روز یکشنبه دهم مرداد ماه حسن روحانی رئیس جمهور آخرین جلسه هیئت دولت را برگزار کرد در این جلسه او نکات جالبی را مطرح کرده که باید به موضوع های مطرح شده تحلیلی جداگانه داشته باشیم . اما دراینجا می خواهم به این نکته توجه بدهم  که در ایران ما با این  مشکل اساسی روبرو هستیم که ارزیابی دولتها هم بر اساس جهت گیری ها و گرایش های حزیبی و گروهی انجام می شود در نتیجه یک فرد  یک فرد یا پسر پیغمبر می شود یا شمر ذی الجوشن

اما انتظار آن است که  در ارزیابی عملکرد دولتها نکات قوت و ضعف آنها را با هم ببینیم در این راستا باید بدانیم مقدورات دولت چه بوده و چقدر از این مقدورات بخوبی استفاده کرده و یا آنها را برای رفع مشکلات مردم  بکار نگرفته است.

علاوه بر این باید بدانیم امکانات بالقوه دولت روحانی  کدام هستند و این دولت چگونه این امکانات بالقوه را به وسیله ای برای رفع موانع موجود و ارائهراهکارهایی برای مقابله با بحران های پیش بینی نشده استفاده کرده یا نکرده است.

دراین میان شناخت  محدودیت های  موجود برای اجرای طرح ها و برنامه های ارائه شده از سوی دولت روحانی بسیار حائز اهمیت است. زیرا هر دولتی در عمل با محدودیتهای خاص خود روبرو است اما این محدودیتها برساخته دولت نیست بلکه شرایطی است که یامانند تحریم های آمریکا از بیرون تحمیل می شوند و یا مانند ماجرای نپذیرفتن دو معاهده کلیدی پالرمو و سی اف تی از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام از داخل تحمیل می گردند. بنابراین در ارزیابی عملکرد دولت روحانی باید ببینیم این دولت تا چقدر توانست با این محدودیت ها بدرستی مقابله کند.

مولفه چهارمی که باید در ارزیابی عملکرد دولت به ان توجه کنیم محذوریتهایی است که این دولت با آن روبرو بود . منظور دقیق  از محذورات دولت  یعنی اینکه دولت روحانی از انجام چه کارهایی برحذر داشته شد. دولت روحانی مایل بود مستقیما با آمریکا وارد مذاکره شود اما بعد از خروج آمریکا از برجام در عمل ازاین کار منع شد. این ممنون کردن یکسری اقدامات موجب شد که در عمل دولت روحانی دستش از ابتکارات کوتاه شد . مثلاً وقتی به دولت ابلاغ شد برای یک دوره اصلاً مذاکره نکند چرا که دولت ابزار کارش مذاکره بود . در حالی که در فاصله یازده ماه قبل از خروج ترامپ از برجام می توانست چنین مذاکراتی روند تحولات را تغیر دهد.

برای دولت روحانی کار کردن با اتحادیه اروپا همانقدر اهمیت داشت که با امریکا کار کند. اما منع هر گونه همکاری با امریکا در عمل تضاد موجود بین ایران و آمریکا را افزایش داد و در نهایت به خروج امریکا از برجام منجر شد و تاثیرات اقتصادی این خروج را هم در روابط  ایران با چین ، هند ، کره جنوبی و ژاپن شاهد بودیم که در عمل تقاضای سه مشتری عمده نفت ایران را به صفر رساند چیزی که دولت روحانی درست پیش بینی نکرده بود و آن اب باریکه چین هم دردی را دوا نکرد در همسایگان نیز مانند ترکیه ،عراق ، افغانستان ، آذریایجان  ، ارمنستان ، ترکمنستان  و پاکستان نیز در عمل آنگونه که انتظار می رفت با دولت روحانی همکاری نکردند. کشورهایی نظیر روسیه ، قطر ، عمان تلاش کردند نشان دهند با آمریکا همراه نیستند اما در عمل همکاری تاثیرگذاری از خود نمشان ندادند.

وقوع زمین لرزه ، سیل واین اواخز خشکسالی و از همه بدتر درگیری با کرونا در دوسال آخر دولت وضعیت بسیار دشواری را برای کشور بوجود آورد که از یکسو ضعف دولت روحانی در مدیریت بحران را به نمایش گذاشت و از سوی دیگر نشان داد ایران چقدر در برابر حوادث طبیعی و بیماریهای واگیردار در شرایط تحریمی ضربه پذیر است.

در هشت سال گذشته دولت روحانی متهم شد که به روابط با چین و روسیه  اهمیت نمیدهد در حالی که واقعاً همه تلاش دولت روحانی  براین بود که روابط ایران و چین و روسیه و هند توسعه پیدا کند اما این شرکتهای کشورهای مقابل بودند که پس از خروج امریکا یکی پس از دیگری پروژه های خود را از ترس تحریم های امریکا رها کردند. گرچه با آمدن بایدن با آنکه رسما سیاست تحریمی امریکا کنار گذاشته نشد اما چینی ها در این یکسال پایانی دولت روحانی خرید نفت را با قیمتی کمتر از بازارهای جهانی از ایران از سرگرفتند.

اتهام دیگری که به دولت روحانی وارد شده و می شود کم توجهی به توسعه روابط با کشورهای همسایه است . درحالی که عراق از یکسو بدهی های خود را بابت خرید برق از ایران پرداخت نکرد و باوجود تمامی تلاش های ایران برای مبادله با ارزهای غیر دلار نیز کار پیشرفت نداشت ترکیه هم همانطور که گفته شد گرچه به دلیل سودی که مبادلات با ایران داشت بصورت محدود همچنان همکاری خود را بصورت محدود ادامه داد اما در این سالها به مرکزی برای جذب سرمایه های فراری از ایران تبدیل شد. بنابراین باید گفت دولت روحانی در عمل کار چندان زیادی برای توسعه تجارت با عراق ،ترکیه ، افغانستان نمی توانست انجام دهد. اما می شود پذیرفت که در مناسبات با همسایگان شمالی مانند ترکمنستان ، آذربایجان و ارمنستان تاحدود زیادی کم کاری یا غفلت صورت گرفته است.