سفر رسمی احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، به آمریکا را باید یکی از شگفتی‌های دیپلماسی خاورمیانه دانست. کشوری که طی دهه‌های اخیر صحنه درگیری‌های خونین، بحران انسانی و رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی بوده، اکنون در شرایطی قرار گرفته است که رئیس دولت خودخوانده‌اش در کاخ سفید با رئیس‌جمهور ایالات متحده دیدار می‌کند. این دیدار – که نخستین دیدار رسمی یک رئیس‌جمهور سوری با رهبران آمریکا از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۴۶ است – می‌تواند سرآغاز مرحله‌ای تازه در طراحی نظم سیاسی جدید خاورمیانه باشد. ، این سفر در شرایطی انجام شد که سوریه پس از سقوط دولت بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، فصل جدیدی از تحولات سیاسی را تجربه می‌کند.

احمد الشرع بیش از آنکه یک سیاستمدار تمام‌عیار باشد، «مجری سیاست‌های حامیان خارجی» خود است. او نه از جذبه رهبری برخوردار است و نه از پشتوانه اجتماعی گسترده. پیشینه فعالیت شبه‌نظامی و حمایت‌های نظامی و سیاسی ترکیه و آمریکا، چهره او را به عنوان چهره‌ای وابسته و نه مستقل در عرصه سیاست منطقه‌ای تثبیت کرده است. در واقع بقای الشرع در قدرت تنها تا زمانی تضمین‌شده است که در چارچوب سیاست‌های واشنگتن و آنکارا حرکت کند.

از نگاه تحلیلی، این سفر را می‌توان بخشی از تلاش ایالات متحده برای بازطراحی نظم جدید منطقه ای در غرب آسیا دانست؛ طرحی که هدف آن ایجاد دولت‌های همسو با آمریکا و قابل کنترل از منظر منافع اسرائیل در منطقه است. اگر در دهه‌های گذشته «استعمار کلاسیک» جای خود را به نفوذ سیاسی و اقتصادی داده بود، اکنون نوعی «استعمار نو» با سازوکارهای نرم‌تر اما عمیق‌تر در سیاست های امریکا در خاورمیانه درحال شکل‌گیری است. سوریه جدید، در صورت تثبیت قدرت الشرع، می‌تواند به «مجری سیاست و متحد آمریکا در غرب آسیا» تبدیل شود.

تعلیق تحریم‌های "قانون سزار" به مدت ۱۸۰ روز توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا، به استثنای معاملات با ایران و روسیه، نشان‌دهنده جهت‌گیری جدید واشنگتن برای محدود کردن نفوذ رقبای سنتی خود در سوریه است. همچنین پیوستن سوریه به "ائتلاف جهانی علیه داعش" به عنوان نودمین عضو این ائتلاف، تغییر نقش دمشق از یک میدان نزاع به یک شریک امنیتی برای غرب را نشان می‌دهد.

لغو سریع تحریم‌های سوریه پس از دیدار الشرع و ترامپ نشانه‌ای روشن از این واقعیت است. سیاست خارجی دولت ترامپ مبتنی بر قاعده‌ای ساده است: هر که با ماست، از تحریم معاف است؛ هر که در برابر ماست، باید هزینه بپردازد. در همین چارچوب است که ایران همچنان زیر فشار تحریم‌ها باقی مانده و سوریه الشرع از آن رهایی یافته است.

با این همه، چالش‌های داخلی سوریه برای الشرع پایان‌ناپذیر است. دو تلاش ناموفق برای ترور احمد الشرع در ماه‌های اخیر، همچنین اختلافات قومی و مذهبی میان اعراب سنی، کردها، علوی‌ها و دروزی‌ها، شکاف‌هایی عمیق در ساختار اجتماعی و سیاسی کشور پدید آورده است. اگر الشرع نتواند اعتماد گروه‌های داخلی را جلب کند، حمایت خارجی نیز نمی‌تواند ثبات سیاسی را برای او به ارمغان آورد.

در نهایت، سفر احمد الشرع به واشنگتن بیش از آنکه نشانه استقلال سیاسی دمشق باشد، جلوه‌ای از پیوند قدرت‌های نوظهور منطقه‌ای با سیاست‌های سنتی واشنگتن است. این سفر، آزمونی بزرگ برای سوریه است تا مشخص شود آیا راه تازه‌ای برای بازسازی مشروعیت داخلی و ملی خود خواهد یافت، یا تنها به حلقه‌ای دیگر در زنجیره سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه بدل خواهد شد؟ پاسخ به این پرسش، نه تنها آینده سوریه، که ترتیب جدید معادلات منطقه‌ای در خاورمیانه را نیز تعیین خواهد کرد.