روش تحلیل سیاسی

آژانس در انتظار پاسخ ایران

آژانس منتظر این است که ایران جوابی به درخواست ادامه همکاری ها بدهد. پیش از این تهران به توافقی یک ماهه تن داده بود. اما حالا به نظر می رسد که برای تمدید آن تعلل می کند. اگر ایران از این پس نظارت های اژانس را نپذیرد چه رخ خواهد داد و اگر این بار هم فرصتی به این نهاد بدهد چطور؟

دوره یک ماهه ای که بنا بود اژانس و ایران به نتیجه برسند تمام شده است. کلا ایران هدفش این بوده که با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کند چون چیزی برای مخفی کردن ندارد. الان این همکاری را در چارچوب پیمان ان پی تی انجام می دهد و ترتیبات اجرایی ان پی تی که تحت عنوان پادمان هسته ای بین ایران و آژانس است که از سال 1973 وجود داشته است ، اجرایی شده و می شود. بنابراین اینکه ایران به صورت داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرا می کرده و بعد با توافقاتی در برجام حتی بیشتر از این پروتکل را هم اجرایی کرده برای اینکه بهانه را از دست طرف مقابل، که ایران را متهم به انحراف از فعالیت هسته ای صلح امیز می کرد، بگیرد . اما این اقدام داوطلبانه به این معنا نیست که تا ابد این تعهدات را پذیرفت. ایران قبول کرد تا طرف مقابل هم تعهداتش را بپذیرد و آنها را اجرایی کند. حالا چون امریکا این تعهدات را اجرا نکرد و از برجام بیرون آمد، ایران هم بخشی از تعهداتش را انجام نداد . حالا استدلال ایران این است که اگر ایالات متحده به برجام برگردد و بخواهد تعهداتی که داده را اجرایی کند،‌ ایران هم متقابلا برمی گردد و تعهدات خود را  درچارچوب برجام اجرا می کند.  اینجا بحث سر این است که آژانس نه می تواند ایران را مجبور به اجرای تعهداتی کند که آنها را قبول نکرده و نه در موقعیتی است که به غرب فشاری بیاورد تا تعهدات خود را در برابر ایران اجراء کنند.

 الان برای آژانس بین المللی انرژی اتمی بحث بر سر این است که چه کار می شود کرد و چه راهکاری وجود دارد تا مساله حل شود. اگر توافق بین ایران و آژانس حاصل نشود، قطعا در روند مذاکرات تاثیر منفی می گذارد. اما بحث این است که چه راه حلی وجود دارد که از یک طرف امریکا و اروپا به تعهداتشان بر خلاف گذشته پایبند شوند و آنها را اجرا کنند و از طرف دیگر ایران هم همکاری خود را با آژانس ادامه دهد. چون قطع همکاری تهران با آژانس عملا بهانه را دست اسراییل و امریکا می دهد تا تبلیغاتی را علیه ایران مطرح کرده، در شورای حکام بتوانند علیه ما جو سازی کنند و خلاصه اقدامات بین المللی جدیدی علیه ایران به کار بگیرند. به نظر می رسد که راه حل منطقی این است که ایران به دنبال راه هایی جدیدی برای همکاری با آژانس بگردد تا بتواند در مذاکرات تحت فشار طرف مقابل قرار نگیرد. از آن سو هم طرف مقابل باید مجموعه اقداماتی را انجام دهد که تا کنون انجام نداده است.

هم زمان ایران می تواند در داخل کشور اقداماتی انجام دهد که تحریم های اقتصادی بی اثرو یا کم اثرشوند. در این صورت طرف مقابل  مجبور می شود که دست از سیاست فشار حداکثری بردارد. اما باید دید که ایا ایران حاضر است بدون تغییر رفتار آمریکایی ها و اروپایی ها در جهت کاهش تحریم ها به همکاری با آژانس ادامه دهد  یا نه. به نظر من ادامه همکاری با آژانس به نفع ایران است و مانع از این می شود که دشمنان کشورمان بتوانند با یکدیگر علیه تهران هم صدا شوند.

 اگر جواب ایران نسبت به توافق با آژانس بین المللی انرژی اتمی مثبت باشد به ادامه گفتگوها ایا یک روندی که بین ایران و امریکا در وین پیش آمده سرعت خواهد گرفت؟

نه. جوابی که ایران می‌خواهد به آژانس بدهد اگر به معنی ادامه همکاری ها باشد،‌شرط لازم است، اما کافی نیست. اگر انجام نشود اتفاق خوبی نیست، چون بهانه به دست طرف مقابل برای اعمال فشار بیشتر داده ایم. اما اگر اینکه ما با آژانس همکاری کنیم، اثری در گفتگوهای وین داشته باشد و اوضاع بهتر شود، من فکر نمی کنم اینطور باشد و چنین فرمولی جواب دهد. اما حداقل بهانه ای است که از دست طرف مقابل گرفته می شود یعنی از بدتر شدن وضع فعلی جلوگیری می کنیم . چون ایران چیزی برای پنهان کردن ندارد و همکاریهایی هم که می کند در راستای شفاف سازی اقداماتش است که صلح امیز است.

مجلس ایران بانی چنین تصمیماتی بوده که بر اساس آن دولت موظف شده تا نظارت اژانس انرژی اتمی را متوقف کند. الان چه اتفاقی در مجلس در حال رخ دادن است؟ نمایندگان با مطرح کردن خروج ایران از پروتکل الحاقی، این موضوع را برگ برنده ای برای تهران در مذاکرات و گفتگوها بر سر برجام می دانستند. ایا هنوز چنین اعتقادی وجود دارد؟

اگر بنا بود از زیر نظر آژانس خارج شدن، می توانست به تحریم ها پایان دهد یا برگ برنده ای باشد، این اتفاق برای کره شمالی می افتاد. کره شمالی از ان پی تی خارج شد(البته هنوز عضو آژانس هست) اما پیمان ان پی تی را اجرا نمی کند و هیچ نظارتی را نمی پذیرد. اما تحریم ها علیه کره شمالی پایان پیدا نکرد. بنابراین باید توجه داشته باشیم که اگر ما به نظارت های آژانس پایان دهیم و حتی از ان پی تی خارج شویم به این معنا باشد که برای رفع تحریم ها  برگ برنده داریم. چون تجربه نشان داده که چنین اتفاقی نمی افتد.

شما در خلال صحبت هایتان به این موضوع اشاره کردید که ایران بهتر است به چارچوبی با آژانس برسد. چه چارچوبی می تواند در شرایط فعلی مناسب باشد تا هم به تهران کمک کند و هم آزانس را راضی کند؟

 ما نباید در خصوص نظارت ها و کنترل ها با آژانس مشکل داشته باشیم. هر توافقی که می کنیم باید این موضوع را مد نظر قرار بدهیم. آژانس جزو وظایف ذاتی اش نظارت و کنترل بر فعالیت های هسته ای همه کشورهای عضو آژانس است که می خواهند بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای داشته باشند.  اما اختلاف بر سر آن است که ایا این نظارت و کنترل محدودیتش باید در حد ترتیبات اجرایی پیمان  ان پی تی باشد یا نه ایران می تواند داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرایی کند؟ این اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی به نفع ایران است چون تهران چیزی برای پنهان کردن ندارد. ما اگر بپذیریم در چارچوب پروتکل الحاقی به صورت داوطلبانه همکاری کنیم راه گشایی برای این است که بهانه را از دست طرف مقابل بگیریم. اما مجلس دولت را موظف کرده که پروتکل الحاقی را دیگر اجرایی نکند و این تعارض دارد با عملکرد ایران برای اینکه اگر قانون را اجرا کنیم، عملا چین و روسیه را هم به سمت مخالفان خود هل داده ایم و فضای بین المللی را علیه خودمان کرده ایم. پس به نفع ماست که خویشتنداری کنیم.

مقامات امریکایی می گویند اگر توافقی بین ایران و آژانس اتفاق نیفتد،ایالات متحده ممکن است از گفتگوهای وین خارج شود و بازگشت به برجام را نپذیرد. ایا در شرایط فعلی این تهدید است یا واشنگتن ترجیح می دهد که به کل از مذاکرات خارج شود؟

امریکا در موقعیتی نیست که بخواهد تهدید کند. چون با اینکه ایالات متحده دو سال از خود برجام خارج شده بود، اما کاری از پیش نبردند و دو سال تجربه شکست خورده را ترامپ داشت. از اردیبهشت سال 97 تحریم ها وجود داشته و تهدید چیزی را حل نمی کند. به نظر من بهتر است که امریکا به جای ادبیات تهدید، به صورت داوطلبانه حداقل بخشی از تعهداتش را اجرایی کند وگرنه با زبان تهدید به جایی نمی رسد و در گذشته هم ترامپ این تجربه را دید و عملا شکست خورد و به جایی هم نرسید.