روش تحلیل سیاسی

مزایای کتاب :

موضوع اصلی کتاب «جنگ ، اسارت ، مذاکره » پاسخ به این سئوال مهم است اسیران جنگی ایرانی و عراقی تا چه میزان بر روند مذاکرات پیش و حین و بعد از جنگ تاثیر تعیین کننده داشته اند و این تاثیرگذاری در چه زمینه هایی بوده است؟

این کتاب از لحاظ موضوع و محتوایی که به آن پرداخته شده است در نوع خود کاملا بدیع و راهگشای بسیاری از پژوهش های بعدی درباره اسیران جنگ ایران و عراق است. زیرا:

1-ازطریق مطالعه کتاب مذکور ما می توانیم اطلاعات دقیقی در باره وضعیت اسیران ایرانی در عراق بدست آوریم چه تعداد بودند در کدام اردوگاه ها زندگی می کردند و نقش آنها در سنگر مقاومت در عراق چگونه بود.

2- اطلاعاتی بسیار خوبی در باره وضعیت اسیران عراقی در ایران در این کتاب ارایه شده است که حداقل بنده به عنوان پژوهشگر تاریخ ایران معاصر در سایر منابع ندیده بودم . تعداد اسیران عراقی در ایران، نام اردوگاه هایی که در آنجا نگهداری می شدند و طیف های مختلف فکری آنها، شرایط نگهداری آنها و غیره

3- ارایه آمار و اطلاعات دقیق از روند آزاد سازی اسیران دو طرف  طی سالهای جنگ که در 9نوبت پیش از آتش بس که بیشتر شامل اسیرانِ بیمار، معلول ، زنان و سالخورده گان می شده است . و 15 نوبت بعد از آتش بس  در مجموع طی 118 مرحله انجام شده است.

4- طرح مباحث حقوقی درباره اسیران ایرانی و عراقی از منظر قوانین بین المللی .

5- ارایه اطلاعات بسیار جالب و دقیق در باره بانوان اسیر ایرانی در عراق

6- ارایه تحلیل های روشنگرانه درباره اسیران ایرانی که به سازمان منافقان در عراق پیوستند.

7- ارایه اسناد درمورد نامه نگاری ها بین مقام های ایرانی و عراقی درباره اسیران جنگی دو طرف و تحلیل این اسناد. گرچه جا داشت اسناد مهمی مثل نامه صدام درمورد پیشنهاد صلح در صفحه 256 بیشتر تحلیل می شد.

8- فصل اول کتاب به مبانی نظری موضوع مورد بحث اختصاص داده شده است که آقای فتح اله پرتو با استفاده از تخصص خود در رشته علوم سیاسی بخوبی توانسته از "نظریه تصمیم گیری" و تطبیق آن با موضوع اسارت در جنگ  ایران و عراق در جهت  غنا بخشی به ادبیات علمی کتاب بهره بگیرد.

9- ارایه معادل انگلیسی واژه های تخصصی کتاب در پاورقی بویژه در فصل اول کتاب به درک بهتر مفاهیم کمک بسیار خوبی کرده و باوجود زحمات این کار برای نویسنده ، بر اعتبار بخشی کتاب تاثیر مثبت گذاشته است.

10- تهیه نمایه جامع از نام اشخاص ، مکانها ، رویدادها، و مفاهیم پایه برای کتاب کمک شایانی به پژوهشگران برای دستیابی به محتوای کتاب داشته است.

11-استفاده بجا از جدولها ، ، نمودارها ، عکس ها و اسناد بر غنی شدن محتوای کتاب افزوده است.

12- استفاده از منابع متعدد فارسی و انگلیسی و نیز انجام مصاحبه با کارشناسان مربوطه در موردی که ضرورت داشته تا جزئیات بیشتری از موضوع دانسته شود.

مشکلات کتاب :

کتاب آقای پرتو با آنکه کتاب در نوع خودش بسیار درخشان و مباحث جدیدی را برای پژوهشگران عرصه دفاع مقدس و بویژه موضوع اسارت در جنگ باز کرده است ؛ اما مثل هر اثر دیگر خالی از اشکالات شکلی و محتوایی نیست که در اینجا به منظور بهتر شدن اثر در چاپ های بعد به چند مورد اشاره می شود.

الف: اشکال های ویراستاری کتاب :

1- اغلاط تایپی در  صفحات 96، 104، 151، 195، 219، 275.

2- واژه های غیر فارسی که با الف و ت جمع بسته شده است . ازجمله پیشنهادات، گزارشات که مکرر استفاده شده اند. البته این کلمات در اسناد کتاب نیز آمده که در این مورد نویسنده یا ویراستار نمی توانست اصلاح مورد نظر را اعمال کند.

3-بکاربردن  واژه های فارسی که با تنوین بکار برده نمی شود مثل گاها در ص 127و198

4- بکاربردن کلماتی مانند "برعلیه" یا  "درطی" که غلط رایج است.

ب: اشکال های محتوایی

1- بکارگیری ادبیات احساسی در فصل های سوم و چهارم

 از نظر نگارنده ادبیات اینگونه کتابها باید علمی باشد تا ما بتوانیم چنین کتابهایی را به زبان عربی و انگلیسی نیز ترجمه کنیم و به غیر ایرانی ها نیز عرضه کنیم . آقای پرتو در فصل های اول و دوم کتاب را با ادبیات علمی و دوری گزیدن از سو گیری تا حد بسیار زیادی به ماهیت اینگونه نوشته ها نزدیک شده است.  اما در فصل های سوم و چهارم کتاب ، ادبیات نویسنده  تحت تاثیر احساسات و همذات پنداری با اسیران ایرانی در عراق  تعبیرهای غیر علمی و احساسی بکار می برد که به اصل کار صدمه وارد می سازد.  ازجمله بکار بردن این جمله «تاثیر حال مشقت بار اسیران ایرانی که در چنگال رژیم گرگ صفت عراق گرفتار شده بودند» ص 181 بنده اطمینان دارم بدون بکارگیری ادبیات احساسی می توان مظلومیت اسیران ایرانی را برای افکار عمومی جهان به اثبات رساند.

2-معرفی منابع

 در فصل های سوم و چهارم در موارد متعددی که باید منبع  ارایه می شد که منبعی معرفی نشده مانند صفحات ، 158، 193، 194،  195، و ذکر منبع پاورقی 208 و 214 ذکر منبع تصویر  در مواردی هم باید منبع اصلی و دست اول ذکر می شد مثل نقل قول هایی که از امام خمینی در صفحات 181 و 201 است که بجای خبرگزاری مهر یا یک سایت می توان به صحیفه امام ارجاع داد.   

3- ارایه اطلاعات اشتباه:

- در ص 121 مطرح شده که جنگ ایران و عراق طولانی ترین جنگ قرن بیستم بوده در حالی که ما می دانیم جنگ ویتنام از 1955 تا 1975  به مدت 20 سال طول کشید .

-همچنین در ص 122 در مورد عملیات فتح المبین و بیت المقدس ادعا شده که موجب آزادی خرمشهر شده  در حالی که عملیات فتح المبین جدا از عملیات بیت المقدس در فروردین 1361 انجام شد که به آزادی بستان و سایر مناطق دیگر ایران منجر گردید .

- ص 148 ادعای ارسال میلیونها نامه توسط اسیران عراقی برای خانواده هایشان آمده که صحت ندارد زیرا اصلا چنین امکانی  برای ارسال این تعداد نامه فراهم نبود.

- ص 151 اردوگاه های اسیران ایرانی در عراق در سه منطقه ذکر شده است در حالی که چهار منطقه صحیح است اردوگاه 18 در استان دیالی نزدیک شهر بعقوبه از قلم افتاده است.

- ص193 نوشته شده بازپرس عراقی در بازجویی دولت عراق  درباره  همکاری منافقین در شکنجه دادن ایرانی ها ، اعتراف کرده است؛ که این قطعا اشتباه است احتمالا منظور از دولت عراق بعد از سقوط صدام بوده که ذکر نشده و منبع ارجاع داده شده ایرانی است و مشخص نیست کدام دولت و در چه زمانی بازجویی کرده است.

- ص208 در مورد نحوه به شهادت رساندن شهید سید علی اقبالی و به دو نیمه کردن او توسط دو جیپ توسط عراقی ها در پاورقی توضیحاتی ارایه شده که اصلا با منطق  جور در نمی آید  زیرا حتی اگر دست و پا را هم محکم ببندند و از دو طرف بکشند، حداکثر دست و پا کنده می شود و بدن به دو نیمه تقسیم نمیشود

4- ماجرای شهید لشکری ص 231 تا 237

اینکه اسارت شهید لشکری  در 27 شهریور 1359 یعنی چهار روز قبل از تجاوز سراسری ارتش بعثی به ایران  این ادعا را تائید می کند که ایران آغاز کننده جنگ بوده نه عراق در کتاب به دقت بررسی و تحلیل اسنادی نشده است. چراکه اولا تجاوز مرزی عراق به ایران از خرداد 1358 آغاز شده و اسناد اعتراض مکرر ایران در این مورد موجود است. عملیات جنگنده شهید لشکری در پاسخ به یکی از صدها مورد حمله جنگنده های عراقی به مناطق مرزی  انجام شد . ثانیا انجام یک سورتی  پرواز بر روی شهر مرزی زرباطیه درعراق  مجوز برای تجاوز عراق با 12 لشکر مکانیزه به عمق حدود 160 کیلومتر نمی شود. همچنانکه تجاوز دهها فروند جنگنده به شهرهای مختلف ایران در روز دوشنبه 31 شهریور 1359 هیچ توجیهی ندارد.  

5- عملکرد صلیب سرخ در جنگ ایران و عراق ص 239 تا 245

در بررسی عملکرد صلیب سرخ بین المللی در کتاب بیشتر تلاش شده است سیاست ایران در قبال بد رفتاری عراقی در قبال اسیران ایران و نشان ندادن واکنش مناسب از سوی صلیب سرخ بنوعی تائید شود. در حالی که عملکرد صلیب سرخ بر اساس اساسنامه این نهاد بین المللی بی طرفی  مطلق در منازعات بین کشورها است تا بتواند به عنوان خدمت رسان به آسیب دیدگان از جنگ به کار خود ادامه دهد اگر قرار بود صلیب سرخ بر طبق خواست ایران، عراق را بخاطر رفتارهای غیر انسانی در قبال اسیران ایرانی محکوم کند دیگر نمی توانست به فعالیت خود در عراق ادامه بدهد . ضمن آنکه همین خواسته را عراق از صلیب سرخ داشت و این نهاد نپذیرفت.