روش تحلیل سیاسی

قانون اساسی ایالات متحده آمریکا مصوب 21 جولای 1788 میلادی از هفت اصل تشکیل شده است که اصل اول آن شامل ده ماده است. این ده ماده  ترتیبات انتخاب مجلس نمایندگان و مجلس سنا و حدود اختیارات آنها را مشخص می کند .

اصل دوم قانون اساسی آمریکا شامل چهار ماده است که در این چهار ماده حدود اختیارات رئیس جمهوری و معاون او که در ضمن ریاست مجلس سنا را نیز بر عهده دارد، مشخص شده است. همچنین نحوه انتخاب آنها نیز توسط انتخاب کنندگان رئیس جمهور یا همان برندگان نهایی کارت الکترال را مشخص کرزده است.

در طول 228 سالی که از تصویب قانون اساسی آمریکا می گذرد تا کنون 27 اصلاحیه (متمم ) متناسب با مقتضیات زمانی بر قانون اساسی زده شده است که شش مورد از این اصلاحیه ها مربوط به انتخاب رئیس جمهوری بوده است.

ماده یک از اصل دوم قانون اساسی آمریکا مصوب  21 جولای 1788سال چنین اشعار می دارد:

قدرت اجرایی به رییس جمهور ایالات متحده آمریکا سپرده می شود. او در یک دورۀ چهار ساله، عهده داروظیفه خود است، و به همراه معاون خود، که او هم برای یک دورۀ چهار ساله انتخاب می شود، به طریقه زیر انتخاب می شوند:

هر ایالت، طبق قوانینی که مجلس قانونگذاری آن تعیین می کند، تعدادی از رأی دهندگان را تعیین می کند، که این تعداد برابر تعداد کل سناتورها و اعضای مجلس نمایندگان هستند که از سوی آن ایالت به کنگره فرستاده خواهند شد

اما افرادی که سناتور یا نماینده مجلس هستند، یا دارای مشاغل و مناصب دولتی می باشند، به عنوان رأی دهنده تعیین نمی شوند. ( یعنی شرط انتخاب افراد برای آنکه به عنوان انتخاب کننده رئیس جمهور و معاونش برگزیده شوند ، این است که نباید پست دولتی داشته باشند و نباید عضو هیچیک از مجالس فدرال یا ایالتی باشند.) اصلاحیه 12 قانون اساسی آمریکا که در سال 1804 به تصویب نهایی رسید در باره نحوه گزینش انتخاب کنندگان رئیس جمهوری آمریکا توسط مردم اشعار می دارد :

« رأی دهندگان در ایالات خود گرد هم می آیند و با استفاده از برگه های رأی به دو تن رأی می دهند، که حد اقل یکی از آن ها نباید ساکن آن ایالت باشد. آنها فهرستی از افرادی که به آنها رأی داده می شود وهمین طور تعداد آرای کسب شده، تهیه می کنند؛ این فهرست از سوی آن ها امضا و تأیید می شود، و بعدازمهر وموم شدن به مقر دولت ایالات متحده [درواشنگتن] ارسال و تسلیم رییس مجلس سنا می گردد. رییس مجلس سنا [یعنی معاون رئیس جمهورکنونی ]، درحضور سناتورها و اعضای مجلس نمایندگان، این گواهی را گشوده و آرای آن شمارش می شود. شخصی که دارای بیشترین تعداد آراست، به ریاست جمهوری انتخاب می شود، این در صورتی است که تعداد آرای او، اکثریت کل آرای رأی دهندگان تعیین شده باشد؛ در صورتی که دو نفر حائز اکثریت آرا بوده و تعداد آرای آن ها مساوی باشد، مجلس نمایندگان بلافاصله و با استفاده از برگه های رأی گیری یکی از آن دو را به ریاست جمهوری انتخاب می کند؛ و چنان چه هیچ کس دارای اکثریت آرا نباشد، مجلس نمایندگان به طریقی که توضیح داده شد، از میان پنج نفر اول که دارای بیشترین تعداد آرا هستند، به انتخاب رییس جمهورمی پردازد. اما در انتخاب رییس جمهور، رأی گیری توسط ایالات انجام می شود، به این ترتیب که نماینده هر ایالت دارای یک رأی است؛ حد نصاب برای این مقصود، حضور عضو یا اعضای منتخب دو سوم ازایالات است، و اکثریت ایالات برای انتخاب ضرورت دارد. به هر جهت، بعد از انتخاب رییس جمهور، فردی که دارای بالاترین تعداد آرای رأی دهندگان است، به عنوان معاون رییس جمهور انتخاب می شود. اما در صورتی که دو نفر یا بیشتر آرای برابر داشته باشند، سنا از طریق برگه های رأی گیری به انتخاب معاون رییس جمهوری مبادرت می کند.] [1]

مواد 2 و 3 و4 ازاصل دوم قانون اساسی آمریکا درباره حدود وظایف و اختیارات و نحوه برکناری  ریاست جمهوری ایالات متحده  توضیحاتی ارائه می کند که موضوع بررسی ما دراینجا نیست آنچه در این یاداشت مورد توجه است ، همانطورکه یادآورشدیم بر اساس ماده یک از اصل دوم و اصلاحیه 12 قانون اساسی آمریکا درباره نحوه برگزیدن رئیس جمهوری آمریکا توسط انتخاب کنندگان رئیس جمهوری است . بطور خلاصه می شود موارد ذیل را مورد توجه قرار داد:

1- انتخاب رئيس‌جمهور و معاون رئیس جمهور  به شكل دو مرحله‌ای است. بدين ترتيب كه مردم هر ايالت نمايندگانی را به‌عنوان «انتخاب‌كنندگان رئيس‌جمهور» انتخاب می‌كنند و آن نمايندگان به يكی از كانديدهای رياست جمهوری و يكی ازكانديدهای معاون رئيس‌جمهوری هر كس كه خواستند رأی می‌دهند. بر طبق ماده مذكور نمايندگانی كه برای انتخاب رئيس‌جمهور و معاونش انتخاب می‌شوند نبايد عضو مجالس ايالتی و يا مجلس نمايندگان و سنای آمريكا باشند. همچنين آن‌ها نبايد هيچ‌گونه پست دولتی و اجرايی داشته باشند تعداد اين نمايندگان برای هر ايالت برابر با تعداد نمايندگان آن ايالت در مجلس نمایندگان و مجلس  است.

2- نمايندگان مذكور هيچ‌گونه وظيفه اجرايی نخواهند داشت و تنها كاری كه می‌كنند بعد از انتخاب شدن در جلسه مشتركی شركت كرده و با رأی مخفی خود به دو نفر از كانديداها يكی برای رياست جمهوری و يكی برای معاونت وی رأی می‌دهند، آراء به‌صورت لاك و مهر شده به پايتخت فرستاده می‌شود و بعد از آن‌كه همه ايالت‌ها آراءشان جمع‌آوری شد در جلسه رسمی كنگره آمريكا با حضور رياست مجلس سنا (معاون رئيس‌جمهور فعلی) آراء قرائت شده و هر كس از همه بيشتر رأی آورد رئيس‌جمهور مي‌شود. در مورد معاون وی نيز به همين طريق عمل می‌گردد البته امروزه ديگر اين مراحل جنبه تشريفاتی دارد چرا كه به‌محض انتخاب شدن نمايندگانی كه بايد رئيس‌جمهور را انتخاب كنند معلوم خواهد شد كه چه كسی به رياست جمهوری انتخاب می‌شود و به همين دليل اخيراً تلاش‌هايی صورت می گيرد تا با اصلاحيه‌ای در قانون اساسی سيستم يك مرحله‌ای و انتخاب مستقيم رئيس‌جمهور و معاونش را جانشين روال كنونی نمايند. اما در این مورد مقاومت های جدی می شود

3- دراينجا سؤالی كه مطرح می‌شود آن است كه به اين ترتيب مردم از كجا خواهند فهميد به چه كسی رأی می‌دهند؟ در پاسخ به اين سؤال بايد گفت با توجه به سيستم دو حزبی اين كشور بديهی است كه مردم هر ايالت وقتی به كانديدای حزب مورد نظر خودرأی می‌دهند در واقع می‌دانند وی به كسي رأی خواهد داد كه از مدت‌ها قبل آن حزب در تبليغات خود او را به‌عنوان كانديدای رياست جمهوری معرفی كرده است.

4- شرکت کنندگان در انتخابات ریاست جمهوری باید از قبل کارت مخصوص شرکت در انتخابات را بدست آورده باشند برای بدست آوردن این کارت رای دهنده ضمن آنکه حوزه رای دهی خود را مشخص می کنند اطلاعات اولیه مربوط به کد ملی که روشنگر موقعیت اجتماعی،  سطح سواد ، گروه نژادی و یا قومی ، گرایش دینی و غیره است دراختیار برگزار کنندگان انتخابات قرار میدهد .

5-شرکت کنندگان در انتخابات می توانند در برگ رای گیری خود نام رئیس جمهوری مورد علاقه خود را بنویسند یا کنارنام اوعلامت  بزنند. براین اساس است که آرای مردمی یک کاندیدا هم مشخص میشود. اما آنچه که ملاک عمل قرار می گیرد کارت الکترال است.

6- یکی از مشکلات اساسی سیستم کارت الکترال این است که در هر ایالت بر اساس  اکثریت مطلق آراء هرکاندیدایی که به اکثریت رسید، کل آراء الکترال آن ایالت دراختیار کاندیدای پیروز قرار میگرد به همین دلیل است که آراء مردمی یک کاندیدای ریاست جمهوری با آراء حاصل از کارت الکترال تطبیق نمی کند. در صورتی که اگر کارت های الکترال یک ایالت به نسبت آراء بدست آمده بین کاندیداهای ریاست جمهوری تقسیم می شد بطور قطع بنا به دلایل ساده ذیل در نتایج انتخابات تاثیر تعیین کننده تری داشت و بیشتر می توانست انعکاس دهنده دیدگاه اکثریت مردم باشد:

الف: آراء جزئی مردم اهمیت ندارد زیرا نتیجه انتخابات در هر ایالت هرچه باشد، فقط برنده می تواند کل کارت الکترال را به نام خود بدست آورد . مثلا اگر طرفدران ترامپ در ایالت فلوریدا که 27 کارت الکترال دارد با نتیجه 55 درصد در برابر 45 درصد رای کلینتون پیروز شود، کل 27 کارت الکترال به ترامپ تعلق می گیرد در نتیجه با آنکه  کلینتون در شمارش آراء شرکت کنندگان به نسبت رای بیشتری از ترامپ کسب کرده است اما در عمل ترامپ رئیس جمهور می شود زیرا کارت الکترال بیشتری کسب کرده است .

ب: از آنجا که نتیجه انتخابات در بعضی ایالت‌ها در دوران مختلف هیچ تغییری نداشته؛ یعنی در بعضی ایالت‌ها همیشه نماینده  دموکرات ها پیروز شده، و در بعضی ایالت‌ها نماینده جمهوری‌خواه ها و این باعث می شود  در این ایالت‌ها درصد قابل توجه ای از مردم  پای صندوق رای نروند. چون از پش می دانند که احتمالا کاندیدای کدام حزب در ایالت آنها برنده نهایی می شود . زیرا چه آنها شرکت بکنند حداکثر آن است که نسبت آرای کاندیدای پیروز تا حدودی تغییر می کند یعنی اگر قرار است با 90 درصد آراء برنده شود با مثلا 60 درصد آراء برنده می شود

پ: موضوع مهم دیگر در باره بی اعتباری کارت الکترال در نزد اکثر صاحب نظران ، نحوه تقسیم 538 کارت الکترال‌ها بین ایالت‌های مختلف است. یکی از شاخص‌های اصلی تعداد الکترال هر ایالت، جمعیت همان ایالت است؛ اما لزوما تعداد کارت الکترالی که به هر ایالت تعلق می گیرد نسبت مساوی با جمعیت آن ایالت ندارد . در نتیجه آرای هر ایالت هم اثر یکسانی در تعیین نتیجه نهایی انتخابات ندارند. یعنی رای‌های بعضی از ایالت‌ها به طور میانگین بیشتر از یک رای قدرت دارند و آرای برخی ایالت‌ها کمتر از یک رای! به عبارت دیگر اگر جمعیت واجد شرایط ایالت‌ها را تقسیم بر تعداد الکترال هر ایالت کنیم با نتایج یکسانی مواجه نخواهیم شد. مثلا هر الکترال در ایالت Wyoming نماینده حدود 143,000 نفر است اما در ایالت نیویورک نماینده 520,000 نفر می باشد. در نتیجه هر 4 رای در نیویورک برابر با یک رای در ایالت وایومینگ است.

ت:  موضوع مهم دیگر در مورد بی اعتباری روش کارت الکترال این واقعیت است که انتخاب کنندگان رئیس جمهوری بر طبق قانون موظف نیستند به آرای رای دهندگان به خود پایبند باشند . یعنی انتخاب کننده رئیس جمهوری که از سوی هواداران حزب  دموکرات برگزیده شده است می تواند به کاندیدای رقیب یا فرد دیگری که از طرف هیچکدام از دو حزب اصلی کاندیدا نشده است رای بدهد.  اتفاق عجیبی که دراین سیستم تا کنون ده بار رخ داده است سه بار در قرن نوزدهم و هفت بار در سال های ۱۹۴۸، ۱۹۵۸، ۱۹۶۰، ۱۹۶۸، ۱۹۷۲، ۱۹۷۶، ۱۹۸۸ و 2000.

7- با آنکه  در سيستم پرطمطراق انتخابات رئيس‌جمهوری در آمريكا فعاليت انتخاباتی ازبیش از يك‌سال به پايان دوره رياست جمهوری آغاز می‌شود. اما این سیستم انتخاباتی با چالشهای جدی هم روبرو است

در اين مدت افرادي كه از قبل درون حزب تعيين شده‌اند در شهرهاي مختلف راه افتاده و به تبليغات دامنه‌داري مي‌پردازند تا اين‌كه در اوايل تابستان سال برگزاري انتخابات هر يك از احزاب سياسي به‌طوري جداگانه شهري را براي تشكيل مجمع عمومي خود در نظر مي‌گيرد. هر ايالت يك عده نماينده حزبي خود را به اين مجمع اعزام مي‌دارد پس از آن‌كه تمامي نمايندگان حزبي ايالت‌ها دور هم جمع شدند از ميان خود يك رئيس انتخاب كرده و چندين كميته تشكيل مي‌دهند تا اصول و روش سياسي حزب را در چهار سال آينده مشخص نموده و شعارهاي انتخابات حزب تعيين شود. رئيس مجمع كه انتخاب شد، دستور مي‌دهد كه صورت اسامي ايالات خوانده شود در اين‌موقع نمايندگان هر يك از ايالات وقتي اسم ايالت خود را مي‌شنود نام كسي را كه براي رياست جمهوري و معاونش طبق هماهنگي قبلي با ساير اعضاي حزب در ايالت خود نامزد كرده است مي‌خواند. پس از آن‌كه كليه نمايندگان اين مجمع نامزد رياست جمهوري و معاونش را معرفي كردند، رأي‌گيري مي‌شود كسي كه از همه بيشتر رأي آورد نامزد حزب براي انتخابات رياست جمهوري مي‌گردد. فرد تعيين‌شده در مهلت باقی مانده به برگزاري انتخابات با رقيب خود از حزب مقابل كه او نيز به همين ترتيب انتخاب شده است به مبارزه انتخاباتي خواهد پرداخت. تبليغات گسترده روي دو زوج خوشبخت (رئيس‌جمهور و معاونش) شدت بيشتري پيدا مي‌كند. و هميشه رئيس‌جمهور و معاونش طي 200 سالی كه از انتخابات رياست جمهوري آمريكا گذشته است از يكی از دو  حزب  رقیب انتخاب شده‌اند، يعني با انکه کاندیداتوری برای ریاست جمهوری مانعی ندارد اما در عمل  امكان نخواهد داشت رئيس‌جمهور یا معاونش از افرادی غیر از حزب رقیب  انتخاب شوند.