چالش قابل حل بین ایران با آژانس بین المللی انرژی هسته ای
این گزارش اشارهای به حجم و غنای تخمینی و عمر تشعشعاتو منشأ این تشعشعات نمیكند در نتیجه دقیقا نمیتوان برآورد كرد كه منظور آژانس وجود چه میزان تشعشع، از چه حجمی از اورانیوم با چه غنا و مربوط به چند سال پیش است. این مسائل را باید به حدس و گمان سپرده هر چند از ادبیات گزارش همچنین واكنش نماینده امریكا میتوان دریافت كه آثار اورانیوم پیدا شده، مربوط به مقادیر ناچیزی تشعشع است كه نه از منشأ یك فعالیت هستهای جاری بلكه ممكن است منشأ آن حتی از یك زونكن یا میز و هر وسیلهای دیگر باشد كه پیش از آن در محل تاسیسات هستهای قرار داشتهاند. البته قطعا تا روشن شدن دقیق و فنی این مباحث، چنین گمانهزنیهایی فقط بر اساس تصور و تحلیلهای ژورنالیستی است حتی این امكان وجود دارد كه اقدامات خرابكارانه و قرار دادن یك منشأ آلودگی در محل باعث كشف این آثار شده باشد. در بدترین حالت با توجه به احتمال كشف مقادیر ناچیز تشعشع به نظر میرسد منشأ این آثار از وقوع یك خطای ساده روی داده باشد كه به راحتی قابل توضیح خواهد بود. چنین اختلافنظرهایی در نحوه اجرای پادمانها و مسائل مربوط به احتمال فعالیتهای اعلام نشده، پیش از این در موضوع پروندهای كه با عنوان مودالیته مطرح میشد میان ایران و آژانس پیش آمده بود. در آن دوران آژانس بینالمللی انرژی اتمی 6 سوال در مورد فعالیتهای هستهای ایران مطرح كرده بود كه ایران باید در مورد آنها پاسخهای فنی و قانعكنندهای در چارچوب پادمانها به آژانس میداد. ایران در یك فرآیند چندین ساله به این سوالات پاسخ داد. البته سوالات پیشین آژانس بسیار گستردهتر و جدیتر بودند. برای مثال وجود قطعاتی كه آلوده به اورانیوم با غنای بسیار بالا بودند جزو مسائلی بود كه میتوانست برای هر كشوری بسیار دردسرساز باشد هر چند منشأ خارجی این تشعشعات و تعلق آن به پاكستان روشن شد و آژانس هم در این مورد قانع شد. با توجه به گزارش اخیر آژانس، تصور نمیشود كه تشعشعات كشف شده جدید چندان مهم و اساسی باشند. حتی آژانس در مسائل خود، كشف عدم توازن میان اورانیوم غنی شده در ایران یا گم شدن اورانیوم را هم مطرح نكرده است بلكه فقط و فقط در مورد احتمال وجود تاسیسات اعلام نشده در محل كشف آثار اورانیوم از ایران سوال دارد وگرنه وجود اورانیوم غنی شده در ایران، مساله مشكلسازی نیست چراكه آژانس بینالمللی انرژی اتمی در چارچوب انپیتی، غنیسازی اورانیوم را به عنوان حق طبیعی ایران به عنوان یك عضو پذیرفته است. اگر هر گونه تشعشع مربوط به اورانیوم غنی شده در تاسیسات هستهای ایران وجود داشته باشد نه تنها آژانس در مورد آن سوالی ندارد بلكه به عنوان یك تاسیسات اعلام شده هستهای، ایران به وجود مواد غنی شده در آن افتخار هم میكند. یكی از موضوعات مهم دیگری كه در مورد این مساله وجود دارد، عمر تشعشعات كشف شده است. اینكه آلودگی مذكور چه زمانی ایجاد شده است، خودش یكی از سوالاتی است كه قطعا در مذاكرات فنی میان ایران و آژانس بررسی خواهد شد چراكه از سطح تشعشع میتوان به شكل تقریبی تخمین زد كه آلودگی مربوط به چه زمانی است. به هر حال ایران مدتهاست كه به صورت اعلام شده و قانونی در حال غنیسازی اورانیوم است، اینكه آلودگی اینچنینی منشایی در داخل ایران داشته باشد یا خارج از ایران و اینكه از چه طریق به محل مذكور منتقل شده باشد، سوالی است كه از تخمین عمر آثار كشف شده میتوان حدس زد. ویژگی عناصر رادیواكتیو این است كه تا مدتها اثرات تشعشع خود را در محیط اطراف از جمله گیاهان، خاك و ساختمانهای اطراف بر جا میگذارد و با بررسی آزمایشگاهی آثار تشعشع میتوان تخمین زد كه عمر و میزان غنای منشأ عناصر چقدر است. اما این سوالات بسیار فنی و علمی هستند و در یك فرآیند دقیق و فنی باید بررسی شوند. مدیركل آژانس در گزارش فصلی خود تلاش كرده كه تا سر حد امكان از گمانهزنی و افشای اطلاعات غیرمرتبط در مورد سوالات آژانس خودداری كند. در این گزارش نه اشاره به محل كشف آثار اورانیوم طبیعی ادعایی شده است و نه میزان غنای آن. مذاكرات چارچوب مودالیه به دلیل وسعت شبهههای موجود برای آژانس، چندین سال طول كشید اما تصور من این است كه مساله جاری بسیار حل است چراكه این اشكال جدید به نظر محدود به یك مكان، یك سوال و میزان احتمالا ناچیزی از تشعشعات بازمیگردد. اگر میزان غنا و حجم اورانیوم مذكور بالا بود حتما یا در گزارش آژانس مورد اشاره قرار میگرفت یا دستكم نمایندگان كشورهایی مانند ایالات متحده امریكا كه در جلسه شورای حكام حضور داشتند و از آن با خبر بودند این موضوع را به عنوان اهرم فشاری برای بدنام كردن ایران مورد استفاده قرار میدادند. قطعا سفر هیات آژانس به تهران نشان میدهد كه مساله به وجود آمده در چارچوب گفتوگوهای فنی و كارشناسانه قابل حل است. نباید فراموش كرد كه در حال حاضر برخلاف دوران گفتوگو در چارچوب مودالیته، نظارتها و بازرسیهای آژانس بر فعالیتهای هستهای ایران بسیار وسیعتر جامعتر است و بعید است كه نكتهای وجود داشته باشد كه از دید بازرسان و كارشناسان آژانس پنهان مانده باشد و باعث دردسر جدی برای برنامه هستهای ایران شود.