روش تحلیل سیاسی

تحلیل مساله

الف: از نگاه امریکا ومتحدانش

صدور قطعنامه جدید بدون آنکه تحریم های شدیدتری در آن گنجانده شده باشد، مطلوب امریکا و متحدانش نبود اما ازآنجا که پس ازرودروئی منافع روسیه وغرب درگرجستان ، امریکا و کشورهای انگلیس ، فرانسه و آلمان نمی خواستند اختلاف هایشان پیام اشتباهی را به ایران بدهد که می تواند ازتضاد موجود درروابط غرب وروسیه به نفع خود بهره برداری کند؛ بنابراین به تصویب یک قطعنامه حداقلی رضایت دادند تا از طریق نشان دادن روند صدورقطعنامه های جدید، فشار را برایران تشدید کنند.

زلماي خليل زاد، نماينده‌ آمريكا درسازمان ملل ازتصويب اين قطعنامه استقبال وگفت:‌

« صدوراين قطعنامه  نشان مي‌دهد كه جامعه‌ بين‌المللي دراين مساله متحد است و ايران بايد همكاري كند.»

كاندوليزا رايس، وزيرامورخارجه آمريكا  نیزپیش از صدور قطعنامه بر لزوم كنار گذاشتن اختلافات شرق - غرب برسر تهاجم روسيه به گرجستان ومتقاعد كردن ايران به متحد ماندن شش كشورتاكيد كرده بود.

ب: ازنگاه روسیه

روسیه  پس از تهاجم  گرجستان به اوستیای جنوبی از فرصت بدست آمده نهایت استفاده را برد و با درپیش گرفتن سیاست تهاجمی جدید خود درقبال امریکا، کوشید به غرب ثابت کند نمی توانند منافع روسیه را نادیده بگیرند. دراین مرحله کرملین پس ازیک دوره طوفانی یکماهه، برای انکه نشان دهد مایل به درگیری با غرب نیست ،راه همکاری کردن با گروه موسوم به پنج به علاوه یک را در مورد پرونده هسته ای ایران در پیش گرفت ويتالي چوركين، نماينده‌ روسيه در سازمان ملل نيز در اين باره گفت :

"اين قطعنامه روشن ساخت كه نيروي نظامي دربحث درباره‌ي ايران گزينه‌ي مطرح نيست. " وي گفت كه متن جديد برقطعنامه‌هاي پيشين مبني براينكه "بايد ازهرگونه امكان ترغيب و يا دست زدن به راه حل نظامي در مساله‌ي هسته‌يي ايران خودداري شود" تاكيد دارد.

به نظرمی رسد روسیه ازطریق همکاری کردن با غرب درصدورقطعنامه دیگری علیه ایران ،تلاش کرده است به اهداف سه گانه زیردست پیدا کند:

1- به ایران نشان دهد که روسیه همچنان در مورد توقف غنی سازی اورانیوم در ایران با غرب همراه است زیرا نمی خواهد یکی از بزرگترین مشتریان خود را در مورد اورانیوم غنی شده از دست بدهد .

2- با تاکید بر اینکه موافق گسترش تحریم ها نیست به غرب نشان دهد که روسیه نمی خواهد مانند گذشته انچه را که امریکا دیکته می کند اجرا نماید.

3- روسیه این پیام را می دهد که من ازطریق کنترل تحریم ها درواقع راه حل میانه ای را برگزیده ام که نه صد درصد همسویی روسیه رابا امریکا نشان دهد ونه بطورکامل رضایت ایران را جلب کند.

با این نگاه روسیه امیدواراست تهران سپاسگزارکرملین باشد که اجازه نداده است تحریم های بیشتری علیه ایران تصویب شود.آمریکا وغرب نیز ازاینکه روسیه با این اقدام آتش بس موقت درجنگ اعلام نشده بین روسیه و آمریکا داده است،باید خشنود باشند.

ج: ازنگاه ایران   

نمایندگی جمهوری اسلامی ایران درسازمان ملل متحد با صدور بیانیه ای اقدام شورای امنیت درتصویب قطعنامه جدید علیه ايران را غیرقانونی ومردود اعلام کرد. این نمایندگی  دربیانیه خود تاكید كرده است حقایق مسلم وغيرقابل انکار،حاکي ازاين واقعيت است که برنامه هسته اي ايران صلح آمیزبوده و صلح آمیزباقی خواهد ماند. درقسمت دیگری از این بیانیه آمده است :

"ملت ایران بدون توجه به اقدامات شورای امنیت ازجمله اقدام غیرقانونی جديد این شورا، در پیگیری و اعمال حقوق مسلم خود برای استفاده صلح آمیزازفناوری هسته ای مصمم بوده وخواهد بود.این ادعا که ایران بدنبال دستیابی به بمب اتمی است،ناشي ازنيات مغرضانه ودروغين امريکاست که برشوراي امنيت تحميل شده وبه نوعي اين نهاد سازمان ملل را درانجام مسووليتهاي خود دچارضعف ودوگانگي کرده است."

سعيد جليلي پيش از صدور قطعنامه، با بيان اين که در پيش‌نويس 1+5 به شوراي امنيت سازمان ملل، هيچ موضوع و مسئله جديدي مطرح نشده است، گفت:

« اين پيش‌نويس، بيانيه‌اي چند خطي است که مي‌خواهند با عنوان قطعنامه درشوراي امنيت مطرح و صادر کنند.اين پيش‌نويس درشرايطي تدوين شده است که کشورهاي گروه1+5 گفت‌وگوهاي خود را با جمهوري اسلامي ايران، سازنده و رو به جلو خوانده واعلام کرده‌اند که سوال‌هاي ايران منطقي است و درباره آن‌ها بحث خواهند کرد و پاسخ خواهند داد.»

جليلي با اشاره به اين که اين کشورها نتوانستند براي سوالات جمهوري اسلامي ايران پاسخ مناسبي تهيه کنند واکنون به سوي تصويب چنين قطعنامه‌اي پيش مي‌روند، افزود:

« اين امرنشان مي‌دهد که سوال‌هاي ايران سوالاتي منطقي و استدلال‌هاي ما استدلال‌هايي صحيح بوده است.»

وي با بيان اين که اقدام اين کشورها را درارائه پيش‌نويس جديد به شوراي امنيت مي‌توان با دو تحليل ارزيابي کرد گفت:

« يا اين کشورها نمي‌توانند پاسخي منطقي به پرسش‌هاي جمهوري اسلامي ايران بدهند، يا اين که اين کشورها انسجام دروني خود را از دست داده‌اند، مساله‌اي که خود آن‌ها در گفت‌وگوهايشان به آن اشاره کرده‌اند.»

دبير شوراي عالي امنيت ملي افزود:« اين کشورها با ارائه پيش‌نويس جديد به شوراي امنيت مي‌خواهند نشان دهند که ميان‌شان انسجام وجود دارد، نکته‌اي که يکي از وزيران امور خارجه عضو گروه 1+5 هم به آن اشاره کرده است. اين قطعنامه نکته جديدي ندارد و تنها کشورهاي عضو اين گروه خواسته‌اند انسجام خود را به نمايش بگذارند.»

او ادامه داد:« اين اقدام خيلي سازنده نيست و آن چه آنان امروز به آن نياز دارند اين است که با اقداماتي اعتمادساز، اعتماد ملت ايران را جلب کنند، درحالي که اين اقدام‌ها بيش‌تر موجب بي‌اعتمادي ملت ايران خواهد شد.»

ارزیابی مساله

پس ازبیانیه شوراي امنيت مورخ 29 مارس 2006که برای اولین بارموضوع فعالیت های صلح آمیزاتمی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل کشید و قطعنامه  1696 مورخ 31 ژوئيه 2006که بیشترحالت توصیه ای به ایران داشت ، تاکنون چهارقطعنامه به شماره 1738 مورخ 23 دسامبر 2006 و قطعنامه  1747 مورخ 24 مارس 2007 وقطعنامه 1803مصوب مورخ سوم مارس 2008وقطعنامه 1835 مورخ 27سپتامبر 2008 درشورای امنیت تصویب شده است.

 اگرچه این قطعنامه ها وبیانیه ها ی آژانس بین المللی انرژی هسته ای که تاکنون سیزده مورد آن منتشرشده است؛ تحت فشارقدرتها وبیرون ازعدالت وانصاف تهیه شده اند ،اما نباید درمورد صدورآنها بی تفاوت بود و یا آنکه تصورکنیم اینها کاغذ پاره ای بیش نیستند. بلکه باید گفت متاسفانه اینها اسناد بین المللی هستند که علیه ایران تهیه می شوند .

 واقعیت آن است که درجهان امروز مناسبات بین المللی برپایه حق وعدالت وانصاف نیست وبه همین دلیل کشورها هرکدام براساس امکاناتی که دارند باید بتوانند حقوق خود را ازطریق مناسبات قدرت بدست آورند.

براین اساس هربرگ ازاین قطعنامه ها علاوه برآنکه مشکلات جدید اقتصادی را به مردم ایران تحمیل می کند موجب می شود برقطرپرونده سازی علیه ایران درمجامع بین المللی افزوده شود .

به بیان دقیق ترمصوبات شورای امنیت سازمان ملل را نمی توان بخاطرعادلانه نبودنشان ویا حتی بخاطر زد وبندهای ظالمانه قدرتها ی مسلط برشورای امنیت ،غیرقانونی تلقی کرد.بطورقطع با چنین ادبیاتی نمی توان انتظارداشت ،افکار عمومی مردم جهان با ما همراه شوند. زیرا متاسفانه منشورملل متحد که درواقع اصول پذیرفته شده ازسوی اعضا ی سازمان ملل برای کارمشترک با این سازمان است ، این مجوز را به شورای امنیت داده است که کلیه مصوبات ان برای اعضا ء لازم الاجرا باشد.

همچنین این واقعیت را هم نمی توان نادیده گرفت که از سال 1945 تا امروز، دهها مصوبه شورای امنیت ازسوی اعضا نادیده گرفته شده است که ایران هم می تواند یکی ازآن اعضا باشد. ولی نباید این موضوع موجب شود که ایران برای آنکه بتواند حق مسلم خود درباره استفاده صلح آمیزازانرژی هسته ای را ازطریق رودروئی با شورای امنیت به دست آورد. شورایی که مناسبات داخلی آن به شدت تحت تاثیرقدرتهای بازیگرجهانی است. بنابراین این شورا محل خوبی برای منازعه نیست. بویژه انکه ایران مایل است ازسال 2009 به نمایندگی ازکشورهای آسیایی به عضویت شورای امنیت درآید.

چه باید کرد

براین اساس، دیپلماسی هسته ای ایران پس ازآنکه موفق شد تلاش آمریكا ومتحدانش را درشش ماه گذشته (فاصله بین صدور قطعنامه 1803 تا 1835 ) برای تصویب قطعنامه تشدید تحریم ها خنثی کند ؛ اکنون نیزلازم است تلاش وسیع تری را درپیش بگیرد تا ازطریق شفاف سازی سیاستهای خود دردو جهت اما همسو با هم حرکت کند.

1- ادامه دیپلماسی موفق هسته ای

ادامه تماس ها برای ورود ایران به شورای حکام که قراراست بزودی انتخابات کشورجایگزین پاکستان درنشست مجمع عمومی آژانس بین المللی انرژی هسته ای برگزارشود.علاوه براین افزایش تلاش ها از طریق اعزام هیات های دیپلماتیک برای تبیین مواضع هسته ای ایران برای کشورهای موثردرسازمان ملل به منظورجلب آرای مثبت آنها درمورد عضویت ایران درشورای امنیت ، که درصورت تحقق این مساله، ایران می تواند بیش ازگذشته دیدگاه های خود را با کشورهای عضو شورای امنیت در میان بگذارد.

علاوه براین ایران نه تنها نباید بخاطرقطعنامه تحمیل شده همکاری های خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی کاهش دهد؛ بلکه دقیقا برعکس، باید ایران برای خنثی کردن توطئه های کشورهایی  که می کوشند ایران را رودرو با دنیا نشان دهند ، روزبه روزبرهمکاری خود با آژانس بیافزاید . بطورقطع ایران از گسترش همکاری ها با آژانس هیچ زیانی نمی بیند زیرا اگر قراراست ایران به حقوق مسلم هسته ای خود دست یابد تنها ازطریق همین سازمان که متولی اصلی اجرای ان پی تی است ،می تواند  موفق به اجرا برنامه های صلح آمیزهسته ای  خود شود .

با توجه به فضای جدید جامعه بین المللی وهمراهی نكردن برخی ازاعضای شورا با هرگونه تحریم جدید ونهایتا صدورقطعنامه ای كوتاه كه فاقد هرگونه تحریم جدید است، نباید ایران را به اقدام های احساسی چون تحریم مجمع عمومی آژانس توسط آقای اقازاده  ترغیب کند.

درواقع موضوع هسته‌اي ايران که يك مسئله حقوقی و فنی است در حال حاضر به یک بازی سياسي خطرناک تبدیل شده که ایران می تواند با به کار گرفتن ابزار دیپلماسی هسته ای فضای موجود را به نفع بازگشت پرونده هسته ای ایران از شورای امنیت  به آژانس تغییردهد. دراین صورت است که موضوع به مسیر اصلی و تخصصی خودش باز گشته است .

2- طراحی دیپلماسی رسانه ای

اگردستیابی ایران به انرژی هسته ای  وحق غنی سازی اورانیوم را که دربند چهارم معاهده ان پی تی  به رسمیت شناخته شده است ، از سوی سایر قدرتهای هسته ای  برای ایران یک هدف اصلی بلند مدت بدانیم واعلام  آژانس درباره اینکه پرونده هسته اي ايران به حالت عادي بازگشته است به عنوان هدف کوتاه مدت تعریف کنیم . دراین صورت است که می توان گفت برای هردو مورد متناسب با تحولات جدید باید برنامه ریزی رسانه ای مدونی داشت.

 امروزه دیپلماسی رسانه ای مکمل دیپلماسی عمومی درسیاست خارجی عمل می کند. با اینکه ایران تاکنون درزمینه دیپلماسی رسانه ای هسته ای خود تلاش های محدودی را آغازکرده است اما این سطح از برنامه ریزی به هیچ وجه متناسب با نیازموجود نیست. به همین دلیل لازم است کلیه امکانات رسانه ای کشور در داخل وخارج برای توجیه دیدگاه های ایران به کار گرفته شود. دراین صورت است که می توان انتظار داشت ازحمایت افکارعمومی درزمان هایی که نقش انها تاثیرگذاراست درداخل کشوروخارج کشوربهره مند شود.

ایران اگربه همان میزانی که درصحنه دیپلماسی هسته ای کاررا پیش برده است درصحنه دیپلماسی رسانه ای پیشرفت داشت بطور قطع وضعیت بهتری در مجامع بین المللی پیدا می کرد .

امروزه نمی توان بین افکار عمومی کشورهای توسعه یافته با انچه که توسط دولتهایشان دنبال می شود تفاوت اساسی قائل شد . هماهنگی بین کارگزاران دیپلماسی رسانه ای و هسته ای بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر می رسد.