این نخستین پادرمیانی جدی اروپایی ها برای حل بحران بین ارمنستان و اذربایجان است که سالانه صدها قربانی از بین سربازان می گیرد. اما این نشست تا چه اندازه می تواند بحران موجود در بین دو کشور را حل و فصل کند؟

این نشست با درخواست مکرون و اورزولا گرترود فُن دِر لایِن رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا شکل گرفت. در حاشیه نشست جامعه اروپایی در پراگ و با مشارکت پاشینیان نخست وزیر ارمنستان با الهام علی اف رییس جمهور آذربایجان و اردوغان رییس جمهور ترکیه جلسه سه جانبه ای داشتند. بحث بر سر این بود که چطور گذرگاهی که اذربایجان نام آن را دالان گذاشته باز کنند. اما بعد از این مذاکرات الهام علی اف تاکید کرده بود ما دنبال استفاده از جاده هستیم. اگر اینطور باشد مشکلی پیش نمی آید و نقض حاکمیت ملی ارمنستان نیست. با توجه به موضع صریح معاون نخست وزیر روسیه که اعلام کرده بود کشورش از همکاری بین ارمنستان و اذربایجان دفاع می کند، اما باید این همکاری در سایه استفاده از جاده های دو کشور باشد و نه نقض حاکمیت کشورها.

در هر صورت مذاکرات نتیجه خاصی در بر نداشته. اما از موضع گیری علی اف می شود فهمید که حداقل ادعاهای تاریخی در مورد زنگزور غربی برداشته یا حداقل موقتا دیگر اسمی از آن نبرده است. ضمن اینکه در چند روز گذشته که درگیری وجود داشت، اذربایجان عملا هفت کیلومتر وارد خاک ارمنستان شده و باید به مرزهایش برگردد تا زمینه برای همکاری ایجاد شود.

این وسط نقش ترکیه هم اهمیت داشت که مشخص است این کشور علاقه دارد رابطه با ارمنستان را هم داشته باشد. چنانچه در جنگ اوکراین هم همین دیپلماسی دوجانبه را دارد. به نظر می رسد که نتیجه خاصی که بشود گفت این نشست داشته یا به جمع بندی جدیدی رسیده اند نبوده. این خبر از این جهت جلب توجه کرد که نخستین بار بود نشست سه جانبه بین اردوغان، پاشینیان و علی اف برگزار می شد. چنین نقشی را قبلا روسیه انجام می داد اما اینبار ترکیه آمده در حاشیه یک نشست، گفتگو برگزار کرده.

بحث دیگر که وجود دارد این است که آیا با این نشست می تواند قراباغ را جزو باکو دانست؟ یا ممکن است در آینده نزدیک در ادامه این نوع همکاری ها، چنین اتفاقی بیفتد؟

نه چنین چیزی نمی شود در مورد این اجلاس گفت. مقام های ترکیه گفتند پاشینیان پذیرفته که قراباغ جزوی از اذربایجان است. به نظر می رسد که اگر او چنین چیزی گفته باشد، خواسته در واقع شرایط را برای مصالحه فراهم کند. چون ارمنستان در حال حاضر درموقعیت ضعیفی است و هر لحظه ممکن است آذربایجان دست به تحرکات نظامی علیه این کشور بزند. ظاهرا پاشینیان با تصریح این موضوع می خواهد مانع شود تا به بهانه قرا باغ، اذربایجان بیاید در استان سیونیک ارمنستان دست به عملیات نظامی بزند. البته همین حالا هم این اتفاق افتاده و اذربایجان وارد خاک ارمنستان شده. پیش از این در سال ۱۹۹۱ ارمنستان همین اشتباه را کرد و وارد خاک اذربایجان به بهانه ادعاهای تاریخی شد و حالا این اتفاق به صورت برعکس افتاده و بخشی از استان سیونیک ارمنستان توسط ارتش جمهوری آذربایجان اشغال شده است. اگر قرار بود ادعای تاریخی مجوز اشغالگری باشد آن وقت باید کل ژئوپلتیک منطقه بهم بریزد. بنابراین من فکر می کنم مساله قراباغ تمام نشده، بلکه این توافق ایجاد شده که دو طرف در مورد این منطقه به یک توافق اساسی در مورد قراباغ و ارتباط بین دو کشور و دسترسی به نخجوان برسند.

پاشینیان مدت هاست که دچار درگیری های سیاسی در ارمنستان است. با این وضعیتی که او دارد، ایا هر توافقی که با اذربایجان داشته باشد، از نظر پارلمان و مخالفان او مورد قبول واقع می شود یا تنش در ارمنستان رخ می دهد؟

به هر حال پاشینیان در دو انتخابات توانسته رای بیاورد. البته حزب او توانسته و حزب حاکم در پارلمان طرفدار او هستند و برخی از افکار عمومی را نمایندگی می کند. به هر حال او مخالفان جدی دارد و تظاهرات های متعددی علیه او برگزار شده است. اما طرف مقابل نمی گوید اگر اقدام پاشینیان اشتباه است چه راهی وجود دارد. مخالفان او در این زمینه چیزی به عنوان راه حل اجرایی ارائه نکرده اند تا ارمنستان از این وضعیت خارج شود. این کشور الان از نظر اقتصادی و نظامی دچار مشکلات اساسی است و با توجه به حمایت هایی که از اذربایجان از سوی ترکیه و اسراییل می شود شرایط خوبی ندارد. ایروان یک نگاهی هم به آمریکا دارد اما در عمل واشنگتن کار خاصی برای آنها نکرده به جز دیداری که وزیرخارجه امریکا با وزرای خارجه ارمنستان و اذربایجان داشته. البته سفر خانم پلوسی هم هست که مشخص بود به خاطر کسب ارا در انتخابات آینده کنگره امریکا انجام شد. باید ببینیم مخالفان پاشینیان در عمل چه چیزی در چنته دارند. آنها تا حالا نه اقدام و نه طرح خاصی داشته اند که بتوانند اوضاع را کنترل کنند.

در نهایت آیا اتفاقی که در پراگ افتاد، می تواند وضعیت بین ارمنستان و اذربایجان را بهتر کرده و فشار را از روی ایروان بردارد؟

بستگی دارد به اینکه دو طرف چقدر عاقلانه رفتار کند. در حال حاضر شاهد تحریکات اسراییل و ترکیه هستیم که می خواهند این درگیری ادامه پیدا کند. این ماجراجویی ها حتی تا آنجا پیش رفته که به دنبال این هستند تا مرز ایران و ارمنستان را مخدوش کنند که اگر این اتفاق بیفتد یک بحران جدید در منطقه خواهیم داشت. این نشست و اظهاراتی که رهبران ارمنستان و اذربایجان داشتند، نشان می دهد که به سمت موضع گیری عاقلانه و خارج شدن از شرایطی که به درگیری می انجامد پیش می روند. به نظر می رسد که با اینکه تحریکات اسراییل همچنان ادامه دارد و آنها به دنبال جنگ و مداخله بیشتر در منطقه هستند، اما منافع اذربایجان و ارمنستان این است که صلح و ثبات در منطقه ایجاد شود. چون بی ثباتی و ناامنی اذربایجان را هم دچار مشکل کرده و صادرات نفت و گازش را متوقف خواهد کرد.