چگونه از روش تحلیل سیاسی برای کشف صحت یا سقم یک خبر استفاده می کنیم
در مطلب پیش رو کنکاشی در باره صحت یا سقم خبر نحوه اعدام شوهرعمه رهبر کره شمالی ارائه شده است که تصور می شود برای تحلیل کلیه خبرهای مهم روز دنیا می تواند مفید باشد .
روز پنج شنبه سیزدهم دی ماه 1392 یک خبر بر روی خروجی‌های خبرگزاری‌های جهان قرار گرفت که در کمتر از دو ساعت بازتاب وسیعی در بیش از 120 منبع خبری بین المللی و منطقه ای داشت.
خلاصه این خبر به شرح ذیل بود:
1- شبکه امریکایی "ان بی سی" به نقل از روزنامه "ون وی پو" چاپ هونگ کنگ مدعی شد :
"جانگ سونگ تائک" شوهرعمه "کیم جونگ اون" رهبر کره شمالی ، که تا همین چند ماه قبل فرد شماره دو این کشور، محسوب می‌شد ؛ نیروهای دولتی او را عریان کرده و سپس به همراه پنج تن از معاونانش در قفسی که 120 سگ گرسنه در آن نگهداری می‌شد، انداخته و آنها طعمه سگهای گرسنه شده اند.
2- روزنامه "ون وی پو" که نزدیک به حزب حاکم کمونیست چین است، در واقع منبع اصلی فاش کردن این خبر محسوب می شود در گزارش خود مدعی شد "کیم جونگ اون" رهبر کره شمالی و برادرش کیم جونگ چول به همراه سران حزب حاکم در حدود 300 تن از مقامات کره شمالی نیز این اعدام منحصر به فرد را از نزدیک مشاهده کردند و از نزدیک شاهد نحوه اعدام مرد شماره دو کره شمالی بودند.
3- به گزارش این روزنامه خورده شدن جانگ سونگ تائک و همدستانش توسط سگهای گرسنه یک ساعت به طول انجامید. سگهای وحشی به مدت پنج روز گرسنه نگه داشته شده بودند تا عملیات اعدام به خوبی انجام شود. بنا به نوشته این روزنامه چینی پس از یک ساعت جانگ و همدستانش کاملا خورده شده بودند.
4- کیم جونگ اون حکم اعدام وی را به علت تلاش برای براندازی دولت در دسامبر 2013 صادر کرد.
5- تازمان نگارش این متن هنوزهیچ یک از مقامهای دولتی کره شمالی در خصوص این خبر و نحوه کشته شدن تائک اظهارنظر نکرده‌اند.
اما فردای آن روز گزارش روزنامه واشنگتن پست چاپ آمریکا سوم ژانویه 2014 در مورد این خبر خواندنی است :
«شنیدن نام کیم جونگ اون این روزها خیلی‌ها راهراسان می کند؛ رهبر تندروی کره شمالی در یکی از آخرین تصمیم‌هایش دستور داده بود تا جانگ سونگ تائک، شوهر عمه اش را اعدام کنند. اما خبر هولناک‌تر مربوط به شیوه اعدام شوهر عمه بود که گفته می شود او را لخت جلوی 120 سگ گرسنه انداخته اند. خبری که خیلی زود در رسانه های مختلف دنیا بازتاب پیدا کرد و تیتربسیاری از خبرگزاری‌ها شد. بعد از شنیدن این خبر بود که خیلی ها عنوان « ترسناک ترین فرد روی زمین » را برای کیم جونگ اون در نظر گرفتند. نکته عجیب تر اینکه خبر این نوع اعدام در 120 شبکه تلویزیونی در سراسر دنیا هم منتشر شد و یکی از سیاه ترین روزهای تاریخ را برای کره شمالی رقم زد. با این حال تنها مشکل اینجاست که این خبر صحت ندارد. چرا؟ »
روزنامه واشنگتن پست در ادامه پنج دلیل اصلی را برای صحت نداشتن این خبر ذکر کرده است که در اینجا با توضیحات خبر به ده عنوان به شرح ذیل بسط یافته است
1- انتشار این خبربه‌صورت فراگیر در روز پنج شنبه دوم ژانویه درجهان صورت گرفت در حالی که اصل ماجرا در روز 12 دسامبر 2103 منتشر شده است . یعنی حدود یکماه از انتشار آن می‌گذرد و هرگز مورد تأیید واقع نشده است. جالب است هیچ منبع معتبری هم برای این خبر در این روزنامه ذکر نشده است. اما رسانه های غربی روزپنج شنبه دوم ژانویه بصورت وسیع آن را منتشر می کنند .
2- تنها منبع این خبرساختگی، روزنامه هنگ کنگی "ون وی پو" است که در بین رسانه ها معروف به رعایت نکردن اصل صحت خبراست. رسانه‌های هنگ‌کنگی، به استثنای دو آژانس خبری، به انتشار خبرهای مبتنی بر احساس که معمولاً هم درست نیستند، شهرت دارند. روزنامه "ون‌وی‌پو" حتی طبق استانداردهای خود هنگ‌کنگ هم رسانه‌ای کاملاً غیرموثق قلمداد می‌شود. این روزنامه در یک تحقیق جدید در بین ۲۱ روزنامه هنگ‌کنگی، از لحاظ قابلیت اعتبار، رده نوزدهم را به خود اختصاص داده است.
3- مورد دیگری که در این میان تردید جدی در باره صحت این خبر ایجاد می کند این است که هیچ خبرگزاری در چین که ارتباط مستقیمی با اهالی کره شمالی دارند، این خبر را منتشر نکرده است. این موضوع را درنظر بگیرید که هیچ یک از دیگر رسانه‌های چینی‌زبان، بعد از گذشت یک ماه از اعدام شوهرعمه رهبر کره شمالی به آن نپرداخته‌اند.
4 - برخی به این دلیل این داستان را معتبر می‌دانند که این روزنامه هنگ‌کنگی نزدیک به دولت چین قلمداد می‌شود. اگر قرار بود کسی از آنچه در پیونگ‌یانگ می گذرد با خبر باشد، دولت چین است. با این حال، این روزنامه به هیچ عنوان مانند خبرگزاری شینهوا یا روزنامه چاینا دیلی به منابع قدرت در چین نزدیک نیست. درحالی که سایر رسانه‌های چینی ماجرا را اینطور بازتاب داده‌اند که شوهر عمه رهبر کره شمالی با مسلسل یا تفنگ‌های ضد هوایی اعدام شده است. چین اخیراً آشکارا از اقدامات کره شمالی انتقاد کرده است، اما اینکه روزنامه ون وی پو در روایت "خورده شدن توسط سگ های گرسنه" تنها منبع بوده، تردیدهای جدی برای مخاطبان ایجاد می کند.
5- هیچ رسانه ای در کره جنوبی هم که تمام اتفاقات همسایه شمالی اش را به دقت زیر نظر دارد و برای بد جلوه دادن رژیم کره شمالی از کوچکترین خبرها هم نمی گذرد به این مورد اشاره نکرده اند و چنین خبری را جدی نگرفته اند.
6- این واقعیت که رسانه‌های غربی داستانی را قبول کرده‌اند که اگر مربوط به هر کشور دیگری بود آن را رد می‌کردند چیزهای زیادی درباره نحوه پوشش خبری اخبار کره شمالی و اینکه چطور درباره این کشور سوء برداشت می‌شود، به مخاطبان کنجکاو منتقل می کند .
7- روایت دقیق‌تراز سوی منابع موثق‌تر و متعددی درباره نحوه اعدام شوهر عمه قدرتمند رهبر کره شمالی وجود دارد. رسانه‌های خبری معتبرتر که به منابع معتبرتری دسترسی داشته‌اند و به کره شمالی هم نزدیک ترهستند،همواره گفته‌اند که وی تیرباران شده است. این روش، با آنچه تا کنون درکره شمالی روال اعدام بوده است ، همخوانی بیشتری دارد.
8- پیش تر خبرهایی مبنی بر اینکه کیم همسر سابقش را به خاطر یک فیلم پورنو اعدام کرده است هم به بیرون مخابره شده بود که این خبر هم صحت نداشت.
9- کره شمالی به علت قطع ارتباط با سایر کشورهای دنیا در انزوا قرار گرفته و تصمیم های عجیب و غریبی هم که کیم این اواخر گرفته به شایعاتی مبنی بر قساوت این رهبر افزوده است.
10- خبرهای منفی در باره کشورهای دیکتاتور زده هرچند هم دروغ باشند به خوبی مورد استقبال افکار عمومی قرار می گیرند. ازجمله خبرنگار روزنامه واشنگتن پست در پی رد این شایعه بازتاب چنین وقایعی را این طور توضیح داد:
« یکی از دوستانم که سال ها است خبرهای کره شمالی را پوشش می دهد برایم ماجرایی تعریف کرد که خیلی سرگرم کننده است. او به من گفت به عنوان خبرنگار آمریکایی هرچیزی را که بخواهیم در مورد کره شمالی بنویسیم ، بقیه به راحتی باور می کنند. » شاید بشود دهها دلیل دیگر نیز در باره صحت نداشتن این خبر ارائه کرد ازجمله :
1- اصولا چگونه می شود تعداد زیادی سگ را به مدت پنج روز گرسنه تحت کنترل نگه داشت بدون آنکه همدیگر را بخورند؟ حالا فرض می گیرم آنها جداگانه نگهداری شدند و به اندازه ای به انها غذا داده اند که نمیرند اما واقعا سگهایی که پنج روز گرسنه بمانند قدرت حمله ور شدن به 6 انسان را دارند؟
2- گردهم آوری 300 تن از رهبران کره شمالی که نزدیک تعداد اعضای کمیته مرکزی حزب کار این کشور هستند برای نگاه کردن به نحوه خورده شدن شش نفر از همکاران سابق خود چقدر به وفاداری آنها به رهبر 28 ساله کره شمالی کمک می کند؟
اما بجای ادامه دادن این فهرست بی نتیجه باید دید که چگونه ی در غرب برای خراب کردن چهره رهبر یک کشور یک خبر ساخته می شود و چقدر براحتی در همان غرب این خبر را نقد و رد می کنند!!
به باورمن کسانی می توانند ازاین نوع آفت های خبری خود را ایمن سازند که به ده نکته ذیل توجه کنند :
1- درباره صحت یا نادرستی یک خبر زود قضاوت نکنند
2 - با روش تحلیل خبر آشنا باشند
3- به منبع خبر و اعتبار آن توجه کنند بررسی منابع گوناگون خبر قابل دسترس می تواند به ما کمک کند تا ببینیم آیا این خبر را چند منبع خبری منتشر کرده و یا همه خبر را از یک منبع نقل کرده اند. در حالت عادی وقتی خبری را تنها یک منبع نقل می کند باید با دیده تردید آن را بررسی کرد .
4- منبع و منشاء انتشار خبر را ازهم تفکیک کرده و منافع آنها را از انتشار این خبر بخوبی مورد توجه قرار دهند.
5- منافع کسانی را که این خبر را منتشر کردند بویژه اولین منتشرکنندگان را خوب بشناسیم و در ارزیابی صحت و سقم خبر در نظر بگیریم .
6- اطلاعات خوب و مستندی در باره مکان وقوع خبر و زمان آن خبربه دیت آوریم .
7- سعی کنیم از گذشته موضوع خبر به اندازه کافی اطلاعات به دست آوریم .
8-عوامل ایجاد کننده و عناصر تشکیل دهنده خبر را خوب از یکدیگر تفکیک و تجزیه کنیم .
9- سعی کنیم سواد رسانه ای خود را ارتفقاء دهیم و در خواندن و گوش دادن به اخبار رسانه ها نکته سنج و ذهن تحلیلی داشته باشیم
10- به قوانین علت و معلول و احتمالات و استدلال صحیح احاطه کافی و لازم داشته باشیم.
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.