روش تحلیل سیاسی

رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر امور خارجه این کشور در همان دوره مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 اصرار داشتند که دولت، اختیارات لازم را برای لغو آنچه کنگره تصویب کرده است ، ندارد؛ پس بنابراین دو راه‌حل وجود داشت یا اینکه آنچه با ایران توافق شده را، باید مجلس نمایندگان و سنای آمریکا تصویب می‌کرد و آن موقع اگر آن‌ها این توافق را تصویب می‌کردند به‌منزله این بود که آن‌ها مصوبات قبلی خودشان را لغو کرده‌اند. آمریکا می‌گفت اگر ما برجام را به جلسات کنگره ببریم، اصلاً معلوم نیست چه زمانی تصویب شود و ممکن است اصلا به نتیجه نرسد برای همین آمدند راه حل دوم را انتخاب کردند. راه  حل دوم این بود که رئیس‌جمهور آمریکا از اختیارات خود استفاده کند تا زمان نهایی شدن برجام که هشت سال تعیین شده بود ، اجرای تحریم های ضد ایرانی  مصوبات مجلس نمایندگان و مجلس سنا را حداکثر به مدت 6 ماه به خاطر ضرورت‌هایی که دارد به حالت توقف دربیاورد. یعنی به‌جای اینکه آن‌ها را لغو کند، اجرای ان را  متوقف می‌کند.

آمریکایی‌ها با زرنگی تمام و با این استدلال، این شرط را در برجام گنجاندند که رئیس‌جمهور هر 6 ماه یک‌بار، اجرای مصوبات کنگره را متوقف کند. چون در عمل نمی توانستد مصوبهکنگره را لغو کنند.

در روز اجرایی شدن برجام، اوباما با یک فرمان، تحریم‌هایی که از سوی دولت آمریکا علیه ایران وضع شده بود  متوقف کرد . ولی آن‌هایی که مربوط به مصوبات  کنگره بود ازجمله قانون ISA یا همان «داماتو»، به‌اصطلاح منوط به امضای رئیس‌جمهور درهر 6 ماه یک‌بار، است تا روند اجرایی آن‌ها متوقف شود.

با توجه به اینکه اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، دو بار مصوبات قبلی کنگره علیه ایران را مطابق با برجام، به حالت توقف درآورده است، اگر تا 31 دسامبر قانون «داماتو» را امضا کند، برای 6 ماه آینده، این تحریم متوقف خواهد بود اما اگر این کار را نکرد به‌صراحت می‌شود بگوییم که نقض برجام را انجام داده است نه روح برجام، چون رئیس‌جمهور آمریکا قول داده و متعهد شده است که دولت آمریکا تا 8 سال آینده که یک سال از آن گذشته است و در این مدت نتیجه برجام مشخص می‌شود، مصوبات کنگره را به حالت توقف دربیاورد.

چرا 8 سال؟ تا زمانی که مراحل اجرایی برجام نهایی بشود. چه زمانی نهایی می‌شود؟ موقعی که مجلس ما پروتکل الحاقی را بپذیرد. زودتر از 8 سال هم ممکن است این اتفاق بیفتد، موقعی که آژانس انرژی اتمی اعلام کند که وضعیت ایران سفید است و کلیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعم از اعلام‌شده و نشده، تماماً جنبه صلح‌آمیز دارد و هیچ‌چیز منفی در آن وجود ندارد. آژانس اگر این موضوع را زودتر از 8 سال آینده هم بگوید درواقع برجام نهایی شده است.

سقف 8 سال به این دلیل تعیین شد که ایران معتقد بود ممکن است آژانس تا 100 سال آینده وضعیت سفید را اعلام نکند، بنابراین روی 8 سال به توافق رسیدند و عنوان کردند که اگر در این مدت آژانس اعلام کرد که هیچ، اگر نکرد ، وضعیت اجرای برجام توسط ایران در این بخش نهایی شده است.

بعد از باراک اوباما که تا ماه دسامبر رئیس‌جمهور آمریکا است، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آینده آمریکا باید در ماه  جون 2017 آن را امضا کند و اگر امضا نکند به‌صراحت برجام را زیرپا گذاشته است.

من نمی دانم چرا در رسانه ها و مطبوعات ما این موضوع به این سادگی را اینقدر می پیچانند و آن را به مسئله جناحی و گروهی تبدیل می‌کنند.

از نظر بندهای، 22، 23، 24، 26، 28، 33، آمریکا نمی تواند تحریم های جدید مرتبط با فعالیت های هسته ای ایران وضع کند. وقتی می گوئیم مرتبط با هسته ای یعنی بهانه آن فعالیت هسته ای ایران باشد اما اگر مثلا موضوع آن تحریم نفت و گاز ایران باشد بطور قطع نقض برجام است زیرا قرار بر این است که موارد مشخص شده در برجام دیگر مشمول تحریم غرب نشود . ما نباید خودمان چنین برداشتی را به جامعه القاء کنیم که غرب می تواند به بهانه های مختلف از جمله ادعای حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر مجددا همان تحریم ها را علیه ملت ایران وضع کند.

نکته مهم دیگری که درباره «داماتو» مطرح است اینکه آن‌ها آمدند قانون ISA را 10 ساله تمدید کردند در حالی که تکلیف برجام  تا سال 2023 نهایی می‌شود، اما آن‌ها تا سال 2026 «داماتو» را تمدید کردند در نتیجه  ازنظر زمانی هم  با برجام در تعارض است.

باید در نظر گرفت  از همان سال 1996 که  قانون داماتو تصویب شد، این قانون کارایی نداشت؛ زیرا شرکتهای بزرگ نفتی جهان ازجمله توتال فرانسه بخاطرآنکه منافعشان ایجاب می کرد اصولا این قانون آمریکاییها را نادیده گرفتند ، زیرا در آن زمان تحریم های یکجانبه آمریکایی ها پشتیبانی قطعنامه های شورای امنیت را نداشت. متاسفانه آمریکایی ها زمانی که توانستند پرونده سازی علیه ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند در عمل کشورهای اروپایی و بعدها سایرین  را باخود همراه کردند.

در این مدت یکسال گذشته  نیز مگر اجرای قانون داماتو متوقف نبود؟ دلیل اجرایی نشدن آن این بود که رئیس‌جمهور آمریکا دستور داده بود که اجرای تحریم ها متوقف شود، نه فقط «داماتو» بلکه کل تحریم‌هایی که کنگره آمریکا علیه ایران وضع کرده بوده متوقف شده است. بنابراین فرمان اجرایی رئیس‌جمهور در این موضوع مهم است و اینکه آیا رئیس‌جمهور فعلی و آینده این فرمان اجرایی را امضا می‌کند یا خیر بسیار مهم است.

من از دلواپسان این سؤال را دارم آیا رئیس‌جمهور آمریکا که در حال حاضر تحریم ها را به صورت 6 ماهه متوقف کرده است، اگر باز هم متوقف کند آیا می‌توانیم بگوییم برجام نقض شده است یا خیر؟

اینکه نیت خوانی کنیم ببینیم که آمریکا دارد با برجام چکار می‌کند یک موضوع دیگری است، اما ما در مرحله بسیار حساسی به نام مرحله انتقال قدرت در آمریکا قرارداریم. از ماه نوامبر تا 20 ژانویه که دونالد ترامپ،رئیس‌جمهور جدید آمریکا، مسئولیت را بر عهده بگیرد، یک حالت انتقالی وجود دارد و تکلیف هیچ‌چیزی، صددرصد مشخص نیست و نمی توانید درباره چیزی قضاوت کنید.

اوباما با تیمش، این همه تلاش کرده که برجام را بدست بیاورد چون آن را یک دستاورد بزرگ برای آمریکا می داند، بنابراین بطور منطقی جور در نمی آید که بخواهد برجام را به هم بزند در نتیجه دونالد ترامپ می ماند که هنوز به قدرت نرسیده است و تازه اول بهمن مسئولیت را به صورت رسمی در آمریکا بر عهده می گیرد.

اگر ترامپ برجام را نقض کند، هزینه بسیار سنگینی باید برای آن بدهد چون متحدین آمریکا در غرب و شرق آسیا  با او همراه نمی شوند به دلیل اینکه دیگر بهانه های سابق را ندارد.

6 قطعنامه تحت فصل هفتم منشور ملل متحد و 12 قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از بین رفته است. همچنین پرونده سازی هایی تحت عنوان PMD یا ابعاد احتمالی نظامی که شامل 66 بند و 12 سرفصل می شد  که از آن یک پرونده قطور علیه کشورمان درست کرده بودند، همه از بین رفته اند.

یک تئوری مطرح شده این است که آمریکا و ترامپ بهانه ای ندارند که بخواهند علیه ما اقداماتی را انجام بدهند و برجام را نادیده بگیرند، لذا می خواهند کارهایی بکنند که ما با دستان خودمان برجام را نقض کنیم.

ترامپ، در حال انتقال قدرت است و در نتیجه او نمی تواند در کوتاه مدت ریسک برهم زدن برجام را بپذیرد . همچنانکه رنان رئیس سازمان سیای و کوندالیزا رایس مشاور امنیت ملی آمریکا در دوران بوش پسر و چندین شخصیت سیاسی آمریکا مانند کالین پاول و مادلین آلبرایت که حرف شان موثر است، متفق القول به ترامپ گفته اند که اجرای برجام به نفع آمریکاست و شما نمی توانید آن را از بین ببرید. نه فقط به نفع آمریکاست بلکه به نفع همه 6 کشور امضا کننده آن نیز هست. برجام حتی به نفع ایران هم هست و بر همین اساس از همان اول می‌گفتند که این معاهده، برد- برد بوده است.

امروز، زیر سؤال بردن برجام در کشور، خدمت بزرگی به منافع دونالد ترامپ است. یعنی ما هر چقدر که در داخل برجام را بی اعتبار کنیم خدمت بزرگی به منافع آقای ترامپ کرده ایم. برجام دیگر به یک سند بین المللی تبدیل شده است که حداقل های حقوق هیته ای ایران را تامین می کند .

ما باید حواسمان برجام که برجام یک سند بین‌المللی است و ما می‌توانیم حق و حقوقمان را بر اساس این سند مطالبه کنیم و آمریکا را مجبور کنیم که تحریم‌هایش را لغو کند.

بازهم باید تاکید کرد رئیس‌جمهورآمریکا  می تواند جلوی اجرای مصوبات کنگره را بگیرد و اجرای آن‌ها را متوقف کند، نکته مهم این است که رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، نمی تواند مصوبات کنگره را لغو کند، بلکه فقط می تواند آن‌ها را متوقف کند. رئیس‌جمهور ایالات‌متحده قانوناً این اختیار را دارد و تاکنون نیز انجام داده است و همین 6 ماه پیش، با امضای اوباما، قانون تحریم‌های جدید علیه ایران، متوقف شد.

بر اساس قانون ایالات‌متحده، رئیس‌جمهور آمریکا می تواند، قوانین مصوب کنگره را وتو کند مانند «داماتو» که باراک اوباما می تواند آن را وتو کند اما چرا این کار را نمی‌کند؟ به این دلیل که اولاً به نفعش نیست که وتو کند ثانیاً می داند وقتی که 99 سناتور در مجلس سنا و 419 نماینده در مجلس نمایندگان که جمع آن‌ها بیش از دو سوم می‌شود، به قانون خاصی رای داده اند، برای لغو وتوی رئیس‌جمهور، به بیش از دو سوم اعضای مجلس نمایندگان و سنا نیاز دارند، این در حالی است که، بیشتر از سه چهارم نمایندگان به «داماتو» رای مثبت دادند، پس بنابراین اگر اوباما می خواست آن را وتو کند، باز هم این کار را نمی‌کرد. به احتمال زیاد اوباما «داماتو» را امضا می‌کند.

اما یک قانون دیگری در آمریکا داریم و آن این است که مثلاً یک قانونی را کنگره تصویب و رئیس‌جمهور قبلی آمریکا آن را ابلاغ کرده است، اما رئیس‌جمهور فعلی ایالات‌متحده می‌گوید که من بر اساس منافع ملی و آنچه تشخیص می دهم اجرای آن را متوقف می کنم. او این اختیار را دارد که 180 روز اجرای مصوبه را بر اساس مصالح ملی متوقف کند. در برجام نیز از همین اختیارات استفاده شده است چون دولت آمریکا نمی توانست وعده لغو مصوبات کنگره را بدهد و اختیار آن را هم نداشته است، به همین دلیل توافق کردند که به‌جای لغو قوانین، آن‌ها را متوقف کنند.

در بند «پ» پیوست دو که مربوط به تعهدات اجرایی طرف مقابل که شامل اتحادیه اروپا و آمریکا می‌شود، به‌صراحت آمده  که آمریکا بعد از 8 سال، تلاش های خود را برای لغو آن چیزی که کنگره تصویب کرده است خواهد کرد، یعنی باز هم آنجا نگفته است که من بعد از 8 سال می توانم لغو کنم چون اختیار آن را نداشته است ولی قول داده است که بعد از گذشت 8 سال کنگره آمریکا را متقاعد کند که دیگر همه کارها الان اجرا شده است و شما باید آن را لغو کنید و آن را به گردن رئیس‌جمهوری انداخته است که سال 2025 روی کار می آید و آن رئیس‌جمهور باید برود با کنگره صحبت کند تا تحریم ها را لغو کنند.

عده ای می گویند که مذاکره کنندگان ما متوجه نبوده اند که یک چنین چیزی وجود دارد در صورتی که دقیقاً هم متوجه وجود چنین قانونی در آمریکا بوده و می دانسته است که چه چیزی را دارد تصویب می‌کنند، منتها چاره دیگری نداشته اند. همچنانکه آمریکا خیلی چیزهای دیگری می خواسته که به آن‌ها نرسیده است مانند اینکه اوباما می‌گفت از نظر ما کل تاسیسات هسته‌ای ایران باید نابود شوند ولی نمی توانست این کار را بکند و از سوی دیگر ایران هم می خواست که کل تحریم ها لغو شوند ولی نمی توانست آن‌ها را عملی کند و زورش به طرف مقابل نمی رسید.

حتی اگر 10 سال هم مذاکره می‌کردیم باز هم همین اتفاق می افتاد و طولانی شدن تحریم ها به ضرر ما بود. تولید نفت ما آرام آرام از 800 هزار بشکه در روز به صفر می رسید و از سوی دیگر، تحریم ها اثرات تخریبی بیشتری بر اقتصاد ما می گذاشتند. آن‌هایی که موافق روند طولانی شدن مذاکرات هستند نمی دانند که چه کسی از این اتفاق ضرر می‌کند. طولانی شدن مذاکرات به ضرر ایران بود نه به ضرر طرف های اروپایی و آمریکایی. مگر ما یادمان رفته است که در چه وضعیتی بودیم؟ برای دور زدن تحریم ها، به ازای هر 100 دلار باید 10 دلار هزینه می‌کردیم. متاسفانه این مسائل را در نظر نمی گیریم که اگر مذاکرات طولانی تر می شد، چه کسی هزینه های آن را پرداخت می‌کرد؟

ما باید بر اساس برجام مطالباتمان را از طرف آمریکایی داشته باشیم و نباید این سند بین‌المللی را زیر سؤال ببریم. ما باید با تمام قوت و قدرت حقمان را از آمریکایی‌ها بگیریم نه اینکه بنشینیم و بین خودمان دعوا کنیم. آمریکا باید در مقابل خودش 80 میلیون ایرانی یکپارچه و متحد را ببیند که دارند خواسته های خود را از برجام مطرح می‌کنند و ایالات‌متحده موظف به اجرای آن است.