روش تحلیل سیاسی

همکاری علمی میان ایران و آژانس که در سال های گذشته متوقف شده بود، هم اینک آغاز شده است. محدودیت هایی که برای تحصیل در رشته های تحصیلی مربوط به صنعت هسته ای اعمال شده بود، هم اینک در حال برداشته شدن است. البته این مسائل، کافی نیست و باید افزایش یابد.
**با وجود یک سال هنوز در مورد برخی همکاری ها مذاکراتی در حال جریان است مانند رآکتور آب سنگین اراک یا تشکیل کمیسیون سوخت مشترک که رایزنی های آن تازه در حال آغاز شدن است. چرا هنوز پس از یکسال این نوع همکاری ها نمود عملی نیافته و در مرحله مذاکرات است؟
١٢ سال بی اعتمادی شدید میان ایران و گروه ١+٥ و همچنین روابط ایران و آژانس شکل گرفته بود. هرچند که از آن فضای بی اعتمادی نسبت به گذشته فاصله گرفته ایم ولی هنوز این بی اعتمادی وجود دارد و برای عادی شدن نیاز به زمان داریم. از طرفی باید گفت هنوز شش ماه از جریان اجرایی شدن برجام گذشته و این زمان کافی و چندانی نیست. باید صبورانه عمل کرد چراکه گذشت زمان، مشکلات را از بین خواهد برد. شرایط مطلوب نیست ولی قابل حل شدن است.
برخی ها از برجام انتظاراتی دارند که یک شبه همه مسائل را حل کند ولی برجام صرفا در موضوع هسته ای بود و مسائل هم یک شبه قابل حل نیستند. از طرفی، مسائل مورد اشاره شما، مسائل حساسی هستند ولی باید با دقت بسیار مسائل را مورد واکاوی قرار داد و به نتیجه رسید.
** در عرصه روند عملی لغو تحریم، گزارش وزارت امور خارجه نشان می دهد که گشایش های بسیاری در عرصه صنعتی، انرژی و حمل و نقل صورت گرفته است ولی در عرصه مالی و اعتباری این گشایش ها چندان مطلوب ایران نبوده است. مهم ترین دلیلی که در موجب عدم تسریع در این روند شده است را چه می دانید؟
سه عامل زمان، برخی مشکلات داخلی و برخی مسائل خارجی در این باره موثر بوده اند. همان طور که گفتم هنوز شش ماه از توافق هسته ای گذشته است. از سویی، ما نیز مشکلاتی داریم. بانک های ایران چندین سال ارتباط شان با بانک و نهادهای بزرگ مالی و اعتباری دنیا قطع شده بود. برقراری این روابط نیازمند زمان است.
البته ما هم باید براساس قوانین بین المللی اقداماتی را انجام بدهیم و گام هایی را برداریم. از طرف دیگر، نمی توان به سنگ اندازی دشمنان برجام مانند صهیونیست ها و محافل تندروی امریکایی و منطقه ای اشاره نکرد. آنها مخالف دستیابی به توافق هسته ای بودند و اینک نیز راهبرد کاهش بهره مندی ایران از مزایای برجام را دنبال می کنند. آنها در بانک های بزرگ از نفوذ برخوردار هستند و از هیچ تلاشی برای عدم برقراری روابط فروگذار نیستند. 
از طرفی، برجام برخی از تحریم ها را لغو کرد و هنوز تحریم هایی علیه ایران به بهانه های دیگر مانند تحریم های اولیه، تروریسم، موشکی، حقوق بشر و... باقی است و درهم تنیده شده اند. بانک های بزرگ هراس دارند که به دلیل همکاری با ایران به بهانه تحریم حقوق بشر، تروریسم و... جریمه شوند. از طرفی ، این بانک منتظر گذشت زمان و بررسی مواضع ایران هستند. بسیاری می گفتند ایران برجام را اجرا نمی کند یا بعد از مدتی نقض می کند. آنها اخبار ایران را رصد می کنند. از طرفی، آنها گوشه چشمی هم به انتخابات ریاست جمهوری امریکا دارند و قطعا نتایج آن انتخابات می تواند در تصمیم گیری آنها اثر بسیاری داشته باشد.
** وزارت امور خارجه در گزارش خود بیان کرده است نهادهای مالی و بانکی ایران هنوز اعتماد لازم را برای همکاری پیدا نکردند. چرا پس از یک سال هنوز این اعتماد شکل نگرفته است؟
تحریم های بانکی به صورت تدریجی اعمال شده اند و به تدریج هم به حالت سابق بازخواهد گشت. همان طور که گفتم با آنکه از بی اعتمادی ها کاسته شده ولی این بی اعتمادی به شکل کامل از بین نرفته است. انتظار بود که لحن طرفین بعد از دستیابی به توافق هسته ای تعدیل شود ولی هنوز این تعدیل را شاهد نبوده ایم. با این حال، قطعا گذشت زمان بیشتر و پایبندی ایران به توافق می تواند راهگشا باشد. ایران با اجرای توافق و پایبندی کامل به آن، جلوی هرگونه بهانه گیری را گرفته و بی تردید تداوم این روند موجب کاهش بی اعتمادی ها و افزایش رغبت برای همکاری می شود.
** ایران از ابتدای انقلاب تا به امروز با محدودیت هایی روبه رو بوده است ولی آنها مانند امروز اقتصاد ایران را تحت فشار قرار نداده بودند. دلیل این مساله چیست؟
همان طور که گفتید ایران از ابتدای انقلاب تحریم بوده است ولی تحریم ها هم به اندازه امروز نبوده است. تا پیش از سال ٢٠٠١، تنها کشوری که ایران را تحریم کرده بود، امریکا بود و ایران به راحتی با اروپا، ژاپن، چین، هند، ترکیه و... همکاری اقتصادی و مبادلات تجاری داشت. 
با پرونده سازی برای ایران در عرصه هسته ای، آنها اندک اندک توانستند تا در خصوص مسائل دیگر هم پرونده سازی کنند و تحریم هایی را علیه ایران اعمال کنند. برجام این تحریم ها را کاهش داده و موجب گشایش هایی شده است ولی هنوز بخشی دیگر از تحریم های گسترده علیه ایران باقی است. 
با این حال، برای حل مسائل نباید فقط به وزارت امور خارجه و مذاکرات دیپلماتیک چشم داشت بلکه بخشی از مسائل هم به مدیریت اقتصادی هم بازمی گردد. در این راستا، لازم است تا مسوولان مساله اقتصاد مقاومتی را جدی تر گرفته و درصدد اجرای آن بربیایند.
**گزارش سه ماه دوم اجرای برجام، نخستین گزارش وزارت امور خارجه درباره اجرای برجام به مجلس دهم است. مجلس چه کمک هایی را می تواند به وزارت امور خارجه در راستای اجرای کامل برجام داشته باشد؟
مجلس جدید نسبت به مجلس نهم با دولت همسوتر است و نگاه مثبت تر و همراه تری را هم نسبت به برجام دارد. این نزدیکی و آن همسویی وظایف مجلس را بیش از پیش می کند. انتظاری که اینک از مجلس وجود دارد، آن است که نقدهای شان واقعی تر، دلسوزانه تر و به دور از مورد لحاظ قرار دادن تمایلات جناحی باشد. نمایندگان باید با دقت گزارش مجلس را مورد واکاوی قرار داده، مشکلات را شناسایی و راهکارهای لازم را ارایه دهند. مجلس باید یار شاطر وزارت امور خارجه باشد و نه بار خاطر.
*منبع: روزنامه اعتماد