شکست آمریکا در پرونده توقیف دارایی‌های ایران در رای دادگاه بین المللی لاهه
فرصت دوساله دیوان به آمریکا و ایران
دادگاه بین‌المللی لاهه در حکم خود از ایران و آمریکا خواسته است در مورد میزان غرامت و نحوه پرداخت آن خودشان به توافق برسند، اما اگر به هر دلیل نتوانند به توافق برسند حداکثر ظرف دو سال آینده دادگاه در این مورد اعلام رای خواهد کرد.
رای دیوان بین‌المللی دادگستری درباره دعوای مالی ایران و آمریکا به زبان ساده
رای دیوان بین‌المللی دادگستری در این پرونده شامل سه بخش بود:
1. یک بخش از این رأی درباره نقض عهدنامه مودت ۱۹۵۵ است؛ که دیوان به نفع جمهوری اسلامی ایران رأی داد و آمریکا را در مورد اصل نقض عهدنامه مقصر دانست و محکوم کرد. طبق این حکم، آمریکا باید به ایران غرامت پرداخت کند و میزان غرامت نیز باید از طریق مذاکره بین دو طرف ظرف دو سال تعیین شود. دیوان در این بخش از حکم خود به صراحت اعلام کرد که بند ناظر به تجارت میان ایران و آمریکا در عهدنامه مودت، شامل تراکنش‌های مالی بین دو کشور می‌شود که فرمان اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا برای انسداد دارایی‌ها، مانعی بر سر تجارت و تبادل مالی بوده و بنابراین نقض عهدنامه تلقی می‌شود.
2. بخش دوم مربوط به اموال بانک مرکزی بود که دیوان صلاحیت خویش را برای رسیدگی به این مساله رد کرد و خود را برای رسیدگی به این مساله «صالح تشخیص نداد». دیوان، تنها، محمل عهدنامه مودت ۱۹۵۵ را محمل مناسبی برای صلاحیت خودش ندانسته است، نه اینکه بانک مرکزی ایران را صاحب حق ندانسته باشد.
3. بخش بعدی رای دیوان مربوط به اموال سایر شرکت‌های ایرانی است که در این بخش به طور کامل به نفع جمهوری اسلامی ایران رای داده و آمریکا را محکوم کرده است.
کسانی‌که این روزها مطرح می‌کنند رای کنونی دیوان بین‌المللی دادگستری، پیروزی آمریکاست، یا از حقوق بین‌الملل اطلاع دقیقی ندارند یا نمی‌خواهند این مساله را باور کنند که آمریکا در یک دادگاه بین‌المللی که همیشه عنوان می‌شد تحت سیطره آمریکاست، شکست خورده است
حسن بهشتی‌پور در گفت‌وگو با پانا درباره رای دیوان بین‌المللی دادگستری و اینکه برخی عنوان می‌کنند که این رای به نفع آمریکا صادر شده است، اظهار داشت: «کسانی‌که این روزها مطرح می‌کنند رای کنونی دیوان بین‌المللی دادگستری، پیروزی آمریکاست، یا از حقوق بین‌الملل اطلاع دقیقی ندارند یا نمی‌خواهند این مساله را باور کنند که آمریکا در یک دادگاه بین‌المللی که همیشه عنوان می‌شد تحت سیطره آمریکاست، شکست خورده است.»
حکم دیوان برای پرداخت غرامت از سوی آمریکا به ایران قطعی و غیرقابل تجدیدنظر است
این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل ادامه داد: «چند سال پیش بود که این دادگاه صلاحیت خود را برای رسیدگی به چنین شکایتی تایید کرد و این اولیه ضربه به آمریکا بود. آن‌زمان مایک پومپئو، وزیر خارجه وقت آمریکا با عصبانیت اعلام کرد که ما از پیمان مودت خارج خواهیم شد. اما در یک بند پیمان مودت پیش‌بینی شده بود که کشورها اگر بخواهند از این پیمان خارج شوند، باید از یکسال قبل اعلام کنند. چیزی که پومپئو اعلام کرد باعث شد که آمریکا از پیمان مودت خارج شود اما فایده‌ای نداشت چون باید از یکسال قبل اعلام می‌کرد. سال 1980 که خود آمریکا در ماجرای گروگانگیری از ایران شکایت کرده بود به همین پیمان مودت استناد کرده بود. این‌بار هم که شکایت ایران از آمریکا بود و ایران به‌درستی به پیمان مودت اشاره کرده بود، اولا دیوان صلاحیت خود را تایید کرد و ثانیا در رای نهایی به صراحت حکم داد که آمریکا باید به ایران غرامت بپردازد و این حکم قابل تجدیدنظر نیست و قطعی است. فقط آن بخش مربوط به اموال بانک مرکزی بوده است که دادگاه صلاحیت خود را برای رسیدگی به این مساله رد کرده است.»
بهشتی‌پور با بیان اینکه این دو موضوع مذکور کاملا متفاوت است، گفت: «مساله مهم در این موضوع به‌طور قطع شکست آمریکاست. یعنی دادگاه بین‌المللی لاهه علیه آمریکا رای داده است منتهی نحوه غرامت و مقدار و بهره و ... آن به‌گونه‌ای است که دادگاه پیشنهاد کرده است که ایران و آمریکا خود توافق کرده و راه‌حلی برای پرداخت غرامت پرداخت کنند. دادگاه خواسته است مبلغ و نحوه پرداخت را دو طرف دعوا تعیین و انجام دهند و اگر این کار صورت نگیرد دو سال دیگر دادگاه خود رای خواهد داد.»
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل اضافه کرد: «مثال این ماجرا در موضوع شکایت ایران از آمریکا به‌خاطر شلیک به هواپیمای مسافربری ایران رخ داد. آمریکایی‌ها وقتی دیدند که قطعا رای علیه آن‌ها صادر خواهد شد با ایران مصالحه کردند و آمریکایی‌ها پذیرفتند که برای جان‌باختگان این هواپیما، مستقیما از طریق سفارت سوئیس، غرامت پرداخت شود. یعنی قبل از اینکه رای نهایی دادگاه اعلام شود دو طرف توافق کردند غرامت پرداخت شود.»
دیوان از خود رفع مسئولیت نکرده است
وی تصریح کرد: «اکنون دیوان هم به ایران و آمریکا اجازه داده است تا درباره چگونگی بازپرداخت غرامت توافق کنند اما از خودش هم رفع مسئولیت نکرده و به صراحت اعلام کرده است که این روند دو سال به طول خواهد انجامید و بعد از دو سال خود دیوان اعلام خواهد کرد.»
قطار حقوقدانان آمریکایی و شکست بزرگ
بهشتی‌پور در پایان تاکید کرد: «بنابراین اصل اینکه آمریکا شکست خورده و رای علیه این کشور صادر شده است را باید قطعی بدانیم. اما اینکه درباره بانک مرکزی نتوانسته رای صادر کند به نفع آمریکاست. موضوع غرامت و اینکه این‌کار خلاف عهدنامه مودت بوده است یک شکست بزرگ حقوقی برای آمریکاست با این همه حقوقدانی که بسیج کرده بود و این همه وکالت که گرفته بود.»
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.