بهبود روابط پس از جنجال ماگنيتسکي

پس از مرگ سرگئی ماگنیتسکی، وکیل روس شرکت سرمایه‏گذاری انگلیسی هرمیتاژ، كه به جرم فرار مالیاتی در سال 2009 در مسكو دستگير و در بازداشتگاهی در اين شهر درگذشت، روابط آمريكا و روسيه با خط ‎و نشان‌هاي دولت دو كشور تا حدي بحراني شد. آمريكا پس از مرگ ماگنیتسکی، فهرستي از مقام‏هاي روسي را كه به گفته واشنگتن در مرگ اين وكيل و فعال مدني دست داشتند را تحريم و از ورود به خاك آمريكا منع كردند. متقابلا روسيه نيز طرحي را تصويب كرد كه تمامي آمريكايي‏هايي كه در ارائه و تصويب اين تحريم دست داشتند را تحريم كردند. اكنون يكي از وظايف جان كري در سفر به روسيه، تلاش براي كاهش تنش‎ها و بهبود روابط دو كشور است چرا كه واشنگتن براي حل بحران‏هاي جدي بين‏المللي نياز به همكاري و همراهي مسكو دارد.

سوريه

آمريكا و روسيه درباره تحولات سوريه اختلاف‏نظرهاي جدي دارند. جان كري در اين سفر احتمالا تلاش خواهد كرد تا به طرح مشتركي با مسكو دست يابد يا لااقل ديد‎گاه متفاوت روسيه با آمريكا و غرب را تا حدي تلطيف كند. واقعيت اين است كه روسيه بر ماندن شخص بشار اسد تاكيدي ندارد بلكه به دنبال اين است كه پس از اسد يك دولت مستقل از غرب در دمشق به قدرت برسد. مسكو منتظر است كه تا سال 2014 دوره رياست‏جمهوري اسد به پايان برسد و انتخاباتي برگزار شود كه پيروز آن متحد روسيه باشد نه غرب. اما در مقابل آمريكايي‏ها به دنبال سرنگوني بشار اسد هستند و در اين زمينه اختلاف جدي با روسيه دارند. در اين ميان جان كري در نخستين سفر خود به روسيه در تلاش است تا با روسيه به طرح مشتركي درباره آينده سوريه برسد، طرحي كه در سفر ولاديمير پوتين به آمريكا نهايي شود.

برنامه هسته‏اي ايران

يكي ديگر از موضوعات جدي ديگري كه آمريكا و روسيه بر سر آن اختلاف‎نظر دارند، برنامه هسته‏اي ايران است. گرچه هنوز نمي‎توان درباره جزئيات گفت‏وگوي جان كري و ولاديمير پوتين بر سر برنامه هسته‎اي ايران پيش‌بيني دقيقي كرد اما آنچه مشخص است اختلاف واشنگتن و مسكو است. روسيه تقريبا مسئله غني‎سازي اورانيوم در ايران را در حد تحقيق و توسعه به رسميت شناخته است ولي آمريكايي‎ها مردد هستند و در اين زمينه اعلام نظر نمي‏كنند. در حالي که اگر اعلام‏نظر كنند خيلي از گره‎هاي اين مسئله باز مي‏شود.

كره شمالي

درباره كره شمالي هم روسيه تحركات پيونگ‎يانگ را محكوم كرد و هم آمريكا. اما فرقش اين است كه روسيه نمي‏خواهد از موضع آمريكا وارد مسئله شود و همسو با واشنگتن باشد. بنا براين دنبال طرحي است كه علاوه بر كنترل مسئله از جنگ احتمالي كره شمالي با كشورهاي همسايه از جمله ژاپن و كره جنوبي جلوگيري كند چرا که براي مسكو وقوع جنگ در نواحي مرزي روسيه چندان خوشايند نيست.

نتيجه‏گيري

دور سوم رياست‏جمهوري ولاديمير پوتين به نحو آشكاري با دور اول و دوم تفاوت دارد. اين دوره همچنين تفاوت آشكاري با رياست‏جمهوري ديمیتري مدودف دارد. اين تفاوت بيشتر در حوزه سياست خارجي روسيه است كه براي مقابله با يكجانبه‏گرايي ايالات متحده آمريكا در سطح بين‏المللي ابتكارات تازه‏اي را در پيش گرفته است. به عنوان مثال، مدودف در جنگ ليبي كاملا در مقابل درخواست غرب كوتاه آمد ولي پوتين در قضيه سوريه حداقل دو بار تاكنون از حق وتوي خود استفاده كرده و اجازه نداده كه يك دولت طرفدار غرب و دست‎نشانده در سوريه به قدرت برسد. اما بايد يك نكته مهم را در ايران جا بيندازيم و آن اين است كه تضاد روسيه و آمريكا، يك تضاد ايدئولوژيك همانند آنچه در دوران جنگ سرد وجود داشت، نيست. اين تضاد، يك تضاد بر سر منافع است و هر زماني كه منافع روسيه اقتضا كند با آمريكا و غرب معامله می كند. به عبارت ديگر، مانند دوران جنگ سرد و دوره اتحاد جماهير شوروي، روسيه ديگر با آمريكا دشمن نبوده و به دنبال ريشه‏كن كردن امپرياليسم نيست. و اين چيزي است كه بايد در روابط ميان روسيه و آمريكا در دوران پوتين به آن توجه داشته باشيم.

تضاد روسيه و آمريكا، يك تضاد ايدئولوژيك همانند آنچه در دوران جنگ سرد وجود داشت، نيست. اين تضاد، يك تضاد بر سر منافع است و هر زماني كه منافع روسيه اقتضا كند با آمريكا و غرب معامله مي‎كند. به عبارت ديگر، روسيه ديگر با آمريكا دشمن نبوده و به دنبال ريشه‏كن كردن امپرياليسم نيست.