ضرورت انعقاد مجدد پیمان امنیتی دولت اصلاحات با عربستان
خبر دیدار وزیر امور خارجه ایران با مقامات سعودی بازخوردهای زیادی پیدا كرد. تبعات كلی این سفر را چطور ارزیابی می‌كنید؟
سفر امیرعبداللهیان به عربستان در پاسخ به سفر خردادماه وزیر امور خارجه عربستان به ایران است. سفرهایی كه پس از سال‌ها ركود در روابط میان دو كشور رخ داده و دور تازه‌ای از مناسبات را در دورنمای آینده نوید می‌دهد. وزیر خارجه ایران در پاسخ به آن سفر و ادامه تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط دو كشور، راهی این كشور شده است.ضمن اینكه همراه امیرعبداللهیان، عنایتی سفیر جدید عربستان هم راهی ریاض شده تا از سرگیری روابط سیاسی دو طرفه رسما آغاز شود.معتقدم این تلاش‌ها، رویكرد مناسبی در راستای كاهش مشكلات میان دو كشور است. به هر حال ایران و عربستان دو قدرت منطقه‌ای هستند و همكاری این دو كشور ثبات و امنیت كشورهایی چون یمن (با 1300كیلومتر مرز مشترك با عربستان)، عراق، سوریه، لبنان و... را خواهد داشت. بنابراین وزیر خارجه ایران در این كشور گام مهم دیگری را برداشته تا تنش در روابط دو كشور را بدل به روابط دوستی و تنش‌زدایی كند. این روابط بهبود یافته هم به نفع مردم ایران و هم به نفع مردم سعودی است.
یكی از چالش‌های جدی در بهبود روابط میان دو كشور، سایه سنگین مناسبات ارتباطی ایران با امریكاست. فكر نمی‌كنید این سایه همچنان روابط دو كشور را تحت‌الشعاع قرار دهد؟
معتقدم ایران توانسته فاكتورهای مهمی چون تلاش‌های امریكا و اسراییل را خنثی كند. همان‌طور كه شما هم اشاره كردید، روابط ایران و عربستان همواره متاثر از روابط ایران با امریكا از یك سو و عربستان با امریكا از طرف دیگر بوده است. اما امروز فارغ از اینكه امریكا چه نقشه و برنامه‌ای دارد، ایران و عربستان با میانجیگری چین، چالش‌های موجود در روابط خود را كنار گذاشته‌اند. این دو كشور از اسفندماه گذشته به تدریج از سرگیری روابطی دوجانبه را آغاز كرده‌اند تا در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و در صورت امكان امنیتی فیمابین را گسترش دهند. بسیار مهم است كه ایران تلاش كند، روابطش با عربستان سعودی از مناسبات عربستان با امریكا و حتی اسراییل تاثیر نپذیرد. افراد و جریاناتی كه به دنبال كارشكنی در بهبود روابط دو كشور بوده و هستند به دنبال مطرح كردن روابط عربستان با اسراییل بودند.در حالی كه ایران با بسیاری از كشورهای جهان رابطه دارد كه آنها روابطی هم با اسراییل دارند. اساسا كشوری مانند تركیه نه تنها با اسراییل رابطه دارد، بلكه از سال 96میلادی روابط خود را با اسراییل به روابط راهبردی، نظامی و امنیتی ارتقا داده است. روسیه هم از همین دست كشورهاست. چین، هند و...از دیگر كشورهایی هستند كه به صورت توامان با ایران و اسراییل رابطه دارند. در كل معتقدم روابط ایران با عربستان نباید تحت تاثیر روابط این كشورها با سایر دولت‌ها از جمله اسراییل باشد.
اما ایران چگونه می‌تواند از دل این نوع برنامه‌ریزی‌های دیپلماتیك، تهدیدات احتمالی اسراییل علیه ایران را مهار كند؟
برای این منظور لازم است ایران با همه طرف‌ها، روابط مناسبی برقرار كند.ایران می‌تواند با عربستان مناسبات خوب و سطح بالایی برقرار كرده و حتی پیمان امنیتی مشترك با عربستان منعقد كند. در سال 80 خورشیدی پیمان امنیتی مهمی بین ایران و عربستان سعودی در دولت سید محمد خاتمی بسته شد. این پیمان باید احیا شده و گسترش پیدا كند. وقتی منافع دو كشور در حوزه‌های گوناگون به هم گره بخورد و روابط مناسبی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی و... برقرار شود، ضرایب تهدیدات هم كاهش می‌یابد. یكی از راه‌های مقابله با تشكیل اتحادها علیه ایران، آن است كه ایران با كشورهای منطقه از جمله عربستان روابط خوبی برقرار كرده و اجازه داده نشود به اسم ایران‌هراسی، جبهه‌های مشتركی علیه ایران شكل بگیرد.این روند باید با قدرت بیشتر ادامه یابد.
مرحله بعدی توسعه مناسبات با عربستان و سایر كشورهای منطقه چگونه باید باشد؟
در مرحله بعد این همكاری‌ها باید چندجانبه شود. علاوه بر عربستان با امارات، قطر، بحرین، كویت و حتی عراق و عمان می‌توان به یك پیمان منطقه‌ای فكر كرد.البته این پیمان نیازمند زمان است، ابتدا باید گفت‌وگوهای منطقه‌ای شكل بگیرد و سپس با ایجاد منافع مشترك می‌توان به پیمان امنیتی فكر كرد. بدون اینكه این پیمان تعارضی با منافع قدرت‌های بزرگ مانند امریكا، چین، روسیه و...داشته باشد.
برخی افراد و جریانات در داخل ایران، ابهاماتی را در خصوص روابط ایران و عربستان طرح كرده و اشاره می‌كنند كه از سرگیری روابط با عربستان، بیشتر از اینكه به نفع ایران باشد، به نفع سعودی‌هاست. این افراد معتقدند عربستان برای افزایش سرمایه‌گذاری‌های طرف چینی و توسعه گردشگری و... به آرامش نیاز دارد؛ بهبود روابط با ایران این آرامش را به عربستان هدیه می‌دهد. این تفسیر از نظر شما درست است؟
وقتی تحلیل‌ها مبتنی بر واقعیت‌ها نباشد، بعضا ممكن است دیدگاه‌های متفاوت و متناقضی هم مطرح شود. باید دید وقتی رابطه ایران و عربستان مناسب باشد به نفع كدام كشورهاست و وقتی روابطی متشنج داشته باشند چه كشورهایی سود می‌برند؟بدون تردید این دو كشور، دو قدرت مهم منطقه‌ای هستند. چه در زمان رژیم شاه و چه در زمان جمهوری اسلامی، دو قدرت منطقه‌ای هستند. دوستانی كه فكر می‌كنند عربستان بیشتر بهره‌برداری كسب می‌كند، به آسیب‌های ایران در زمان تنش با عربستان و دستاوردهای ایران در زمان رابطه با عربستان و سایر كشورهای منطقه‌ای توجه ندارند. موضوع تنها رابطه با عربستان نیست، وقتی با عربستان تنش وجود داشته باشد، با بحرین، كویت، امارات و...هم تنش شكل می‌گیرد و زنجیره‌ای از مشكلات بعدی ایجاد می‌شود. با یك نگاه واقع‌بینانه در تحلیل روابط ایران و عربستان باید اشاره كنیم كه هم ایران و هم عربستان سود كرده‌اند. وقتی عربستان و ایران با هم در تنش باشند، امریكا و اسراییل سود می‌كنند؛ همان‌طور كه سال‌ها از تقابل كشورها، منافع خود را برداشت كرده‌اند.نخستین دستاورد عادی‌سازی روابط با عربستان، پایین آوردن درجه ایران‌هراسی است. موضوعی كه دشمنان با تكیه بر آن ابتدا ایده صلح ابراهیم را مطرح كرده و سپس صدها میلیارد دلار سلاح به كشورهای منطقه فروختند. وقتی روابط بهبود پیدا كند به نفع منافع كشورمان است. پس از این مرحله است كه امریكا دیگر دستاویزی برای فروش سلاح به كشورهای منطقه ندارد و نمی‌تواند ایده صلح ابراهیم را به خورد كشورهای منطقه دهد. اگر موضوع در چارچوب منافع دیده شود، حتما ایران هم منافع خود را از روابط با عربستان برداشت كرده و موقعیت خود را به عنوان یك قدرت منطقه‌ای نه تنها تثبیت داده، بلكه ارتقا می‌دهد. اگر ایران بتواند این روابط سیاسی را بدل به همكاری‌های اقتصادی و راهبردی هم بكند، منافع بسیار بیشتری كسب خواهد كرد.
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.