روش تحلیل سیاسی

سیاست اقدام در برابر اقدام یک راه حل میانه برای شکستن بن بست مذاکرات

نویسنده : حسن بهشتی پور

درباره نشست روز سه شنبه  هفدهم فروردین درکمیسیون مشترک برجام در وین  با شرکت نمایندگان کشورهای ایران و چهار به علاوه یک می توان به جنبه های متفاوتی به شرح زیر توجه کرد:

1-به نظر می رسد که در شرایط فعلی ایران و آمریکا می توانند در ارتباط با موضوع برجام ، سیاست "اقدام در برابر اقدام" را در پیش بگیرند چرا که این موضوع یک راه حل میانه است .

اگراز نگاه خوشبینانه بخواهیم به مسائل و تحولات نگاه کنیم به نظر می رسد که آمریکا تا حدودی از موضع قبلی خود عدول کرده و می خواهد به صورت گام به گام بخش از تحریم ها را  قبل از مذاکرات بردارد. در صورتی که پیش از این موضوع  بازگشت به برجام را منوط به انجام مذاکره با ایران کرده بودند.

در مقابل این موضوع ،مقامات ایران تاکید داشتند که این آمریکا بوده که از برجام خارج شده و برای بازگشت به برجام نیازبه مذاکره ای نیست و آنها باید برای بازگشت به برجام به تعهدات خود  در این توافق بین المللی عمل کنند و تحریم ها را بردارند.

2-بعد از ملاقات اخیر وزیران امورخارجه آمریکا، آلمان ، انگلیس و فرانسه به نظر می رسد این تصمیم گرفته شده که آمریکا مرحله به مرحله به برجام برگردد و طرحی نیز در این زمینه تهیه شده است از دیگر سو مسکو نیز اعلام کرده که نقشه راهی  برای بازگشت آمریکا به برجام دارد و به نظر می رسد یکی از اهداف اصلی سفر وزیر خارجه روسیه به تهران در روزهای آینده در مورد این موضوع باشد.

3-گرچه آقای عراقچی تاکید کرد که «ما مذاکره مستقیم و غیر مستقیمی با آمریکا نخواهد داشت و ایران فقط با گروه ۱+۴ مذاکره می کنیم .» اما با توجه به  انتشار برخی از اخبار در ارتباط با انجام مذاکره غیر مستقیم بین ایران و آمریکا می توان حدس زد بعد از مذاکرات کمیسیون اجرای برجام بصورت آنلاین، و تصمیم برای ادامه مذاکرات حضوری در وین در روز سه شنبه 17 فروردین طرف ایرانی با گروه جهار به علاوه یک مذاکره خواهد داشت و سپس آنها نتایج مذاکراتشان با ایران را با طرف آمریکایی در میان خواهند گذاشت. براین اساس می توان گفت دستور کار اصلی نشست روز سه شنبه ایران و گروه ۱+۴  نحوه بازگشت امریکا به برجام است.

4-به نظرمی رسد دولت بایدن و تیم او تا حدودی  از مواضع  قبلی خود کوتاه آمده و آمادگی دارند  که با به حالت تعلیق درآوردن اجرای بخشی از تحریم ها زمینه را برای رسیدن  به توافقی جدید با ایران آماده کنند.  اما اگربخواهیم  از نگاه بدبینانه به این تغییر موضع آمریکا  نگاه کنیم باید بگوئیم که این ها  هم وعده است و ممکن است تحقق آن زمان ببرد.

زیرا در اسفند ماه گذشته خانم وندی شرمن در جسله استماع کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا گفته بود  ژئوپلیتیک منطقه در حال حاضر با سال 2015 فرق کرده  و آنها به دنبال تغییراتی در برجام هستند در حالی که طرف ایرانی تاکید بر اجرای همین برجام دارد و معتقد به مذاکره مجدد در مورد آن نیست. بنابراین نمی توان انتظار فوق العاده ای از نشست روز سه شنبه در وین داشت.

با این حال بایدمنتظر باشیم ببینیم  که در روز سه شنبه راهکار قابل توجهی ارائه می شود یا نه و آیا این رویکرد مذاکرات غیر مستقیم به کجا می انجامد. واقعیت آن است که برای رسیدن به هر نوع توافقی مذاکره مستقیم نتیجه بهتری خواهد داشت.

5- در شرایط کنونی دو طرف می‌توانند سیاست «اقدام در برابر اقدام» را در پیش بگیرند و این موضوع در تعارض با سیاست های اعلام شده از سوی دو کشور نیست.

از آنجا که ارزیابی های تحلیلی نشان می دهد بعید است که آمریکا به یک باره اقدام  همه تحریم ها علیه ایران را لغو کند و در عمل خود را خلع سلاح نماید. براین اساس سیاست «اقدام در برابر اقدام » یک راه حل میانه است به این معنا که در ابتدا دولت بایدن اقداماتی را در ارتباط با به حالت تعلیق درآوردن اجرای برخی از تحریم ها از جمله فروش نفت و مواد پتروشیمی از سوی ایران به اجرا بگذارد و ایران نیز پس از راستی آزمایی و اطمینان از انجام این اقدام متناسب با آن اقدامی انجام دهد و سپس این روند ادامه پیدا کند.

باید توجه کنیم که طرح «گام به گام » یک طرح کلی  و توافق در مورد یک نقشه راه است  که مرحله به مرحله اجرا می شود. اما از آنجا که پیش از این  تجربه شده است دو طرف اعتماد چندانی به اجرای موفق آن ندارند . اما در اجرای سیاست «اقدام در برابر اقدام»، طرفین می توانند با انجام اقدامات متقابل تاحدودی از اجرای قطعی توافق های بدست آمده مطمئن شوند.