اختلاف اخیر ایران و آژانس بین المللی انرژی هسته ای بر سرچیست؟
اخیرا بعضی از دوستانی كه از ابتدا با برجام مخالف بودند و هستند بعد از مطرح شدن اتهامهای جدید علیه ایران در آژانس بینالمللی انرژی هستهای در مقالات خود نوشتند كه «دیدید گفتیم پرونده موسوم به ابعاد احتمالی نظامی (PMD) از همان ابتدا بسته نشده بود اكنون این مدعا اثبات شد.» برای اینكه بدانیم چنین ادعایی صحت ندارد ناچار هستیم باردیگر به آنچه شورای حکام آژانس در سال 2015 تصویب کرد نگاهی داشته باشیم . گرچه متاسفانه نمیشود همه ابعاد ماجرا را برای جلوگیری از بهرهبرداری دشمنان ایران، دقیقا توضیح داد. اما آنچه توضیح دادنی است در ذیل آوردم:
۱- روزسهشنبه 24 آذرماه 1394 (15 دسامبر 2015) شورای حكام آژانس با صدور قطعنامهای سرانجام پس از نزدیك به 13 سال پروندهسازی علیه جمهوری اسلامی ایران به بهانهجویی درمورد فعالیتهای هستهای كشورمان، تحت عنوان PMD پایان داد. طی این نشست كه شورای حكام مركب ازنمایندگان 35 كشور به درخواست آمانو تشكیل جلسه داده بودند ، به اتفاق آراء و با اجماع كامل گزارش آمانو مدیركل آژانس را مبنی برمختومه اعلام شدن موضوعات مربوط به آنچه ابعاد احتمالی نظامی PMD پرونده هستهای ایران خوانده میشد، تصویب کردند.
در این جلسه آمانو بهصورت رسمی گزارش خود را در 16 صفحه طی 88 بند ارائه داد . در این گزارش آمانو به تشریح موضوعهای مطرح شده بعد ازبرجام پرداخت و تایید كرد ایران تعهدات خود را تا مرحله پیشبینی شده در برجام در آن زمان، اجرایی كرده است.
درصفحه آخر این گزارش یعنی صفحه 16 تحت عنوان پیوست 1، ده بند از موارد مهم مربوط به موضوعهایی كه تحت عنوان مسائل گذشته و آینده فهرست شده بود، ذكر گردید. بدینترتیب با رای شورای حکام به این گزارش می توان نتیجه گرفت پرونده ابعاد احتمالی نظامی موسوم به PMD برای همیشه بسته شده است. اما مسائل جدیدی كه از سوی اسراییل و به پشتیبانی امریكا مطرح شده است هیچ ارتباطی با موارد ذكر شده در پیامدی ندارد.
۲- یوكیا آمانو، مدیركل آژانس بینالمللی انرژی اتمی درآبانماه 1390 (نوامبر ٢٠١١) ارزیابی خود را نسبت به مساله موسوم به پی.ام.دی به صورت پیوستی تفصیلی در گزارش رسمی مدیركل به نشست فصلی شورای حكام ارایه داد و طی آن مدعی شد كه فعالیتهای هستهای ایران در گذشته و حال، دارای ابعاد احتمالی نظامی هستند. او ایران را متهم کرده بود که تلاش هایی انجام داده تا به بمب هسته ای دسترسی پیدا کند.
اما همانطور که توضیح داده شد ، بعد از توافق برجام این مسائل تحت عنوان مسائل گذشته و آینده طی قطعنامه شورای حكام در نوامبر 2015 بسته شد. از آن زمان به بعد دیگر حتی یك مورد هم در گزارشهای دورهای سهماهه مدیركل آژانس موضوع PMD تكرار نشد. بنابراین می توان گفت اگر این پرونده بسته نشده بود مانند سالهای قبل از برجام، مرتبا در گزارشهای سه ماهه مدیركل آژانس به آنها استناد میشد. اینكه به مدت پنج سال در گزارشهای مدیركل آژانس ازاین ادعاها خبری نبود نشان میدهد پرونده بسته شده بود.
۳- طرح اتهامهای جدید به معنای باز شدن پرونده PMD نیست زیرا اتهام های مطرح شده در مورد دو سایت اخیر اولا مربوط به فعالیت های نظامی نیست، ثانیا از نظر زمانی مربوط به ۱۷ سال پیش است دراین موارد آژانس درخواست دسترسی به سایتهایی را دارد كه ادعا شده در آنجاها فعالیت هستهای انجام شده بدون آنكه به آژانس اعلام شود. در حالی كه در پیام دی ایران متهم به تلاش برای ساخت بمب هستهای شده بود.
4- اختلاف بر سر این است که آژانس بدون آنكه اسناد و مدارك لازم را بر اساس پروتکل الحاقی در اختیار ایران قرار دهد، صرفا بر اساس تشخیص كارشناسان خود ادعاهای مطرح شده از سوی اسراییل و آمریكا را قابل بررسی دانسته و میخواهد از طریق بازدید از دو سایت مورد نظر آنها را راستیآزمایی كند. یعنی آژانس تنها تشخیص كارشناسان خود را كافی میداند و نمیخواهد مدارك و مستندات خود را در اختیار ایران قرار دهد. در حالی که ایران با استناد بر پروتکل الحاقی از آژانس می خواهد مدارک و اسناد مورد ادعا را برای آنکه ایران بتواند پاسخ دقیق ارائه کند باید در اختیار ایران قرار دهد.
5- ایران با توجه به نظارت های گسترده آژانس ، چیزی برای مخفی كردن ندارد. اصلیترین دلیلی كه ایران به آژانس اجازه دسترسی به دو سایت مورد ادعا را نمیدهد، این است كه میخواهد جلوی یك رویه غلط را بگیرد. چون معلوم نیست اگر اجازه دسترسی بدهد بازهم این روند تكرار نشود وامکان دارد تا ابد ادامه یابد. همچنانکه ایران در گذشته دوبار اجازه دسترسی به سایت های نظامی اش را هم داد اما بازهم چنین ادعاهایی از سوی اسراییل و امریكا مطرح شده و می شود. ضمن آنكه باید توجه داشت اسراییل با آنكه عضو آژانس است اما پیمان NPT را نپذیرفته و به تبع آن هیچگونه كنترل و نظارت آژانس را بر فعالیتهای هستهای خود نمیپذیرد در چنین شرایطی مدعی شده كه ایران با وجود همه نظارتهای آژانس قصد دستیابی به سلاح هستهای دارد!
6- ایران با این همه نظارت و كنترل كه در تاریخ آژانس بیسابقه بوده است، به گفته مسوولان ایران فقط در سال گذشته آژانس بیش از 330 مورد از تاسیسات هستهای اعلام شده ایران بازرسی داشته است. علاوه براین در 33 مورد آژانس اجازه دسترسی به اماكنی را پیدا كرده كه ایران به عنوان تاسیسات هستهای معرفی نكرده بود اما آژانس این امكان را پیدا كرده است كه از آنجاها هم بازرسی یا نمونهبرداری كند. با چنین همكاری گستردهای كه ایران باآژانس داشته است، شورای حكام در یك اقدام سیاسی بهجای تشویق ایران، قطعنامه توبیخی برای ایران صادر میكند!
7- باید توجه داشت توافق برجام چك سفید به ایران نمیدهد كه از آن پس ایران در هیچ موردی متهم نشود. روند اتهامزنی به ایران مربوط به آژانس نیست، آژانس نقش داور را برعهده دارد. این دقیقا از یكسو به عملكرد ایران و از سوی دیگر به عملكرد و سیاستهای كشورهای دشمن ایران ارتباط دقیق و مستقیم داشته و دارد.
بنابراین شورای حكام آن بخشی را كه در گزارش آمانو تحت عنوان PMD فهرست شده بود؛ تحت عنوان مسائل گذشته و آینده پایان یافته تلقی كرد. اما درخواست مطرح شده در قطعنامه جدید شورای حکام در واقع شروع پروندهسازی جدید علیه ایران ارزیابی می شود. به همین دلیل باید ایران از طریق همكاری با آژانس، ازتكرار صدور چنین قطعنامههایی که زمینه سازی برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل است ، ممانعت کند.
8- اسراییل و آمریكا میكوشند به هربهانهای كه شده است ایران همكاریهای خود را با آژانس پایان دهد و این موضوع بهانهای شود تا باردیگر پرونده ایران به شورای امنیت برود در این صورت ما شاهد تكرار مسائلی خواهیم بود كه بین سالهای 1384 تا 1389 تجربه كردیم. باید به ایران و آژانس گفت از قدیم گفتند آزموده را آزمودن خطا است.