از لحاظ همکاری های اقتصادی و فرهنگی در سالهای اخیراین سازمان اقدام های  خوبی مثل تشکیل  صندوق توسعه  کشورهای اسلامی وتشکیل بین المجالس اسلامی  داشته است و اقداماتی هم در جهت وحدت کشورهای اسلامی  انجام داده، اما باید گفت که مهم ترین مشکل این سازمان این است که رهبری واحدی  ندارد و مشخص نیست کدام یک از ۵۷ کشور می تواند نقش رهبر را داشته باشد. لذا چون مجموعه ای از کشورها این نقش را ایفا می کنند که خود دارای اهداف، سیاست ها و آرمان های متفاوت اند، نتوانسته اند رهبری واحدی را در این سازمان  ایجاد کنند و عملا مصوبات در سطح  نشست سران و وزیران خارجه یا اصلا اجرا نمی شوند ویا کمتربه نتیجه می رسند. حتی برخی از مصوبات غیر قابل اجرا و یا رها شده است که خود  ضعف عمده چند دهه گذشته این سازمان بوده است. مثلا در مقابله با سیاست های اسرائیل که مهم ترین انگیزه تشکیل سازمان بود خود مغرب که از بنیانگذاران سازمان بود روابط پنهانی با رژیم صهیونیستی دارد و سازمان هم  واکنشی نشان نداده است

 مرکز بین المللی مطالعات صلح :با توجه اهداف در منشور این سازمان و نحوه ی عملکرد آن در واقع چه  موانعی  در دستیابی و تحقق اهداف سازمان وجود داشته است ؟

گذشته از نبود رهبری واحد که اشاره شد،  کشورهای عضو  آرمان های مختلفی دارند و منافع مشترکی را تعریف نکرده اند .گذشته از این این سازمان  برداشت واحدی را از اسلام ارائه نداده است و اعضای این سازمان هر چند همه مسلمانند ولی برداشت آنان از اسلام متفاوت است مثلا اسلام ترکیه (حداقل در بخش دولت )با نمادهای غربی کنار می آید  و تحت تاثیر مستقیم  فرهنگ غرب قراردارد و در طرف دیگر اسلامی قشری و سطحی (مثل عربستان ) را هم شاهدیم در این بین باید گفت هویت یگانه هنوز در سازمان بوجود نیامده است.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح :با توجه به اینکه اعضای سازمان همکاری اسلامی از ۲۲ کشور در ‏سال ۱۹۶۹ به ۵۷ کشور رسیده  و این سازمان نیز تعدادی زیادی ‏نهاد،سازمان تابعه، وابسته و تخصصی در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و تحقیقاتی ایجاد کرده است ‏ و در اجلاس آستانه هم  تغییراتی در ساختار، اساسنامه، آرم و نام سازمان کنفرانس اسلامی به  سازمان همکاری اسلامی صورت گرفت آینده  این تغییرات را چگونه مورد بررسی و پیش بینی قرار می دهید ؟

‏‏‎اجلاس اخیر آستانه در واقع حرکت جدیدی  بود که بیشتر خود قزاقستان مبدع آن بود . در این بین  اعضا تغییر را از اسم شروع کرده اند چه اینکه  نام جدید همکاری اسلامی هم منطقی تر هم با واقعیات مناسب تر است . دراین اجلاس فقط تغییر در نام را مد نظر نداشتند بلکه با نگاه به آینده به دنبال تصمیماتی هستند که سازمان بتواند انجام دهد. مثلا نظربایف پیشنهاد کرده که نماینده این سازمان دراجلاس جی بیست شرکت کند و انعکاس دهنده  خواسته های کشورهای عضو باشد. چنانچه سازمان  آ. سه .آن نیز این رویکرد را در سال گذشته برگزید .گذشته از این قرار است  همکاری ها متنوع تر شود . ایران هم  قبلا پیشنهاد کرده بود که نماینده ای از این سازمان در شورای امنیت سازمان ملل وجود داشته باشد که همچون تشکیل پول واحد  متکی بر بانک توسعه اسلامی پیگیری نشد . مثلا پول واحد می توانست از کشورهای اسلامی در برابر  کاهش شدید  ارزش دلار حمایت کند. یعنی در حالی که در چند سال گذشته بیش از ۴۰ درصد از قدرت خرید دلار کاسته شده  و منابع درآمدی حاصل از صادرات کشورهای اسلامی هم درهمین حدود کم شده است . به جریان انداختن  پول واحد  بین کشورهای اسلامی علاوه برآنکه موجب حفظ ارزش پول و در نهایت جولگیری از کاهش درآمد این کشورها شود ؛ می توانست به کاهش مشکلات مبادلات بین کشو.رهای اسلامی ، راحت تر شدن رفت وآمد اتباع و جهانگردان و.. یاری رساند.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح :با توجه به اینکه یک سازمان بین المللی از خود اراده‌ای برای ایفای نقش ندارد و کشورها و بازیگران اصلی ‏‏(موسسان، پرداخت کننده های حق سهم بیشتر و کشور مقر سازمان) و در مواردی شخص ‏دبیرکل و… در هدایت مسیر این سازمان نقش موثری دارند آیا می توان همگرایی بیشتری میان اعضا و قدرت های اصلی جهان اسلام برای ایفای نقش پویاتر سازمان همکاری اسلامی متصور شد ؟‏

اگر عملکرد سازمان همکاری اسلامی   را با رویکرد لیبرالیستی بررسی کنیم این سازمان  می تواند به توسعه مردم سالاری دینی ، همگرایی بیشتربین کشورهای اسلامی  و..کمک کند و اختلافات را کاهش دهد. اما با رویکرد رئالیستی باید بپذیریم که  این سازمان بین المللی خود آلت دست کشورها ی اصلی قدرتمند است  وتا کنون نتوانسته  هویت مستقل خود را پیدا کند . چرا که این سازما هم مانند سایر سازمان های بین المللی گرفتار رقابت بر سر کسب قدرت بیشتر است. سازمان همکاری اسلامی  اگر منافع جمعی اکثریت مسلمانان را درنظر بگیرد در آن زمان دارای  یک هویت مستقل می شود.ولی زمانی که تحت تاثیر رقابت های عربستان، ترکیه، ایران، مالزی وسایر کشورهای مسلمان ذی نفوذ  قرار می گیرد دیگر نمی تواند هویت مستقل داشته باشد و در نتیجه عملکرد ان  تحت تاثیر منافع بازیگران اصلی  قرار می گیرد.

 در این بین این سازمان حتی نتوانسته ازحقوق اقلیت های مسلمان در کشورهای دیگر دفاع کند و تبدیل به مرکزی برای رقابت بازیگرانی مثل مالزی، مصر،  پاکستان، ایران ،عربستان و ترکیه به عنوان کشورهای تاثیر گذار و مهم در این سازمان شده است . در این حال نوع توزیع قدرت و تعریف منافع مشترک و ایجاد زمینه برای همکاری بیشتر هنوز نیازمند کار زیادی است.

‏مرکز بین المللی مطالعات صلح :ایران در کنار برخی کشورهای عضو از جمله ترکیه در تلاش برای کسب ریاست آتی سازمان همکاری اسلامی و همچنین در جهت بدست آوردن مقر استقرار کمیسیون حقوق بشر اسلامی است.  در این بین به نگاه شما ایران با توجه به  اختلافات با عربستان سعودی در جستجوی چه نقشی در سازمان همکاری اسلامی است ؟

اختلافات در این سازمان خود مخل ایجاد زمینه های جدید برای همکاری بین اعضای  سازمان همکاری اسلامی است. لذا ما باید به دنبال آن باشیم که چگونه می توان این سازمان را تبدیل به بستری مناسب برای همکاری بین کشورهای اسلامی کنیم . نه سازمان رقابت های اسلامی. در این بین نیاز به اعتماد سازی بیشتربین کشور ها  لازم است یعنی اگر واقع بین باشیم  اکنون بین قدرت هایی مثل ایران ،ترکیه ،عربستان،  مصرو حتی بقیه رقابت هایی وجود دارد. دبیر خانه سازمان همکاری اسلامی در عربستان سعودی است ، دبیر خانه سازمان بین المجالس اسلامی در تهران. در این حال اینکه مکان استقرار کمیسیون حقوق بشر اسلامی کجا باشد خیلی مهم نیست، بلکه مهم ماهیت آن است  که مثلا می تواند کمکی به بهبود حقوق بشر و افزایش همکاری های اقتصادی کند (اکنون کشورهای عضو زیر ۷ درصد با همدیگر مبادله دارند  بیشتر مبادلات آنان با کشور های غیر مسلمان است) .ایران در سالهای اخیر به این سازمان کم توجهی کرده و باید بیشتر بر روی این سازمان سرمایه گذاری کند. چه اینکه این سازمان می تواند بستری برای همکاری های بیشتر باشد و باید ایدهایی هم چون پول واحد و نماینده در شورای امنیت را بیشتر مورد توجه قرار دهد.در این بین باید گفت حرف خوب زدن و آرمانگرایی در روابط بین الملل کفایت نمی کند و  لذا ما می توانیم واقعگر باشیم و واقعیت ها را هم مبتی بر آرمان های خود دنبال کنیم .

 مرکز بین المللی مطالعات صلح :با توجه به نگاه بیشتر کشورهایی نظیر ترکیه به سازمان همکاری اسلامی آیا می توان متصور شد این سازمان تا حد زیادی از  سایه ریاض خارج شود؟

 نه الزاما .چه اینکه بیشترین بخش بودجه این سازمان را عربستان تامین می کند و دبیر خانه آن  هم در جده مستقر است. در این حال چون دبیر کل کنونی ترکیه ای است مقداری نفوذ گسترده پیشین عربستان را در این سازمان کاهش داده است ولی همچنان سایه عربستان بر روی سازمان همکاری اسلامی به عنوان یک واقعیت وجود  دارد  و آینده  این امر نیز به تلاش بیشتر کشورها ی اسلامی در جهت وحدت بین خود مربوط است.