«احمد الشرع» ملقب به «الجولانی»، فرمانده هیات تحریر الشام که اکنون با کمک کشورهای متحد خود کنترل قدرت در سوریه را برعهده دارد، طی روز‌های گذشته نه فقط در ظاهر، بلکه در رفتار و گفتار نیز، تغییراتی جدی را در مواضع خود به وجود آورده است در همین راستا برای راضی کردن متحدان خود دستور به انحلال تمامی گروه‌های مسلح سوری را صادر و اعلام کرده این گروه‌ها باید تحت سازمان دهی وزارت دفاع سوریه قرار بگیرند.

در کنار این فرمانها، الجولانی، دیدار‌هایی دیپلماتیک را نیز انجام داده است از جمله فرمانده هیات تحریر الشام پس از دیدار با «محمد الخلیفی»، وزیر مشاور دولت قطر در امور خارجه، رسماً از امیر این کشور برای سفر به دمشق دعوت کرد. «خیر پدرسن» نماینده سازمان ملل متحد در امور سوریه نیز با الجولانی دیدار و گفت‌و‌گو کرد. پدرسن در مصاحبه با خبرگزاری رویترز گفت: «الجولانی به من اطلاع داد که به فراگیر بودن دولت انتقالی متعهد است».

همچنین هیاتی از عربستان سعودی با الجولانی دیدار کرد. حتی دولت جو بایدن روز جمعه ۳۰ آذر اعلام کرد که تصمیم گرفته جایزه ۱۰ میلیون دلاری تعیین‌شده برای دستگیری رهبر گروه هیئت تحریر الشام در سوریه را دنبال نکند. این اعلامیه پس از دیدار باربارا لیف دیپلمات ارشد آمریکا در امور خاورمیانه با الجولانی، که پیش‌تر با القاعده همسو بود، منتشر شد. این نخستین حضور دیپلماتیک ایالات متحده در سوریه از زمان سرنگونی بشار اسد به شمار می‌رفت.

احتمال تغییر موضع الجولانی بعد از تثبیت در قدرت

واقعیت این است که حکومت اسد بعد از ۵۳ سال سرنگون شده و فردی سر کار آمده که قدرت را ناگهانی به دست گرفته است. طبیعیست کشور‌هایی که می‌خواهند در آینده سوریه نقش آفرینی کنند، در راستای اهداف دیپلماتیک خود به سوریه سفر کرده و با الجولانی ملاقات ‌کنند. علت این که تراکم بازدید‌ها و سفر‌ها در سوریه زیاد است، همین موضوعیست که اشاره کردم. با توجه به این که ترکیه، اسرائیل و امریکا در سقوط اسد و به قدرت رسیدن الجولانی نقش داشتند، کشور‌هایی مثل قطر به خاطر اخوان المسلمینی بودن و اشتراک دیدگاهی که با الجولانی دارند، به دنبال توسعه مشارکت در آینده سوریه هستند. حتی ایالات متحده‌ای که این فرد را تروریست اعلام و ۵ میلیون دلار نیز برای دستگیری او تعیین کرده بود، باز هم، همه این موارد را در سایه به قدرت رسیدن الجولانی نادیده گرفت. به نظر می‌رسد به خاطر این شرایط است که با این شخص، گفت‌و‌گو و ملاقات‌هایی انجام می‌شود تا بتوانند موقعیت خود را در آینده سوریه تثبت کنند.

گرایش‌های الجولانی به تدریج با موضع گیری‌هایی که انجام می‌دهد، مشخص می‌شود. ایشان سعی دارد به شکلی موضع گیری کند که حمایت بین المللی را از دست ندهد، چرا که اگر بخواهد همان تفکرات داعشی و تکفیری را بیان کند، قاعدتا در انزوای بین المللی قرار می‌گیرد، به همین دلیل هم هست که حتی ظاهر خود را نیز تغییر داده و کروات زده است. او حتی سعی می‌کند در بیان عقاید خود محافظه کار باشد تا موقعیت خود را بین سیاستمداران جامعه بین الملل تثبیت کند. اما من معتقدم اگر وی بتواند موقعیت خود را تثبیت کند، این احتمال وجود دارد که مجددا مواضع خود را تغییر دهد.

به نظر می‌رسد که سوریه به تدریج تغییر کند. حقیقت این است که ماهیت این نوع گروه‌ها، ماهیتی است که اگر الجولانی، تندرو نباشد در داخل گروه خود مورد شماتت قرار می‌گیرد. هم اکنون بسیاری از نیرو‌هایی که داخل هیئت تحریرالشام هستند، یکدست نیستند و افراد تندرو را نیز دارند، که تحمل نرمش‌های جولانی برای آنها سخت است ؛ بنابراین معتقدم این دم از آزادی زدن و ایجاد فضای باز سیاسی زدن را نمی‌شود به سادگی واقعی پنداشت ، چرا که بعد‌ها و پس از تثبیت موقعیتش ممکن است به اصل خود، که همان تکفیری‌ها هستند برگردد.

الجولانی سال‌ها در ادلب زندگی کرده و آن جا را تحت شرایط ویژه سازماندهی مرده است. حتی می‌توان گفت وی به عنوان استاندار ادلب همه روند آموزش نیروها، خرید تسلیحات و امثالهم را با حنایت ترکیه و پول قطر طی پنج سال اخیر انجام می‌داد. ظاهرا سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه، کاملا روی الجولانی اشراف داشته است و اکنون نیز ترکیه از ظهور الجولانی بهره برداری می‌کند. ترکیه به دنبال نوعثمانی گری است و دیدیم که اردوغان نیز درباره حلب، دمشق، حما و حمص چه ادعا‌هایی مطرح کرد. گفت اگر جنگ جهانی اول پیش نیامده بود امروز این شهرها بخشی از ترکیه بودند .

اردوغان علاوه بر این به دلیل گرایش های اخوانی خود درباره آینده اخوانی‌ها در سوریه ادعا دارد، چرا که زمانی که اخوانی‌ها در سوریه اسد سرکوب شده بودند ترکیه به شدت اعتراض داشت و یکی از نقاط اختلاف اردوغان و اسد بر سر اخوانی های سوریه بود. اردوغان البته همیشه نگرانی‌هایی درباره آینده کرد‌های سوریه داشته و دارد چرا که ترکیه تلاش دارد کرد‌ها را که در مرزهای جنوبی این کشور هستند غیرمسلح و کنترل کند؛ بنابراین رویاهای اردوغان برای سوریه کم نیست.

موقعیت بازیگران در آینده سوریه

از خلاء به وجود آمده در سوریه اسرائیل بیشترین سوء استفاده را کرده است زیرا نتانیاهو، سعی کرده نقاطی از سوریه را اشغال کند و فعلا هم عقب نشینی نکرده است. اسرائیل در موقعیت زمینی در حال پیشروی در سوریه است و تقریبا به ادعای خودشان تمامی امکانات دفاعی سوریه را نابود کردند .

البته آمریکایی‌ها هم در دیرالزور مستقر هستند که منابع نفتی سوریه نیز در همان منطقه است. سالهاست که منابع نفتی اسد در اختیار آمریکایی‌ها است. اما درباره موقعیت کشور‌های عرب منطقه و مواضع آن ها، باید توجه داشت گرایش‌های اخوانی که الجولانی دارد باعث می‌شود قطری‌ها با وی راحت‌تر ارتباط بگیرند. در جهان اهل سنت، اخوانی‌ها رقیب وهابیون هستند؛ بنابراین امارات متحده عربی و عربستان سعودی که هردو اکثر حکام آنها وهابی هستند از روی کار امدن الجولانی و گروه‌های تکفیری خوشحال نیستند و با نگرانی به آینده اخوانی‌ها توجه دارند. اما انجام ملاقات با جولانی را در دستور کار قرار دادند و ملاقات هم کردند برای اینکه میدان را به قطری ها و ترکیه به طور کامل واگذار نکنند، این که الجولانی چطور بخواهد از طریق واسطه‌هایی روابط خود را با کشور‌های عربی بهبود دهد جای سوال دارد. از جمله روابط مصر و اسد بسیار خوب بود، اما درباره الجولانی و روابطش با مصر جای سوال وجود دارد. مگر این که الجولانی، دیگران را واسطه کند. یا اطمینان‌هایی به عربستان و مصر دهد.»