روش تحلیل سیاسی

قالب چهارجانبه که شامل روسیه، ایران، ترکیه و آذربایجان بر چه اساسی شکل می گیرد؟

این همکاری های چند جانبه، چه دو جانبه، سه جانبه، چهارجانبه یا پنج جانبه به منظور توسعه همکاری های منطقه ای انجام می گیرد. بعد از فروپاشی نظام دو قطبی در جهان، آمریکا می خواست به سمت جهان تک قطبی برود و خود رهبری جهان را بر عهده بگیرد. اما به رسمیت شناخته نشد. الان یک سیاست منطقه گرایی بر اساس سیاست چندجانبه گرایی در جهان صورت گرفته است. یعنی کشورها سعی می کنند تا جایی که بتوانند خودشانان در منطقه بر اساس منافع مشترک یک پیمان های چند جانبه ببندند و کار مشترک با یکدیگر انجام دهند. همچنانکه  پیمان نفتا بین آمریکا ، مکزیک و کانادا بر اساس منطقه گرایی بوجود آمد.در این چند سال پیمان اتحادیه اروپا یک اتحاد مشترک بین 27 کشور بر اساس پیمان ماستریخت تشکیل شد . در شرق آسیا پیمان آ س آن را داریم. پیمان شش جانبه بریکس میان روسیه، هند، چین، برزیل و افریقای جنوبی بوجود امده است. البته  پیشنهاد  همکاری منطقه ای چهار جانبه  به منظور تشکیل یک پیمان مشترک نیست بلکه صرفا گسترش همکاری بین چهار کشور همسایه است . یک همکاری منطقه ای چهارجانبه که پیش از این در سالهای گذشته نیز این طرح مطرح بود که ایران ترکیه آذربایجان و روسیه همکاری های چند جانبه ای تعیین کنند، البته تا یک مدل امنیتی همه جانبه در منطقه شکل نگیرد، شاید این روابط در زمینه سه جانبه یا چهار جانبه بتواند بخشی از نیاز ها را تامین کند ولی ریشه ای و پایدار این همکاری به صورتی است که تمامی کشورهای منطقه من جمله ارمنستان، گرجستان، روسیه و ایران و ترکیه و آذربایجان حضور داشته باشد. یعنی مدل امنیتی 3 + 3 بیشتر جواب می دهد تا همه کشورها احساس رضایت مندی و تهدید علیه خود نکنند. البته از قبل باید زمینه های همکاری این کشورها پیش بینی شود. چیزی که در سفر آقای عبداللهیان به باکو اعلام شده است یک همکاری چهارجانبه بر اساس منافع مشترک کشورهای فوق است که فکر می کنم در تعارض با منافع گرجستان یا ارمنستان قرار نگیرد. اما بهتر ان است که به عنوان یک کار ریشه ای ما به سمت یک همکاری منطقه ای گسترده پیش رویم که بر اساس منافع مشترک و متقابلا سودمند و همکاری پایدار و سودمند باشد.

این یک گام مثبت در نزدیک تر کردن روابط ایران اذربایجان ترکیه و روسیه باشد. شاید همان همکاری های شمال جنوب که مدت ها به فراموشی سپرده شده راه اندازی شود، زیرا این همکاری ها که درقالب سه جانبه ایران اذربایجان و روسیه بود که تا بتوانند با هند و آسیا برقرار شود بسیار مهم است. زیرا مفهوم شمال به معنی اروپا و جنوب به معنای شرق آسیا و جنوب آسیا یک نوع همکاری مقدمه ای برای همکاری بلند مدت است.

این همکاری قالب چهارجانبه که شامل روسیه، ایران، ترکیه و آذربایجان می تواند چه مشکلاتی را حل کند و منافع ایران چیست؟

در سالهای گذشته یک سرمایه گذاری مشترک چهارجانبه تشکیل شده بود که فن آوری اطلاعات را در بر می گرفت. یعنی یک موضوع خاص را تعیین کرده بودند تا ایران اذربایجان روسیه و ترکیه در زمینه مخابرات، امور فنآوری اطلاعات، مقابله با هکرها با یکدیگر همکاری داشته باشند، این یک زمینه خاص بود که هر کدوم از این 4 کشور می توانند بخشی از نیازها را تامین کند. اما جزئیات این همکاری  هنوز مشخص نشده است بنابر این نمی دانیم چه کشوری چه نفعی می برد. اما معتقد هستم که هر همکاری باید بر دو اصل شکل گیرد: 1 - منافع مشترک وجود داشته باشد، نه اینکه یک کشور ضرر کند و کشور دیگر سود کند، در آن صورت پایدار نخواهد بود. 2 – این همکاری نباید در جهت تهدید کشور ثالث صورت بگیرد، یعنی همکاری ها باید طوری شکل گیرد که منافع کشور ثالث را در خط نگیرد. بنابر این اگر ما این دو مورد را در نظر بگیریم و موضوع همکاری های مشترک این 4 کشور مشخص شود، می توان تحلیل دقیق تری از منافع کشورها در این همکاری می توان مطرح نمود.