمله رقیق‌سازی، نگهداری در بانک‌های غنی‌سازی تحت نظارت آژانس یا انتقال به خارج از کشور) و وضعیت سانتریفیوژهای پیشرفته ایران می‌شود. از دیدگاه ایران، مهم‌ترین موضوع، چگونگی لغو تحریم‌ها و ارائه تضمین‌هایی برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها در آینده به ویژه به بهانه‌های غیرهسته‌ای است. این موضوعات پیچیده و زمانبر هستند. پیشنهاد ایران، که ظاهراً یک توافق موقت است، می‌تواند راه حلی برای پیشبرد مذاکرات باشد.