تحریم با خروج از توافق برطرف نمی‌شود
دیروز من مذاكرات مجلس را گوش می‌كردم و متوجه شدم كه نمایندگان مجلس مصوبه‌ای از روی نارضایتی گذراندند و خواستار بازخواست مجریان این تفاهم شدند. گروهی از نمایندگان مجلس معتقدند كه این تفاهم به معنای نقض مفاد قانون موسوم به «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» است و به اجرای عین مصوبه مجلس پایبند نبوده است. براساس متنی كه من از بیانیه مشترك ایران و آژانس مطالعه كرده‌ام، صراحتا تاكید كرده است كه عین قانون مجلس را اجرا می‌كند و اجرای داوطلبانه پروتكل‌های الحاقی از امروز متوقف خواهد شد. وعده سه ماهه‌ای كه ایران به آژانس داده است، وعده‌ای مشروط است كه دقیقا براساس اهداف مصوبه مجلس شورای اسلامی، در صورتی دراختیار آژانس قرار خواهد گرفت كه توافقی برای رفع عملی تحریم‌ها و اجرای تعهدات طرف‌های دیگر برجام، به دست بیاید.
باید توجه كنیم كه چنین تفاهم و رویكرد منعطفی، برای منافع و مصالح كشور و به ویژه وضعیت برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، ضروری بود. در ماه جاری، مدیركل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید گزارش دوره‌ای‌اش در مورد برنامه هسته‌ای ایران را دراختیار شورای حكام آژانس قرار می‌داد. این گزارش بسیار حساس است و تهران نباید اجازه دهد كه بعد از سال‌ها مجددا بر اثر تصمیم‌های غلط، اجماعی در شورای حکام آژانس علیه ایران شكل بگیرد. متاسفانه به نظر می‌رسد كه نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تدوین و تصویب این قانون، اساسا اهمیتی نداده‌اند كه اگر تمامی مفاد این مصوبه بدون مصلحت‌سنجی و انعطاف اجرایی می‌شد و هیچ اقدامی برای اعتمادسازی حین اجرای آن صورت نمی‌گرفت، عملا به معنای ایجاد یك اجماع در شورای حكام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران بود.
چنین اجماع‌سازی ضدایرانی در شرایط فعلی اساسا به نفع ایران نیست. نفع ما در این است كه از یك‌سو اجرای تعهدات برجامی احیا شود و تحریم‌ها لغو شود و از سوی دیگر قوانین داخلی كشور، از جمله قانون مجلس كه هدف آن هم لغو تحریم‌هاست، به درستی اجرا شود. به باور من، تفاهم دوشنبه شب، هیچ خدشه‌ای به قانون مصوب مجلس وارد نكرده است، اما نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی با قاطعیت معتقدند كه چنین انعطافی نقض قانون است.
نكته دیگری كه وجود دارد این است كه امریكا چه واكنشی به این ابتكار نشان خواهد داد. به گمان من امریكایی‌ها تا زمانی كه اهرم تحریم‌ها را دراختیار دارند، حاضر به واگذاری كامل آن نخواهند بود، بلكه تا زمانی كه اهرم تحریم را در اختیار دارند سعی می‌كنند كه از آن استفاده كنند. نمایندگان مجلس اگر قصد دارند این اهرم را از ایالات متحده امریكا بگیرند، باید مصوبات و ابتكارهایی داشته باشند كه اثربخشی تحریم‌ها كم شود یا حتی بی‌اثر شوند. كاری كه از دست نمایندگان مجلس بر می‌آید این است كه با قانونگذاری در حوزه‌های اقتصادی و صنعتی، كاری كنند كه ابزار تحریم‌ها علیه ایران بی‌اثر شود، وگرنه من تصور نمی‌كنم كه حتی اگر نمایندگان مجلس دولت را موظف كنند كه از NPT خارج شود، امریكایی‌ها دست از تحریم‌ها بكشند و ابزار فشار خودشان را كنار بگذارند.
امریكایی‌ها در صورتی مجبور به تغییر سیاست می‌شوند كه اثرگذاری این ابزارشان از بین برود. منطق این موضوع بسیار روشن است، نمی‌دانم برخی نمایندگان چرا اصرار دارند كه وانمود كنند افزایش توان هسته‌ای ایران باعث تجدیدنظر طرف مقابل در رویكردش خواهد شد. اساسا مساله برنامه هسته‌ای ایران بهانه‌ای برای اعمال فشار است، طرف مقابل از این بهانه استفاده می‌كند تا دیگران را در جهان برای تحت فشار قرار دادن ایران با خود همراه كند.
آنچه امروز قابل پیش‌بینی است، حرکت دولت ایالات متحده امریكا در راستای تعامل با شركای دیگرش، تعلیق برخی از تحریم‌های علیه ایران است، نه اینكه كاملا لغو كند. برای اینكه امریكا همه تعهدات خود را در قالب برجام عملی كند، ضروری است كه مذاكراتی انجام شود، مذاكراتی در چارچوب برجام، نه فراتر از برجام و صرفا برای تعیین ساز و كار اجرای كامل تعهدات دوطرف در قالب برجام.
بازگشت به تعهدات، نیازمند انجام مذاكرات است و من بعید می‌دانم كه اساسا صرف صدور بیانیه‌ها و اعلام عزم و اراده، بتوان كاری برای اجرای كامل تعهدات همه طرف‌های برجام انجام داد. در حال حاضر مهم‌ترین شاخصی كه در مورد آینده پرونده هسته‌ای ایران در كوتاه‌مدت وجود دارد این است كه ارزیابی شورای حكام از گزارش پیش روی رافائل گروسی، مدیركل آژانس را ببینیم و بعد از آن منتظر باشیم كه ببینیم آیا مذاكراتی در قالب 1+5 با ایران یا 1+4 با ایران و امریكا یا حتی یك نشست ویژه انجام خواهد شد. كسی تردیدی ندارد كه هرگونه مذاكره و گفت‌وگویی باید فقط در چارچوب برجام باشد و هیچ مساله‌ای فراتر از برجام در آن مورد بررسی نگیرد و هدف آن بررسی نحوه بازگشت همه طرفین به اجرای همه تعهدات‌شان در قالب این توافق باشد. با این فضاسازی‌هایی كه امروز در كشور وجود دارد نمی‌دانم كه نمایندگان محترم مجلس به عواقب موضع‌گیری‌هایی كه دارند توجه دارند یا نه و آیا هدف‌شان تامین منافع ملی در سریع‌ترین زمان ممكن است یا اینكه قصد دارند تا مرداد ماه سال آینده جلوی هر پیشرفتی را در موضوع برجام بگیرند.
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.