مذاکره مستقیم ایران و آمریکا؛ راهکار خروج برجام از بن‌بست؟
هشدار درباره عواقب خروج ایران از NPT
حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر ارشد مسائل هسته‌ای درباره خطرات خروج ایران از ان‌پی‌تی، به قرن نو گفت: گفته می‌شد که سعید جلیلی چنین ایده‌ای را در مجمع تشخیص مطرح کرده که بعد تکذیب شد؛ اما برخی چون روزنامه کیهان معتقدند با اتخاذ یک روش رادیکال می‌توانیم تحول بزرگی را در روند مذاکرات با غرب ایجاد کنیم.
وی افزود: تصور این عده این است که ذخایر اورانیوم برای ایران جنبه بازدارندگی دارد و می‌تواند نوعی بازدارندگی برای طرف مقابل ایجاد کند تا آنها در رفتارشان تجدیدنظر کنند. در واقع این تفکر که با استفاده از قدرت هسته‌ای می‌توانیم بازدارندگی داشته باشیم و توان هسته‌ای را تا آستانه بمب برسانیم نهایتاً ما را به‌سمت خروج از NPT سوق خواهد داد. آستانه هسته‌ای؛ یعنی هر زمان که اراده کردیم بمب بسازیم بلافاصله بمب ساخته شود نه دو هفته یا یک هفته و یک سال بعد. به این موضوع آستانه بمب هسته‌ای گفته می‌شود؛ یعنی بمب ساخته نمی‌شود اما قدرت یک کشور به‌حدی افزایش می‌یابد که اگر اراده کند، فردای همان روز بسازد.
این کارشناس مسائل بین‌المللی اشاره کرد: در واقع باید به این عده گفته شود که اگر ما به آستانه بمب هسته‌ای دست پیدا کنیم قدرت بازدارندگی‌اش از بمب هسته‌ای بیشتر خواهد بود؛ چون کره شمالی بمب هسته‌ای داشته و حتی آن را مورد آزمایش قرار داده؛ اما همچنان تحریم‌ها علیه این کشور ادامه دارد و حتی شرایط علیه وی پیچیده‌تر هم شده است.
نظارت آژانس منافع ملی ایران را به خطر نمی‌اندازد؛ زیرا...
او با بیان اینکه ما باید واقع‌بینانه به این فکر کنیم که آیا بودن در NPT به نفع منافع ملی کشورمان است یا خروج از پیمان مادر، عنوان کرد: بسیاری از افراد معتقدند که حضور در NPT بهانه را از دست دشمنان ایران می‌گیرد و ما هیچ مشکلی با نظارت‌های آژانس نداریم. مشکل اصلی ما زورگویی آمریکاست؛ زیرا نظارت‌های آژانس امر معمولی است چون آژانس طبق اساسنامه‌اش، سه کار اصلی دارد: نخست عدم اشاعه هسته‌ای و در واقع کمک می‌کند سلاح‌های هسته‌ای در جهان گسترش پیدا نکند.
دوم کنترل و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز کشورها و سوم، ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و کمک‌کردن به آن کشورهایی که این دانش را ندارند. بنابراین نظارت‌ها برای کشوری مثل ایران که نمی‌خواهد دنبال بمب برود هیچ فعالیت ضدِامنیتی و ضدِمنافع ملی ایران نیست؛ بلکه به نفع منافع ماست چون بهانه را از دست دشمنان می‌گیرد و دشمنان هم نمی‌توانند از طریق این موضوع به ایران فشار آوردند.
بهشتی‌پور با تأکید بر اینکه ما همواره باید با آژانس همکاری داشته باشیم، گفت: در واقع نظارت‌ها و کنترل‌های آژانس به‌هیچ‌وجه منافع ملی‌مان را به خطر نمی‌اندازد؛ اما درعین‌حال باید تلاش کنیم با آمریکا و 1+5 به‌طور مستقیم مذاکره و گفت‌وگو و خواسته‌هایمان را مطرح کنیم.
ایران و آمریکا مستقیم مذاکره کنند نه از طریق کشور ثالث
اینکه ایران از طریق کشور ثالث با آمریکا مذاکره می‌کند کارها طولانی می‌شود و عملاً نیز طی ماه‌های گذشته نتیجه‌ای دربر نداشته است.
ما از فروردین ۱۴۰۰ شروع به مذاکره کردیم و تاکنون نتیجه‌ای به‌دست نیامده است. البته به اعتقاد برخی، ما از مذاکره مستقیم هم نتیجه نگرفته‌ایم این مسئله تاحدودی درست است اما تفاوت اصلی این است که ما تجربه‌های گذشته را پیشِ‌روی خود داریم و در واقع با اتکا به تجارب گذشته می‌توانیم مذاکرات مستقیم انجام دهیم.
این کارشناس حوزه دیپلماسی تأکید کرد: دوم اینکه اقتصاد کشور نیازمند ایجاد تنفس است؛ ولو اینکه آمریکا با ایران توافق کند و حتی از آن مجدداً خارج شود. در واقع باید توجه کرد که توان هسته‌ای‌مان نابود نشده و صنعت هسته‌ای در ایران وجود دارد و ایران هیجده برابر آنچه که در برجام پذیرفته بود غنی‌سازی انجام داده؛ این بدین‌معناست که صنعت هسته‌ای ما کار خودش را انجام داده است و آنطور که گفته شده نابود نشده است.
ایران می‌تواند محکم و قاطع با آمریکا مذاکره مستقیم کند
حسن بهشتی‌پور در ادامه بیان کرد: به‌نظر می‌رسد که ایران به‌صورت محکم و قاطع می‌تواند با آمریکا مذاکرات مستقیم داشته باشد؛ چون این مذاکره زودتر به نتیجه می‌رسد. حال هرچند رئیس‌جمهور بعدی آمریکا یا حتی رئیس‌جمهور فعلی توافق را ترک کند در مقابل ما باید بتوانیم اقداماتی را با توجه به تجارب دوران برجام انجام دهیم؛ به‌گونه‌ای که آنها پشیمان شوند از اینکه توافق را زیر پا بگذارند. به‌بیان‌دیگر، ما دست‌وپا بسته نیستیم.
این تحلیلگر با بیان اینکه مشکل برجام این بود که ما توان لازم را نداشتیم تا بتوانیم این خواسته‌ها را در آن بگنجانیم، گفت: نه اینکه مذاکره‌کننده ما اطلاعی نداشت؛ بلکه اساساً در آن موقعیت نمی‌توانسته بیشتر چانه‌زنی کند. باید در NPT بمانیم / خروج از این پیمان هزینه‌ساز است
او با تاکید بر اینکه بهترین راه این است که ما در NPT بمانیم، گفت: درعین‌حال مذاکرات مستقیم با آمریکا را ادامه دهیم؛ اما در موضعمان محکم باشیم؛ به شرطی که در داخل کشور نیز اقدامات و اصلاحات موردنیاز اقتصادی را انجام دهیم که با دست پُر با آمریکا وارد مذاکره شویم.
او در پاسخ به این سؤال که چقدر این پیشنهاد تندروها مبنی‌بر خروج از NPT می‌تواند هزینه‌ساز باشد؟ تصریح کرد: خروج ایران از NPT قطعاً هزینه‌ساز است؛ زیرا جز افزایش مشکلات برای ایران نتیجه‌ای دربرندارد؛ یعنی این عده تصورشان بر این است که اگر ایران از NPT خارج شود، وضعیت ایران در مذاکرات بهتر می‌شود اما این درحالی است که این خروج وضعیت را بدتر کرده و دشمنان را متحدتر می‌کند و به بیانی، با دستان خود فشارهای بین‌المللی علیه کشورمان را افزایش می‌دهیم.
خروج از NPT باعث می‌شود چین و روسیه هم به‌سمت آمریکا بروند
او تأکید کرد: با این وضعیت حتی چین و روسیه هم به‌سمت آمریکا بروند ولو اینکه درحال‌حاضر با یکدیگر در تعارض باشند بنابراین اگر ایران از NPT خارج شود ممکن است حمایت‌های چین و روسیه را هم در شورای امنیت از دست بدهد.
جنگی رخ نمی‌دهد اگر...
بهشتی‌پور در پاسخ به این سؤال که خروج از ان‌پی‌تی تا چه حد ایران را در مسیر تحریم‌های شورای امنیت و حتی جنگ پیش ببرد؟ تصریح کرد: جنگ را بعید می‌دانم. با توجه به تجربه‌ای که آمریکایی‌ها در عراق و افغانستان داشتند به‌نظر می‌رسد دنبال جنگ با ایران نیستند؛ بلکه به‌دنبال فروپاشی در ایران هستند؛ بدین‌معنا که با افزایش نارضایتی در ایران مثل شوروی، فروپاشی از درون صورت بگیرد. بنابراین آمریکایی‌ها به‌دنبال جنگ با ایران نیستند؛ بلکه حلقه فشارها علیه ایران را تنگ‌تر کرده، اجماع بین‌المللی علیه ایران و نارضایتی عمومی در ایران ایجاد کنند.
وقتی می‌گوییم شرایط مشکل‌تر می‌شود بدین‌معناست که تحریم‌ها و محاصره‌های اقتصادی بیشتر قابل‌پیش‌بینی است.
او در پاسخ به این سؤال که احتمال خروج ایران از NPT چقدر است؟ بیان کرد: در نامه‌ای که ایران نوشته، هشدار داده بود که اگر غربی‌ها مکانیزم ماشه را علیه ایران فعال کنند (البته نامه محرمانه بود و منابع غربی این‌گونه گفته بودند) و قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران بازگردد راهی جز خروج از NPT برای ایران باقی نمی‌ماند یعنی قطع همکاری ایران با آژانس.
فعال‌شدن قطعنامه‌های شش‌گانه شورای امنیت زمینه‌ساز خروج ایران از NPT است
او در ادامه اشاره کرد: بنابراین ایران چنین چیزی را رسماً به طرف مقابل به استناد منابع غربی اعلام کرده؛ بنابراین چنین فرضی هم وجود دارد که اگر آنها بخواهند قطعنامه‌های شش‌گانه را علیه ایران فعال کنند عملاً ایران را به‌سمت اقدامات رادیکال‌تر پیش می‌برند که یکی از آنها، خروج از NPT است.
بعید می‌دانم درحال‌حاضر چنین چیزی رخ دهد؛ اما وقتی غربی‌ها قطعنامه شورای حکام را می‌گیرند به‌دنبال زمینه‌سازی این موضوع هستند که ایران ناقض برجام است و طبق ماده ۳۶ و ۳۷، آن چهار مرحله‌ای که قرار بود ترتیبات اجرایی بازگشت به قطعنامه‌های شورای امنیت (مکانیزم ماشه) باشد را فعال کنند در واقع اتحادیه اروپا شامل آلمان و فرانسه و انگلیس که از برجام خارج نشدند این امکان را دارند که مکانیزم ماشه را فعال کنند منتهی بهانه آن را ندارند. بنابراین بهانه آنها همین قطعنامه شورای حکام است که اخیراً صادر شده و در شهریورماه نیز احتمالاً قطعنامه دیگری علیه ایران صادر خواهند کرد.
به‌بیان‌دیگر می‌خواهند این‌گونه فضاسازی کنند که ایران در شورای حکام ناقض برجام شناخته شود و در نتیجه زمینه را فراهم کنند که مکانیزم ماشه فعال شود. اگر در شورای امنیت قطعنامه‌ای صادر نشود به‌طور اتوماتیک و بدون رأی‌گیری، شش قطعنامه علیه ایران بازمی‌گردد. اینجاست که ایران اعلام کرده که حتی ممکن است از NPT خارج شود. امیدوارم که به این مراحل نرسد.
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.