وی ادامه داد: پس از فروپاشی شوروی بسیاری بر این عقیده بودند که نظم جهانی از حالت دو قطبی به تک قطبی تغییر پیدا خواهد کرد و عده‌ای دیگر معتقد بودند جهان در حال چندقطبی شدن است. در این میان کشورها برای آنکه بتوانند روابط تجاری و اقتصادی و همچنین مناسبات نظامی، سیاسی و امنیتی خود را تقویت کنند، علاوه بر پیمان‌های جهانی به دنبال افزایش قدرت تاثیرگذاری بر محیط پیرامونی خود به سمت  همکاری منطقه‌ای  پیش رفتند ؛ به عبارتی دیگر دولت‌ها پس از فروپاشی شوروی نه تنها به دنبال همگرایی در سطوح جهانی بودند ، بلکه تقویت موقعیت خود را در سطوح مختلف در سایه مشارکت در پیمان‌های منطقه‌ای خصوصاً با همسایگان خود جستجو می کنند. از این منظر پیمان‌نامه اقتصادی اوراسیا به مرکزیت مسکو را باید یکی از همین موارد بدانیم. پس از فروپاشی شوروی، مسکو تلاش داشت تا وارد بازارهای جهانی شود و در این راه به جدال با غرب پرداخت که در سال ۲۰۰۸ شاهد تشدید این منازعه و نهایتاً در سال ۲۰۱۴ (با ضمیمه کردن کریمه به خاک روسیه ) نظاره‌گر اوج اختلاف‌های روسیه با غرب بر سر بسیاری از موارد سیاسی و امنیتی بودیم که نهایتاً تحریم روسیه در دستور کار واشنگتن و متحدان اروپایی آمریکا  آن قرار گرفت.

این کارشناس مسائل اوراسیا با اشاره به هدف پایه‌گذاری پیمان‌نامه اقتصادی اوراسیا توسط روسیه، گفت: پس از آنکه این منازعه وارد سطوح جدی‌تر شد، روسیه توجه بیشتری به توسعه  اتحادیه اوراسیا نشان داد تا آن زمان این اتحادیه به روسیه ، قزاقستان و روسیه سفید محدود می شد اما بعدها کشورهای قرقیزستان و ارمنستان نیز به آن پیوستند. اتحادیه اقتصادی اوراسیا از سال 2015 كار خود را با عضویت روسیه، قزاقستان و بلاروس آغاز كرد؛ این اتحادیه با هدف تضمین حمل و نقل آزاد محصولات، خدمات، سرمایه و نیروی كار میان كشورهای عضو راه اندازی شده است. ارمنستان و قرقیزستان نیز پس از مدت كوتاهی به این اتحادیه پیوستند و در سال 2016 ویتنام به نخستین كشور فرا منطقه ای تبدیل شد كه عضو این اتحادیه شد. تاکنون بیش از 40 كشور و سازمان بین المللی از جمله چین، اندونزی، رژیم صهیونیستی و همچنین كشورهای آمریكای لاتین برای فعالیت در چارچوب این اتحادیه اعلام آمادگی كرده اند.  این اتحادیه همچنین با كره جنوبی، مصر و هند مذاكراتی برای عضویت و همكاری داشته است.

در اینجا ممکن است عده‌ای به مقایسه پیمان شانگهای و اوراسیا بپردازند اما باید توجه داشت که اتحادیه اقتصادی اوراسیا همانطور که از نامش پیداست یک پیمان اقتصادی به حساب می‌آید اما سازمان شانگهای ماهیت امنیتی، نظامی و اقتصادی دارد. از این منظر باید توجه داشت که فعالیت اتحادیه اوراسیا، تامین نیاز کشورهای عضو از طریق همکاری های اقتصادی در کلیه زمینه ها از جمله  حذف گمرکات و مالیات مضاعف در کشور مقصد  و همچنین در مواردی  مبادله پایاپای است.

بهشتی‌پور افزود: معتقدم که اتحادیه اوراسیا و عضویت ایران در این پیمان‌نامه اقتصادی منافع زیادی برای ایران خواهد داشت؛ البته در گذشته این همکاری‌های در چارچوب سازمان همکاری اقتصادی (اکو) صورت می‌گرفت اما به دلیل اینکه اقتصاد اعضاء آن مکمل یکدیگر نبود نتوانست به خوبی پیش برود. نکته‌ای که در این راستا باید به آن اشاره کنم این است که در شرایط فعلی که در وضعیت تحریم‌های سنگین به سر می‌بریم، منافع ایران حُکم می‌کند که به عضویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا درآید؛ من بر این عقیده‌ام که حتی اگر تحریم هم نبودیم باید وارد این اتحادیه می‌شدیم. چراکه موقعیت جغرافیایی ایران و سیستم حمل و نقل کشورمان به جهات مسائل ژئواستراتژیک می‌تواند به عنوان یک امکان بسیار مهم به نفع جمهوری اسلامی ایران باشد. جالب اینجاست که چین همین وضعیت را با راه‌اندازی جاده ابریشم جدید در دستور کار قرار داده و از این راه به راحتی می‌تواند سیاست اقتصادی خود بر اساس راهبردهای کلان را پیاده‌سازی کند.

وی با بیان اینکه ظرفیت‌های ایران نسبت به سایر کشورهای عضو پیمان‌نامه اقتصادی اوراسیا بسیار بیشتر و گسترده‌تر است، گفت: عمده همکاری ایران و روسیه طی سال‌های اخیر در محورهای امنیتی، سیاسی و نظامی خلاصه شده اما در بحث اقتصادی از ظرفیت‌ها به خوبی استفاده نشده است. در این میان موانعی مانند تحریم‌ها و مشکلات بانکی وجود داشته که به نظرم پیمان‌نامه اقتصادی اوراسیا تا حدودی می‌تواند این موانع را دور بزند. داده‌های موجود به خوبی نشان می‌دهد که ظرفیت‌های ایران در مقایسه با کشورهایی مانند ارمنستان،‌ قزاقستان، قرقیزستان و حتی بلاروس بسیار بالاتر است اما این ظرفیت‌ها همچنان فعال نشده است.

این پژوهشگر مسائل روسیه در پایان خاطرنشان کرد: اگر مشکلات بانکی حل شود یا مثلاً یک بانک در روسیه یا کشوری دیگر بتواند مسائل مربوط به تراکنش  مالی بین ایران و کشورهای منطقه را حل و فصل کند، بدون تردید می‌توانیم فصل جدیدی را  در همکاری های اقتصادی در سطح منطقه رقم بزنیم. از سوی دیگر برای آنکه بتوانیم از تمام ظرفیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا به نفع خودمان استفاده کنیم باید در زمینه حمل و نقل دریایی در دریای خزر بیشتر فعال شویم. همچنین در زمینه حمل و نقل زمینی و ریلی باید بسترهای آن برای کاهش هزینه‌ها و امنیت تبادل‌های اقتصادی گسترش یابد.

بنابراین اگر هدف‌گذاری مناسب در مورد پیمان‌نامه اقتصادی اوراسیا به خوبی صورت بگیرد و متولیان امر بتوانند از تمام ظرفیت‌های اعضاء و همچنین پتانسیل شرکت‌های خصوصی داخلی استفاده کنند، می‌توان امید داشت تا بخشی از بار سنگین تحریم‌ها از دوش کشور برداشته شود.                 

#اکو #اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران و روسیه #روسیه #پیمان اقتصادی اوراسیا