سخنرانی آقای مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، در هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، بازتاب دهنده مهم‌ترین اولویت‌ها و مواضع جمهوری اسلامی ایران در عرصه منطقه ای و بین‌المللی بود. با تحلیل محتوای این سخنرانی 1756 کلمه ای، می توان به ده سرفصل اصلی زیر خلاصه رسید:

۱. تأکید بر قاعده طلایی اخلاق در همه ادیان و نقد وضعیت جهان

۲. محکومیت حمله به ایران و تأکید بر مقاومت در برابر زورگویی

۳. افشاگری علیه رژیم صهیونیستی و طرح «اسرائیل بزرگ»

۴. ارائه چشم‌انداز ایران برای صلح و امنیت منطقه‌ای («قدرت از طریق صلح»)

۵. موضع‌گیری درباره سلاح‌های کشتار جمعی و تأکید بر صلح‌طلبی هسته‌ای ایران

۶. روشنگری در باره مواضع ایران در قبال حل و صل بحران‌ها (قفقاز، اوکراین)

۷. استقبال از پیمان‌های منطقه‌ای (عربستان و پاکستان)

۸. محکومیت تجاوز به قطر و اعلام همبستگی با دولت و مردم این کشور

۹. فراخوان برای اعتمادسازی و چندجانبه‌گرایی در منطقه

۱۰. تأکید بر هویت صلح‌طلب ایران و ارائه طریق بیائید « تهدید را به فرصت تبدیل کنیم»

اگرچه پرداختن به تمامی این محورها حائز اهمیت است، اما به نظر می‌رسد سه محور از جایگاهی راهبردی‌تر برخوردار هستند و هسته مرکزی پیام سخنرانی را تشکیل می دهند:

۱. افشاگری به عنوان پیش‌زمینه استدلال:

پزشکیان با جزئیات دقیق، رژیم صهیونیستی و حامیانش را به عنوان «برهم زننده اصلی صلح» و ناقضان قواعد بین‌الملل معرفی کرد. این محور، برای تبیین مواضع ایران و تغییر روایت غالب غرب درباره مناقشه خاورمیانه ضروری بود. این محور، در واقع قلب زمینه‌ساز تمام استدلال‌های بعدی سخنرانی او است.

پزشکیان با جزئیات دقیق و زبانی قاطع به شرح جنایات (نسل‌کشی در غزه، حمله به ایران، طرح «اسرائیل بزرگ») می‌پردازد. هدف از این بخش سخنرانی تعیین واضح دشمن مشترک کشورهای منطقه غرب آسیا و تغییر روایت غالب در غرب به زیان اسرائیل بود. علاوه بر این تبیین مواضع و مقاومت ایران با نشان دادن اینکه ایران در برابر یک «تهدید وجودی» ایستاده است.

مشروعیت‌زدایی از رژیم صهیونیستی وعملکرد تجاوزکارانه آمریکا به مراکز هسته ای ایران در مجمع عمومی سازمان ملل و هشدار در مورد اینکه اگر در برابر این اقدام ها بی تفاوت باشیم بین‌المللی این اقدام ها برای همه کشورها امکان تکرار دارد و ممکن است به یک رویه عمومی تهدید کننده تبدیل شود. این محور، در واقع پیش‌نیاز ضروری برای درک دو محور بعدی است. زیرا تمام پیشنهادهای ایران در پاسخ به این «تهدید» مطرح می‌شود.

۲. ارائه چشم‌انداز صلح خواهی به عنوان راه حل جایگزین:

رئیس‌جمهور ایران تنها به انتقاد بسنده نکرد، بلکه به طور مشخص چشم‌انداز یک نظم امنیتی و اقتصادی جدید در سایه همکاری بین کشورهای منطقه را ارائه داد. این پیشنهاد، ایران را در موضعی سازنده و آینده‌نگر قرار می‌دهد. زیرا او در مقابل طرح آمریکا و اسرائیل («صلح از طریق قدرت») طرح «تامین صلح از طریق همکاری منطقه ای و بین المللی» را ارائه می دهد.

مهم ترین ویژگی‌های این چشم انداز برای صلح عبارتند از :

الف:امنیت جمعی به جای اتحاد با قدرت‌های فرامنطقه‌ای.

ب:توسعه اقتصادی مشترک به جای تحریم و تخریب.

پ: احترام به حاکمیت کشورها به جای تجاوز.

با این طرح صلح آقای پزشکیان نشان می‌دهد که ایران خود را نه یک بازیگر مخرب، بلکه یک قدرت سازنده و پیشنهاددهنده صلح و ثبات در منطقه می‌داند که راه حلی برای خروج از بحران دارد.

۳. تأکید بر صلح‌طلبی هسته‌ای به عنوان ابزار اعتمادسازی:

این محور، پاسخ مستقیم به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های دیپلماتیک ایران در صحنه بین‌الملل امروز است. آقای پزشکیان به صراحت و با قاطعیت می‌گوید: «ایران هرگز به دنبال ساخت بمب هسته‌ای نبوده و نخواهد بود» و آن را به یک «باور اعتقادی و فتوای رهبری» پیوند می‌زند. اهمیت این محور:

الف: رفع یکی از مهم‌ترین بهانه‌های فشار علیه ایران از سوی غرب.

ب: تقویت موضع اخلاقی ایران در مقابل کشورهای دارای زرادخانه هسته‌ای.

پ: ایجاد اعتماد و زمینه‌سازی برای همکاری‌های آینده با کشورهای منطقه که نگرانی امنیتی دارند.

نتیجه:

سه محور اصلی که از سخنرانی آقای پزشکیان استخراج شد به ترتیب، یک سه‌گانه استراتژیک را تشکیل می‌دهند:

1. تشخیص مشکل (تهدید): ما با یک دشمن متجاوز و بی‌قانون روبرو هستیم.

2. ارائه راه حل (فرصت): راه حل پیشنهادی ایران، ایجاد یک نظم منطقه‌ای مبتنی بر همکاری و عدالت برای تامین چشم انداز صلح و ثبات در منطقه و جهان است.

3. رفع بزرگ‌ترین مانع اعتمادسازی (صلح‌طلبی هسته‌ای): ایران برای اجرای این راه حل، صلح‌طلب و فاقد تهاجمی هستیم.

جمله پایانی «بیایید با ما از تهدید، فرصت بسازیم» در واقع چکیده و پیونددهنده همین سه محور اصلی است: از «تهدید»ِ محور اول عبور کنید، به «چشم‌انداز» محور دوم بپیوندید و با اطمینان از «صلح‌طلبی» محور سوم، با ایران همکاری کنید.

به نظر می رسد ، این سه محور، هسته مرکزی و پیام استراتژیک سخنرانی آقای پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل را تشکیل می‌داد.