آیا مسکو و آنکارا ایران را دور میزنند؟
حسن بهشتیپور کارشناس مسائل روسیه و اوراسیا معتقد است که چنین برداشتی از یک خبر منتشر شده در رسانهها، تحلیل درست و دقیقی نیست. بهشتیپور میگوید: «به هیچ وجه ملاقات میان نظامیان ترکیه، روسیه و آمریکا به معنای کنار گذاشتن یا دور زدن ایران نیست. پیش از هر چیز باید این را در نظر داشت که اصولا ایران آمادگی شرکت در چنین نوع مذاکراتی را ندارد. اولا از سوی آمریکا از ایران برای این مذاکرات دعوت نمیشد و ثانیا در صورت دعوت ایران تمایلی به مشارکت در چنین مذاکراتی نداشت.»
نشست فرماندهان ارتشهای روسیهِ، ترکیه و آمریکا روز سهشنبه در آنتالیای ترکیه برگزار شد و به نوشته روزنامه «حریت» در بیانیه منتشر شده در پایان این دیدار آمده است که گفتوگوها حول مبارزه با داعش در عراق و سوریه متمرکز بوده اما زمان دقیق این نشست اعلام نشده است.
بهشتیپور معتقد است که نه تنها این خبر به معنای کنار گذاشتن ایران نیست، بلکه به معنای اضافه شدن یک طرف دیگر به ابتکار حل بحران سوریه است. او میگوید: «باید توجه داشت که همه طرفهای درگیر در مساله سوریه به نوبه خود باید در روند حل بحران حضور داشتهباشند. از یک طرف ایران، روسیه، حزبالله لبنان و دولت بشار اسد یک سوی میدان قرار گرفتهاند و در سوی دیگر آمریکا، ترکیه، عربستان سعودی و دیگر کشورهای حامی گروههای مخالف هستند. هر گونه مذاکراتی که امیدی به موفقیت آن وجود داشتهباشد، باید شامل همه طرفهای درگیر باشد که آمریکا هم یکی از همین طرفها است. در واقع همانگونه که نمیتوان ایران را از مذاکرات کنار گذاشت، آمریکا را هم نمیتوان از مذاکرات و هماهنگیها برای آینده سوریه کنار گذاشت.»
همزمان با نشست فرماندهان ارتشهای سه کشور، بینالی ایلدیریم نخست وزیر ترکیه نیز بدون نام بردن از ایران با ضروری خواندن همکاری با روسیه و آمریکا درخصوص سوریه، گفت واشنگتن، آنکارا و مسکو برای جلوگیری از درگیری در سوریه با هم همکاری میکنند. ایلدیریم طی نشست خبری مشترک با همتای اردنی خود گفت: «ترکیه، روسیه و آمریکا برای جلوگیری از درگیری طی بحران سوریه، با یکدیگر همکاری میکنند.»
اما موضع ترکیه در این میان سوالی است که نیاز به تامل بیشتری دارد. ترکیه تا چند ماه پیش به عنوان نیروی حامی گروههای مسلح حامی بشار اسد در این کشور عملا حضور داشت اما حالا در کنار روسیه قرار گرفتهاست، روسیهای که کمر به حفظ دولت بشار اسد و سرکوب گروههای مخالف دولت سوریه بستهاست. بهشتی پور در این مورد میگوید: «باید توجه داشت که تغییر استراتژیکی در سیاستهای ترکیه رخ ندادهاست. تحول در دیدگاه ترکیه نوعی تغییر تاکتیکی است. تا پیش از این ترکیه قائل به این بود که به هر طریق باید از گروهها مخالف دولت بشار اسد حمایت کند، حتی اگر این گروه داعش باشد. هر چند که ترکیه هیچ گاه رسما حمایتش را از داعش نپذیرفت اما بر هیچ کس پوشیده نیست که کریدور ارسال تجهیزات و اعزام نیروها از اروپا برای داعش از خاک ترکیه و با چشمپوشی یا حمایت ترکیه باز ماندهبود.
به اعتقاد بهشتی پور تغییری که امروز در مواضع ترکیه شاهد هستیم از آثار وقوع کودتای تابستان امسال در این کشور است. این تحلیلگر مسائل منطقه میگوید: «ترکیه خواستهای اصلی خودش را تغییر ندادهاست. ترکیه همچنان خواهان تغییر حکومت در سوریه و روی کار آمدن یک دولت نزدیک به غرب و ترجیحا متحد ترکیه در دمشق است، اما روشهای خود را تغییر دادهاست. اگر واقعبینانه نگاه کنیم ترکیه قصد دارد با استفاده از روشهای جایگزین به جای حمایت از گروههای مسلح به خواست خود در سوریه برسد، خواستهایی که یکی از مهمترین آنها ایجاد دولتی قدرتمند در دمشق است که اجازه قدرت گرفتن کردها در شمال سوریه را ندهد.»
از سوی دیگر حضور آمریکا در مذاکرات بعد از تغییر دولت در این کشور برای اولین بار رخ میدهد. بهشتی پور معتقد است که دولت ترامپ دست کم برای حفظ ظاهر خود هم که شده، قصد دارد با گروه داعش در خاورمیانه مبارزه کند. به گفته این کارشناس مسائل منطقه: «ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود شعارهای زیادی در مورد مبارزه با داعش دادهاست. امروز زمان آن رسیدهاست که دولت آمریکا گامهای عملی در مسیر این مبارزه بردارد و در این مسیر هیچ راهی جز همراهی و همگامی با روسیه که بیش از یک سال است مستقیما در بحران سوریه حضور دارد، نخواهد داشت.»