فازاول این پروژه موفق که  چهاردهم شهریور 1390 (پنجم سپتامبر2011) توسط روسای جمهوری دو کشور افتتاح شد به سه دلیل حائز اهمیت است:

1-  بخش خصوصی جمهوری اسلامی ایران توانسته است با پشتیبانی  دولت در عرصه سد سازی و نصب  توربین‌های تولید برق، به اندازه ای پیشرفت کند که در سطح منطقه نیز طرح های خود را به اجرا در می آورد. به گفته مسئولان پروژه ، برق آبی سنگ توده 2  باید در سال 1391 تحویل داده می شد ولی یک سال زودتر به بهره برداری رسید. زیراسال 2011 بیستمین سالگرد استقلال تاجکستان است وبه درخواست مسئولین فازیک این پروژه  درجشن های بیستمین سالروزاستقلال تاجیکستان به بهره برداری رسید تا این اقدام  به مردم ودولت تاجیکستان برای برداشتن گام های استوارتر درجهت تحکیم استقلال اقتصادی خود، کمک کند. تاجیکستان پس از بدست آوردن استقلال سیاسی در نهم سپتامبر 1991 هنوز نتوانسته است از لحاظ اقتصادی از ظرفیت های موجود خود برای بدست آوردن استقلال اقتصادی  بهره برداری کند.

2- درکشوری مثل تاجیکستان که منابع آب سرشار دارد، اجرا طرح های تولید برق آبی موجب خواهد شد مردم این کشوردرفصل زمستان که رودخانه درکوهستان ها یخ می زند ، دچار کمبود برق نشوند. در واقع تولید 220 مگاوات برق تولید شده در نیروگاه آبی سنگ توده 2 ، موجب می شود بخشی از این نیاز تاجیکستان در فصل زمستان تامین شود .

3-‌ واقعیت‌های تاریخی به ما نشان می دهد که کشورهایی که منافع مشترک پیدا کنند،به جنبه های مختلف همکاری های دوجانبه وچند جانبه توجه دقیق خواهند داشت ودرمواقع حساس همدیگر را فراموش نمی‌ کنند. دراین صورت است که منافع جمعی تامین می شود وهمکاری های بلند مدت شکل می گیرد.  

عمليات احداث سد و نيروگاه 220 مگاواتي "سنگ توده 2 " در زمستان سال 1385 توسط شركت ايراني سنگاب بر روي رودخانه'وخش' در استان'ختلان'   تاجیکستان آغاز شد.

برای  اجرای این پروژه ، بخش خصوصی ایران  در تاجیکستان 120 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده ولیکن "ما به ازای" این سرمایه گذاری ظرف 12سال آینده  به تدریج در قالب فروش برق  اصل و سود سرمایه گذاری  به ایران پرداخت می شود. پس ازآن این سد با کلیه امکانات ان در مالکیت تاجیکستان خواهد بود . ضمن آنکه در این مدت دانش فنی نگهداری از تاسیسات نیز به مهندسان تاجیک منتقل می شود. در واقع تاجیکستان با 40 میلیون دلار  سرمایه گذاری پس از دوازده سال می تواند علاوه بر تاسیسات برق آبی  سود سرمایه گذاری خود را  در سال‌های آینده از طریق فروش برق به مردم تاجیکستان بدست آورد.

این واقعیت که هم اصل سرمایه گذاری و هم تکنولوژی نگهداری و بهره برداری به کارشناسان بومی منتقل می شود از تفاوت های آشکار بین سرمایه گذاری شرکتهای استثماری غرب با سرمایه گذاری شرکت های ایرانی است . این شرکتها صرفا به دنبال بهره کشی نیستند بلکه در راستای همکاری دوجانبه منافع مشترک دو کشور را تامین مکی کنند . علاوه براین فعال شدن بخش خصوصی در این زمینه ها می تواند عرصه باثبات و کارآمدی را در مناسبات دو کشور دوست و برادر بوجود آورد.[2]

درادامه این همکاری قراراست ایران نیروگاه آبی جدیدی را بر روی رودخانه زرافشان اجرا کند. چینی ها ازاجرای این پروژه به دلیل مخالفت ازبکستان خودداری کردند،اما ایران که بهانه ازبکستان را درمخالفت با این پروژه غیرمنطقی می داند[3] ، تصمیم گرفته است در ساخت سد زرافشان نیز مشارکت کند. 

 

پانویس ها

1- سد خاکی با هسته رسی مرکزی و ارتفاع سد از پی 5/31 متر با طول تاج سد 305 متر و عرض تاج سد 12 متر احداث شده است.  حجم کل مخزن 5/66 میلیون مترمکعب و حجم خاکریزی بدنه سد حدود 450 هزارمترمکعب است. پروژه ساخت سد سنگ توده 2 به صورت ساخت، مالکیت، بهره برداری و سپس انتقال به دولت تاجیکستان توسط شرکت فرآب اجرا شده است

2- به عنوان نمونه  75 درصد مالكيت ومديريت نيروگاه برق آبي "سنگ توده–1" که توسط روسیه به اجرا گذارده می شود متعلق به روس ها وتنها 25 درصد آن در اختيارتاجيك ها است یعنی روس ها نه تنها مالکیت انرا صاحب شدند بلکه از انجام تعهد انتقال فناوری به مهندسان تاجیک طفره رفته اند.

 3- ازبکها بدلیل کم آب شدن رودخانه های خود که سرچشمه اصلی انها در تاجیکستان است به سد سازی این کشور برای تامین برق آبی اعتراض دارند . این درحالی است که ازبکستان در فصل زمستان از ارسال گاز به تاجیکستان خود داری می کند . به عبارت دیگر ازبکستان با افزایش نرخ گاز و قطع و وصل آن درعمل تاجیکستان را تحت فشار قرارمی دهد. درچنین شرایطی دولت تاشکند  باز هم انتظار دارد تاجیکستان ازتولید برق آبی برای تامین انرژی خود صرفا بخاطرکم آب شدن رودخانه های مشترک با ازبکستان خود داری کند ومردم تاجیکستان  درفصل سرما و زمستان دردرد و رنج مضاعف قرارگیرند!!