علی شمخانی دبیرشورای عالی امنیت ملی ضمن تائید این خبر گفت:
« همکاری های تهران - مسکو برای مبارزه با تروریسم در سوریه راهبردی است و ما در این زمینه تبادل ظرفیت و امکانات داریم. »
با این حال حشمت الله فلاحت پیشه نماینده اسلام آباد غرب در مجلس شورای اسلامی در سخنان پیش از دستور جلسه روزچهارشنبه مجلس شورای اسلامی ، با استناد به اصل 146 قانون اساسی ایران، استقرار هواپیماهای روسیه در همدان را نقض صریح این ماده قانون اساسی قلمداد کرد و در این زمینه به رئیس مجلس و مقامات ارشد کشور تذکر داد.
از آنجا که بر اساس اصل 146 قانون اساسی استقرار هرگونه پایگاه نظامی خارجی در کشور حتی برای استفاده صلح آمیز ممنوع است این شبه برای بسیاری از صاحب نظران پیش آمده بود . اما علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی گفت:
« باید توجه داشت ایران پایگاهی دراختیار کشوری قرارنداده است و اینکه با روسیه به عنوان متحد در مسائل منطقه مانند سوریه همکاری داریم،به این معنا نیست که ما پایگاه به روسیه ازنظرنظامی نداده ایم ایران یک همکاری با روسیه دارد واین به دلیل بحران تروریستی که توسط برخی از کشورهای مخرب منطقه وآمریکایها ایجاد شده است، بنابراین ما فکر می کنیم روسیه تلقی درستی از منطقه پیدا کرده و دراین یک سال اخیر همکاری آنها با ایران در زمینه حل بحران تروریستی در منطقه آغاز شد. »
همکاری ایران با روسیه علیه ترویست ها در سوریه طی پنج سال گذشته درشکل های متعدد و متفاوتی بوده که درعالی ترین سطحش به همکاری نظامی در داخل یک پایگاه هوایی ایران رسیده است. از آنجا که روسیه از پایگاه نوژه همدان صرفا برای سوختگیری و پشتیبانی های معمول راداری در عملیاتهای هوایی استفاده می کند، نمی توان این حضور نظامی را به معنای دادن امتیاز برای تشکیل یک پایگاه نظامی تلقی کرد. زیرا فرماندهی پایگاه نظامی نوژه در اختیار فرماندهان ایرانی قرار دارد و نیروهای نظامی روسیه صرفا از خدمات این پایگاه استفاده می کنند.
علاوه بر این عملیات مشترک علیه تروریستها در سوریه به عنوان طراحی یک عملیات نظامی مشترک نشان دهنده ارتقاء سطح همکاری های دو کشور محسوب می شود. شاید به خاطر همین موضوع کشورهای رقیب در سوریه با نگرانی این تحول جدید را دنبال می کنند.
تداوم چنین همکاری دو جانبه بین تهران و مسکو برخلاف روندی انجام می شود که دراخبارچند روز اخیر گفته می شد روسیه با آمریکا بر سر طرح مشترکی در سوریه به توافق رسیدند اما ایران با این طرح بدلیل آنکه خواست مردم سوریه را نادیده می گرفت، مخالف بود. درحالی که وارد شدن جنگنده های روسیه در جنگ حلب و استفاده از پایگاه هوایی نوژه همدان در ایران نشان می دهد ، روسیه همچنان با متحدان خود تلاش می کند معادلات کنونی قدرت در صحنه سیاسی – نظامی سوریه را به نفع آمریکا و متحدانش برهم نزند.
سئوال مهمی که در اینجا مطرح می شود اینکه این همکاری جدید بین روسیه و ایران تا چقدر برای آینده اسد در سوریه تاثیرگذار است؟ بویژه آنکه قرائن وشواهد نشان میدهد ترکیه نیز با اصلاح سیاستهای گذشته خود درباره آینده سوریه تصمیم گرفته است به جمع ایران و روسیه بپیوندد .
در پاسخ به این سئوال مهم باید گفت اولا اگرچه ترکیه بصورت تاکتیکی سعی دارد ازطریق نزدیک شدن به روسیه و ایران، آمریکا را تحت فشارقراردهد تا آمریکا مجبور شود با درخواست آنکارا درباره تحویل فتح الله گولن، این ناراضی ترکیه ای مقیم پنسیلوانیای آمریکا ، موفقت کند. بنابراین نباید نزدیک شدن ترکیه را به مواضع ایران و روسیه در سوریه یک اقدام راهبردی تلقی کرد.
ثانیا با درنظرگرفتن این واقعیت که جنگ علیه تروریست ها درسوریه تنها راه حل نظامی ندارد و باید به سایرزمینه های فرهنگی، اقتصادی واجتماعی که وجود ترویست های داعشی را در سوریه و عراق تقویت می کند، توجه کرد. براین اساس حملات نظامی روسیه از ایران یا هر جای دیگر علیه تروریستها می تواند موثر و مهار کننده باشد ، اما راه حل ریشه ای نیست .
برای ریشه کن کردن داعش و همه گروه های ترویستی تکفیری لازم است بسترهای موجود در سوریه و عراق شناخته شود و برای قطع کمک های کشورهای حامی ترورسیت ها تلاش همه جانبه ای صورت گیرد. کسانی که فضای مجازی بر روی اینترنت در اختیار گروه داعش قرار می دهند و افرادی که برای خرید نفت ازداعش دلالی میکنند و بالاخره همه کسانی که اسلحه و مهمات دراختیار آنها قرار میدهند، مسئول هستند.
دراین میان تبلیغات اغوا کننده رسانه های غربی برای اینکه همکاری نظامی روسیه و ایران را بنوعی وابستگی ایران به روسیه تعبیر کنند، تا افکار عمومی داخل ایران را علیه این همکاری برانگیزند ، در عمل بی نتیجه ماند. اگرچه لازم بود از پیش اقدام های رسانه ای هماهنگ شده در تبیین این همکاری نظامی بین مسکو و تهران بعمل می آمد اما با سخنان مسئولین در باره تبین این اقدام روسیه در پایگاه همدان و اشاره به مصوبه شورای عالی امنیت ملی در این باره کلیه شبهات مطرح شده را از بین برد.
نکته مهم تراینکه آمریکایی ها تلاش کردند اقدام روسیه را ناقض بند پنجم پیوست B قطعنامه 2231 شورای امنیت نشان دهند . در حالی که در عمل این همکاری هیچ ارتباطی به موضوع قطعنامه شورای امنیت در باره ایران نداشت . زیرا ایران درمبارزه علیه تروریسم دریافت کننده اقلام نظامی از سوی روسیه نبوده است . روسیه صرفا از خدمات پشتیبانی پایگاه نوژه بهره مند می شود در حالی که درمتن قطعنامه دراختیار قراردادن ادوات نظامی به ایران به هر شکل تا پنج سال منع شده است. استفاده از خدمات پشتیبانی هوایی منع قطعنامه ای برای ایران ندارد
جمع بندی بحث :
ایران و روسیه با شروع همکاری در پایگاه نوژه همدان یک گام مهم در راستای ارتقاء همکاری های خود به سطح راهبردی انجام داده اند اگرچه هنوز دو کشور نتوانستند همکاری های اقتصادی خود را بیش از سقف دو میلیارد دلار در سال افزایش دهند. با این حال تجربه جنگ هوایی در سوریه و هماهنگی کامل آن با عملیات ارتش سوریه و نیروهای مقاومت نشان دهنده این واقعیت است که جنگ در سوریه وارد مرحله جدیدی شده است .
اگر ترکیه هم متقاعد شده باشد که باید در باره سیاست های گذشته خود تجدید نظر کند در این فرض می توان انتظار داشت که همکاری جدیدی بین ایران و ترکیه و روسیه در باره سوریه ولو به صورت تاکتیکی شکل بگیرد . باید دید طرف مقابل یعنی آمریکا و متحدانش چه تاکتیکی برای مقابله با این موضوع در پیش می گیرند.
ایران و روسیه در سوریه طرفغربی را متقاعد کردند که سوریه لیبی نیست و باید در باره رفتن اسد تجدید نظر کنند . امروز هم همکاری نظامی ایران و روسیه در بالاترین سطح ممکن پس ا ز پیروزی انقلاب اسلامی در ایران این پیام را به دنیا منتقل می کند که دوره اینکه قدرتهای بزرگ برای آینده دولتها تصمیم می گرفتند بسر آمده است .