روش تحلیل سیاسی

نویسنده: حسن بهشتی پور

در ماه‌های اخیر، بحث مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم بین ایران و آمریکا بارها در محافل سیاسی و رسانه‌ها مطرح شده است. سؤال کلیدی اینجاست: چرا ایران با وجود انتقادات داخلی و خارجی، بر روند مذاکرات غیرمستقیم تأکید دارد؟ پاسخ این پرسش را باید در چند بعد سیاسی، دیپلماتیک و راهبردی جستجو کرد.

مذاکره؛ ابزار دیپلماتیک یا تابوی سیاسی؟

مذاکره به‌عنوان یک ابزار دیپلماتیک، ذاتاً نه خوب است و نه بد. آنچه اهمیت دارد، اهداف، شرایط و نحوه به کارگیری این ابزار است. متأسفانه در فضای داخلی ایران، گاهی مذاکره به یک «تابو» تبدیل می‌شود، در حالی که در عرصه بین‌الملل، مذاکره نشان‌دهنده تعهد یک کشور به حل وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات است. ایران با درک این واقعیت، از مذاکره به‌عنوان یک راهکار دیپلماتیک استفاده می‌کند، اما همواره بر این نکته تأکید دارد که مذاکره باید در شرایط عادلانه و بدون تحمیل پیش‌شرط‌ها صورت گیرد.

تسخیر سفارت آمریکا به روایت حبیب‌الله بیطرف

به کوشش: محمد محبوبی

ناقد : حسن بهشتی پور

مقدمه:

هر ساله با فرارسیدن سیزدهم آبان، بحث درباره چرایی و چگونگی تسخیر سفارت آمریکا در تهران دوباره در فضای عمومی و دانشگاهی زنده می‌شود. این رویداد نه فقط یک لحظه‌ی تاریخی، بلکه نقطه‌ی عطفی در بازتعریف روابط ایران و آمریکا و هویت سیاسی نسل انقلاب بود. در چنین ایامی، بازخوانی روایت‌هایی چون کتاب «آن سوی دیوار» اهمیتی دوچندان می‌یابد؛ زیرا فرصتی است برای فهم از درونِ ماجرایی که بیش از چهار دهه است روایت آن میان دو سوی اقیانوس اطلس در رفت‌وآمد است.

کتاب «آن سوی دیوار» به کوشش محمد محبوبی، روایتی دست اول و تفصیلی از یکی از بحرانی‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران، یعنی تسخیر سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸، ارائه می‌دهد. این اثر که خاطرات حبیب‌الله بیطرف، را روایت می‌کند، نه تنها یک سند تاریخی ارزشمند، بلکه پاسخی به خلاء بزرگ روایت ایرانی در برابر انبوه آثار غربی است. این نقد به بررسی نقاط قوت، ضعف و جایگاه این اثر در ادبیات انقلاب اسلامی می‌پردازد.

نوشته: حسن بهشتی پور

مقدمه :

رویدادهای تاریخی بزرگ، اغلب اسناد و مدارکی را از خود به جای می‌گذارند که چونان آیینه‌ای شفاف، زوایای پنهان قدرت و حقیقت را نمایان می‌سازد. تسخیر سفارت آمریکا در تهران در ۱۳ آبان ۱۳۵۸، که در ادبیات رسمی جمهوری اسلامی ایران «لانه جاسوسی» نام گرفت، یکی از آن وقایع سرنوشت‌ساز بود که پیامد آن، افشای گنجینه‌ای بی‌نظیر از اسناد محرمانه دیپلماتیک و امنیتی از مداخلات ایالات متحده در ایران و منطقه بود. این اسناد، که در کوران انقلاب و در اوج تنش‌های ایران و آمریکا به دست آمد، پرده از واقعیاتی برداشت که نه تنها تأییدی بر گفتمان مسلط آن روز انقلابیون بود، بلکه تا امروز به عنوان منبعی دست اول برای درک عمق روابط پیچیده ایران و آمریکا در دوران پهلوی و ماهیت سیاست‌های منطقه‌ای واشنگتن به شمار می‌رود.

این نوشتار با هدف واکاوی این اسناد تاریخی، در پی پاسخ به چهار پرسش بنیادین است: چرایی اهمیت این مدارک، موضوعات محوری آنها، درس‌هایی برای نسل امروز و نهایتاً، چگونگی داوری منصفانه درباره محتوای آنها. مطالعه این مجموعه، تنها گذر به گذشته نیست، بلکه کلیدی برای فهم بهتر روابط بین‌الملل و ضرورت حفظ استقلال در جهان پرتلاطم امروز است.

نوشته: حسن بهشتی پور

چکیده:

مقاله با رویکردی انتقادی و روش‌شناختی، پنج آفت اصلی در خاطره‌نگاری را تحلیل می‌کند: سرقت هویت قهرمانانه (جابجایی نقش در روایت)، حذف عامدانهٔ نقش‌آفرینان، خاطره‌سازی ایدئولوژیک، کلیشه‌سازی و یکسان‌سازی، و نادیده‌انگاری بستر تاریخی. برای هر آفت، ضمن تبیین ریشه‌ها و انگیزه‌ها، راهکارهایی عملی در حوزهٔ مصاحبه، راستی‌آزمایی، و تدوین راستین تاریخ پیشنهاد می‌شود. یافتهٔ اصلی مقاله آن است که خاطره‌نگاری صادقانه نه در نفی خیال، بلکه در هدایت آن به سوی حقیقت معنا می‌یابد. تاریخ شفاهی سالم، حاصل سه فضیلت است: دقت علمی، صداقت اخلاقی و حساسیت انسانی؛ و تنها با این سه است که می‌توان از ناکجاآباد توهّم فاصله گرفت و به آرمان‌شهر حقیقت نزدیک شد.

کلیدواژه‌ها

خاطره‌نگاری، خیال و توهّم، تاریخ شفاهی، تحریف تاریخی، روش‌شناسی روایت

نویسنده: حسن بهشتی پور

در هیاهوی نقدهای تند و تیز این روزها به برجام، یک پرسش بنیادین کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد: اگر برجام نبود، اکنون در کجا ایستاده بودیم؟ این توافق که اینک به تاریخ پیوسته است، فارغ از سرنوشت نهایی‌اش، درس‌ها و دستاوردهایی به همراه داشت که نادیده گرفتن آن‌ها، محروم کردن کشور از نقشه‌راهی برای تعامل هوشمندانه با غرب در آینده است.

منتقدان با تمرکز انحصاری بر جنبه اقتصادی و عدم تحقق کامل وعده‌ها در مورد لغو تحریم ها ، دیگر ابعاد حیاتی این توافق را به حاشیه می‌برند. دستاورد اصلی برجام، به رسمیت شناخته شدن حق غنی‌سازی صلح‌آمیز ایران پس از سال‌ها تحت فشار قطعنامه‌های شورای امنیت برای توقف کامل آن بود. این توافق برای نخستین بار پایه‌ای حقوقی و بین‌المللی برای ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب NPT ایجاد کرد و برای یک دهه، مانع از تشدید بحران و تبدیل آن به آتشی افروخته‌تر شد. اگر برجام نبود، طوفان تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی سال‌ها زودتر فرومی‌بارید و کشور را در وضعیتی به مراتب دشوارتر قرار می‌داد.

تحلیلی بر گمانه‌زنی‌های خلع سلاح نیروهای مقاومت پس از طرح صلح غزه

نوشته: حسن بهشتی‌پور

با شکل‌گیری طرح‌های اولیه صلح در غزه، برخی رسانه‌ها و مقامات غربی بار دیگر سناریوی خلع سلاح نیروهای مقاومت منطقه‌ای نظیر حزب‌الله لبنان، حشد الشعبی عراق و انصارالله یمن را مطرح کرده‌اند. این گمانه‌زنی‌ها، که گاه با اظهارات رسمی مقامات آمریکایی همراه می‌شود، در پیوند با تلاش‌های دیرینه برای بازتعریف نظم امنیتی منطقه صورت می‌گیرد. اما پرسش بنیادین آن است که آیا چنین طرح‌هایی از منظر سیاسی و میدانی قابلیت تحقق دارند؟ و نقش ایران در این میان چیست؟

ایران، ناظر یا مداخله‌گر؟

واقعیت آن است که ایران، علی‌رغم روابط راهبردی با برخی گروه‌های مقاومت، هیچ‌گاه مسئولیت مستقیم تصمیم‌گیری‌های آنان را بر عهده نداشته و نخواهد داشت. ایران نه تنها قصد ندارد از گروه‌هایی چون حماس یا حزب‌الله درخواست خلع سلاح کند، بلکه اساساً چنین مطالبه‌ای را غیرواقع‌گرایانه و غیرقابل تحقق می‌داند. تجربه تاریخی نشان داده است که حتی در صورت خلع سلاح این گروه‌ها، رژیم صهیونیستی از سیاست توسعه‌طلبانه خود عقب‌نشینی نخواهد کرد. حملات مکرر اسرائیل به خاک سوریه پس از تضعیف ارتش این کشور، گواهی روشن بر این واقعیت است.