روش تحلیل سیاسی

حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین الملل

یاداشت روزنامه ایران صفحه اول روز شنبه دهم تیرماه 1396

رایزنی‌های مداوم مسئولان دیپلماسی ایران با مقام‌های اروپایی از جمله کشورهای طرف توافق هسته‌ای در شرایطی صورت می‌گیرد که همزمان شورای امنیت سازمان ملل متحد گزارش مثبتی را از پایبندی همه طرف‌های توافق با ایران منتشر کرده است. مجموع این تحولات در شرایطی که برجام از سوی امریکا با انتقاداتی مواجه شده است، حاوی چند نکته مهم است؛ نکته اول آنکه تحقق توافق هسته‌ای بر اساس مقدورات ممکن شده است و حداقل خواسته‌های طرفین را در نظر گرفته است و به همین دلیل هم کشورهای مذاکره کننده توانستند از بسیاری از خواسته‌ها و اختلاف‌ها عبور کرده و به یک سند مورد توافقی برسند که رضایت نسبی و حداقلی همه طرف‌ها در آن لحاظ شده باشد. با توجه به آنکه توافق هسته‌ای از طریق تصویب قطعنامه 2231 بر توافق با ایران مهر تأیید زده و اجرای مفاد آن را از نظر بین‌المللی برای همه الزامی کرده است، ضمانت اجرای مؤثری فراهم شده تا در شرایطی که حتی مقام‌های جدید امریکا انتقادهای جدی به آن وارد می‌کنند، نتوانند براحتی آن را زیر پا بگذارند.

- برخلاف گذشته که امریکا می‌توانست با استنادات حقوقی و رجوع به قطعنامه‌های شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، زمینه‌های مبنایی و حقوقی برای اعمال فشار و تحریم علیه ایران را فراهم کند و در این مسیر کشورهای عضو  اتحادیه اروپا و سایر کشورهای طرف اصلی تجارت با ایران از جمله چین، ژاپن، کره جنوبی و هند را با خود همراه سازد، اکنون فضا را مهیای تکرار چنین فضایی نمی‌بیند. تلاش‌های ترامپ در امریکا برای تصویب تحریم‌های جدید و انتقاداتش به برجام تنها از سوی رژیم صهیونیستی و همچنین برخی بازیگران عربی منطقه از جمله عربستان سعودی همراهی می‌شود. حال آنکه کشورهای مهم اروپایی بعد از برجام قراردادهای مهم تجاری با ایران منعقد کرده‌اند و منافع آنها ایجاب می‌کند که روند مسالمت‌آمیز اجرای برجام را حفظ کنند. چه آنکه بعد از نهایی شدن قرارداد بوئینگ که ایران با هدف نوسازی ناوگان مسافربری هوایی‌اش با شرکت هواپیمایی امریکا به امضا رساند از منظر ایجاد اشتغال و درآمد آنچنان منفعتی برای این کشور داشت که ترامپ با وجود هجمه‌های لفظی‌اش به برجام جلوی اجرای آن را نگرفت. این مسأله نشان می‌دهد که اهمیت اقتصادی کار با ایران در فضای پسابرجام برای اروپایی‌ها مانع از ورود آنها به تنشی خواهد بود که کاخ سفید درصدد است علیه ایران به راه بیندازد. آنها به دنبال مستحکم‌تر کردن پیوندهای اقتصادی با ایران بوده و سعی می‌کنند همه موانع موجود را هم بردارند و رابطه اقتصادی با ایران را به دهه قبل از تحریم‌ها بازگردانند. تأکید  ویژه مقام‌های بلندپایه اروپا بر اجرای برجام در دیدارهایی که با آقای ظریف داشتند، از این هدف آنها حکایت می‌کند. ضمن آنکه گزارشی هم که دبیرکل سازمان ملل درباره برجام منتشر کرده است، نسبت به گزارش‌های بان کی مون، دبیرکل سابق سازمان ملل مثبت‌تر است و نشان از تغییر مسالمت‌آمیز فضا به نفع ایران دارد. این تحولات در حالی به نفع کشورمان رقم خورده است که ایران در شرایط کنونی با بیش از 160 کشور جهان به توافق‌هایی دست یافته است که لازمه هموار شدن اجرای این توافقات و تقویت همکاری اقتصادی با طرف‌های اصلی تجاری‌اش، اصلاح نظام بانکی داخلی است. این در حالی است که هر اندازه از زمان این توافق می‌گذرد، برخلاف تبلیغات منفی که علیه آن صورت می‌گیرد، شانس موفقیت آن بیشتر می‌شود.