نقد و بررسی کتاب «آن سوی دیوار»

تسخیر سفارت آمریکا به روایت حبیب‌الله بیطرف

به کوشش: محمد محبوبی

ناقد : حسن بهشتی پور

مقدمه:

هر ساله با فرارسیدن سیزدهم آبان، بحث درباره چرایی و چگونگی تسخیر سفارت آمریکا در تهران دوباره در فضای عمومی و دانشگاهی زنده می‌شود. این رویداد نه فقط یک لحظه‌ی تاریخی، بلکه نقطه‌ی عطفی در بازتعریف روابط ایران و آمریکا و هویت سیاسی نسل انقلاب بود. در چنین ایامی، بازخوانی روایت‌هایی چون کتاب «آن سوی دیوار» اهمیتی دوچندان می‌یابد؛ زیرا فرصتی است برای فهم از درونِ ماجرایی که بیش از چهار دهه است روایت آن میان دو سوی اقیانوس اطلس در رفت‌وآمد است.

کتاب «آن سوی دیوار» به کوشش محمد محبوبی، روایتی دست اول و تفصیلی از یکی از بحرانی‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران، یعنی تسخیر سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸، ارائه می‌دهد. این اثر که خاطرات حبیب‌الله بیطرف، را روایت می‌کند، نه تنها یک سند تاریخی ارزشمند، بلکه پاسخی به خلاء بزرگ روایت ایرانی در برابر انبوه آثار غربی است. این نقد به بررسی نقاط قوت، ضعف و جایگاه این اثر در ادبیات انقلاب اسلامی می‌پردازد.

ادامه نوشته

مرز واقعیت و خیال در تاریخ شفاهی کجاست

نوشته: حسن بهشتی پور

چکیده:

مقاله با رویکردی انتقادی و روش‌شناختی، پنج آفت اصلی در خاطره‌نگاری را تحلیل می‌کند: سرقت هویت قهرمانانه (جابجایی نقش در روایت)، حذف عامدانهٔ نقش‌آفرینان، خاطره‌سازی ایدئولوژیک، کلیشه‌سازی و یکسان‌سازی، و نادیده‌انگاری بستر تاریخی. برای هر آفت، ضمن تبیین ریشه‌ها و انگیزه‌ها، راهکارهایی عملی در حوزهٔ مصاحبه، راستی‌آزمایی، و تدوین راستین تاریخ پیشنهاد می‌شود. یافتهٔ اصلی مقاله آن است که خاطره‌نگاری صادقانه نه در نفی خیال، بلکه در هدایت آن به سوی حقیقت معنا می‌یابد. تاریخ شفاهی سالم، حاصل سه فضیلت است: دقت علمی، صداقت اخلاقی و حساسیت انسانی؛ و تنها با این سه است که می‌توان از ناکجاآباد توهّم فاصله گرفت و به آرمان‌شهر حقیقت نزدیک شد.

کلیدواژه‌ها

خاطره‌نگاری، خیال و توهّم، تاریخ شفاهی، تحریف تاریخی، روش‌شناسی روایت

ادامه نوشته