روش تحلیل سیاسی

رفتن ظریف از روسیه به چین نشان می دهد که موضوع سه جانبه ای هم مطرح است که احتمالا مرتبط با توافق هسته ای است. همچنین ظریف در روزهای بعدی برای شرکت در نشست سازمان ملل به آمریکا خواهد رفت اما ما هنوز نمی دانیم که این سفر هم در امتداد مذاکرات قبلی با روسیه و چین است یا فقط سفری دیپلماتیک برای شرکت در جلسه سازمان ملل است. احتمال آن وجود دارد که در این سفر هم موضوع توافق هسته ای مطرح شود.

ظریف در تلاش است تا به کشورهای دوست ایران این موضوع را تبیین کند که کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران در مقابل عدم انجام تعهدات از سوی اروپایی ها اتفاق می افتد و هرگاه آنها تعهدات خود در برجام را عملی کنند و در این مسیر قرار بگیرند، تهران هم بلافاصله به تعهدات خود برخواهد گشت و این گام هایی که برداشته را لغو می کند. ما هنوز دقیقا نمی دانیم که محتوای گام پنجم چه چیزی می تواند باشد. اما ممکن است که موضوع راکتور اراک و بازسازی آن مطرح باشد که برای غربی ها حائز اهمیت است.

در حال حاضر بحث ایران بر سر این نیست که روس ها و چینی ها از کشورمان حمایت کنند. بحث بر سر این است که روسیه و چین از گام هایی که ممکن است علیه ما برداشته شود حمایت نکنند. روسیه و چین پیش از آنکه توافق هسته ای میان ایران و گروه پنج به علاوه یک به امضا برسد، به قطعنامه های شورای امنیت علیه تهران رای مثبت می دادند. اما بعد از امضای برجام این دو کشور متوجه شدند که ایران کاری را برخلاف توافق هسته ای و تعهداتش در این توافق انجام نمی دهد و به همین دلیل از آن پس طرف ایران را گرفتند.

ایران تلاش می کند تا حمایت چین و روسیه را در شورای امنیت داشته باشد تا مکانیسم ماشه ای که اروپایی ها از آن صحبت می کنند، باز نگردد. اگر بخواهیم از نظر منطقی این موضوع را بررسی کنیم، این کشورها در حالی که خود نسبت به تعهداتشان بی توجه بوده و آنها را عملی نکرده اند، نمی توانند به ایران برای کاهش تعهداتش فشار وارد کنند. اما در دنیایی که زور وجود دارد حمایت روسیه و چین از ایران در چنین شرایطی مهم است. چین و روسیه نمی توانند به خودی خود از فعال شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کنند. اما از نظر منطقی اروپائی ها هم نمی توانند به این دو کشور فشار بیاورند که رضایت بدهید تا ایران را به دلیل عمل نکردن به تعهداتش تحت فشار گذاشته و مکانیسم ماشه را فعال کنیم.

بعد از گام پنجم و در صورتی که شرایط فعلی ادامه بیابد ممکن است ایران از توافق هسته ای خارج شود و متعاقب آن NPT را هم ترک کند. در صورتیکه چنین اتفاقاتی بیفتد، مسیر ایران از چین و روسیه هم جدا خواهد شد. چرا که آنها این احتمال را می دهند که ایران بعد از این اتفاقات به دنبال سلاح هسته ای برود و در این صورت هر دو این کشورها راه خودشان را جدا خواهند کرد. بنابراین اراده ای هست که از این اتفاقات جلوگیری کند.

روسیه در شرایط فعلی یک بازی دوگانه را انجام می دهد و تخم مرغ هایش را همواره در یک سبد نمی چیند. منافع این کشور ایجاب می کند که تا زمانی که احساس تهدید نکند، با ایران به همکاری بپردازد. اما اگر زمانی که منافع روس ها به خطر بیفتد و مثلا ایران از NPT خارج شود، روسیه بازی دیگری را در پیش خواهد گرفت. ایران در حال حاضر از روسیه و تمایلش به ایران در حال استفاده کردن است و هنوز هم فراموش نکرده که این کشور تاکنون جلوی دو قطعنامه علیه کشورمان را گرفته است. به همین دلیل است که روابط دو جانبه و سه جانبه با چین و روسیه را پیگیری می کند.