روش تحلیل سیاسی

اطلاعات پایه :

1- انتخابات روز یکشنبه گذشته سومين دوره انتخابات رياست جمهوري ازبكستان بعد از استقلال (1991)در‪ ۱۶سال اخیر محسوب می شود. در واقع مردم ازبکستان تجربه شرکت در انتخابات را در دوران پس از استقلال در شرایطی تقریبا مشابه انچه که در زمان شوروی جریان داشت تجربه کردند.

2-  در اين دوره از انتخابات  علاوه بر"اسلام كريم‌اف" رييس جمهوري فعلي که  ازسوی  حزب ليبرال دمكراتيك، کاندیدا شده بود سه کاندیدای غیر جدی دیگر به اسامی "اصل‌الدين رستم‌اف" از حزب دمكراتيك خلق ،"دلارام تاش محمد آوا" از حزب دمكراتيك اجتماعي و "اكمل سعيداف" از گروه ابتكاري مردم، نامزد احراز پست رياست جمهوري ازبكستان شده بودند. بنابراین کریم اف برای انتخاب مجدد  با رقیب جدی روبرو نبود .

3- به گفته رييس كميسيون مركزي انتخابات رياست جمهوري ازبكستان، بيش از هشت هزار و۲۰۰شعبه راي‌گيري درسراسر ازبكستان و۴۳شعبه خارج از كشور برای رای گیری از مردم تدارک شده بود. براین اساس مردم در حوزه هایی که برای شرکت در انتخابات ثبت نام کرده بودند هیچ محدودیت یا کمبودی برای رای دادن به کاندیدای مورد نظر خود نداشتند اما  از لحاظ تعداد کاندیداها با گرایش های مختلف به شدت در محدودیت بودند.

4- كميسيون مركزي انتخابات ازبكستان اعلام كرد، پس از پايان شمارش آراء در تمام دفاتر اخذ راي در اين كشور ،"اسلام كريم اف" نامزد حزب ليبرال دمكرات با كسب ۸۸در صد آراء شرکت کنندگان در انتخابات بار ديگر به عنوان رئيس جمهور ازبكستان برگزيده شد. مخالفان دولت کريموف در مورد نتايج انتخابات ابراز ترديد کرده اند به طوري که برخي از انان مسئولان انتخابات را به استفاده از اراء ميليونها تن از غايبان و کارگران مهاجر متهم کرده اند بر اساس تخمينهاي موجود بين پانزده تا چهل درصد از واجدان شرايط براي شرکت در انتخابات ازبکستان در حال حاضر در روسيه يا قزاقستان کار مي کنند

5- ازبکستان بیش از 27میلیون نفر جمعیت دارد که ازاین میان  بيش از 16 ميليون نفر واجد شرايط  شرکت در انتخابات رياست جمهوري اين کشور بودند. به گفته کمیته انتخاباتی در روز یکشنبه درمجموع بيش از نود و شش درصد از واجدين شرايط در انتخابات رياست جمهوري ازبكستان شركت كردند. یعنی بيش از‪ ۱۴ميليون و ‪ ۷۶۵هزارنفراز واجدين شرايط اين كشورشركت داشتند. به این ترتیب شمار آرا از حد نصاب قانونی 33 در صد که برای معتبر بودن نتیجه انتخابات ضرورت داشت فراتر رفت.

6- دراين انتخابات حدود ۳۰۰ ناظر خارجي و۲۳هزار ناظر داخلي بر روند انتخابات رياست جمهوري ازبكستان نظارت داشتند.

عبدالسلام‌اف رييس كميسيون انتخابات ازبكستان گفته است، موارد تخلف از قانون انتخابات تاكنون مشاهده و گزارش نشده است. وي گفت، انتخابات رياست جمهوري طبق قانون اساسي ازبكستان و مطابق با مقررات و استاندارهاي جهاني برگزار شده است. عبدالسلام‌اف، تاكيد كرد كه مردم در انتخابات رياست جمهوري ازبكستان بطور داوطلبانه حضور يافتند و نامزد مورد نظر خود را آزادانه انتخاب مي‌كنند.

اما ارزیابی کاملا متفاوتی ازصحت نتایج آن ارائه شده است ازیکسو ديده‌بانان اروپایی اعلام کرده اند، انتخابات  رياست جمهوري درازبكستان خارج ازچارچوب استانداردهاي بين‌المللي است. به گفته "والتر سيگل" رييس سازمان امنيت وهمكاري اروپا ، انتخابات  عمومي برگزار شده درازبكستان خارج از هرگونه معيارهاي دمكراتيك از سوي نهادهاي امنيت و همكاري اروپا ‪ OSCEبوده است. وی يكي از موارد عدم حصول استانداردهاي رقابت دمكراتيك درانتخابات روز یکشنبه گذشته را اظهارات علني هر سه رقيب كريم اف در حمايت از وي دانست. از سوی دیگر ناظران کشورهای همسود اعلام کرده اند انتخابات منصفانه و سالم برگزار شده است .  ناظرين جامعه كشورهاي مستقل مشترك المنافع (همسود) به سرپرستي "ولاديميرگاركان" معاون كميته ويژه اين جامعه برانتخابات نظارت داشتند.

7- براساس آخرين تغييرات قانون اساسي ازبکستان  دوره رياست جمهوري از پنج سال به هفت سال افزايش يافت به این ترتیب زمینه برای تداوم حکومت کریم اف حداقل تا سال 2014 فراهم شد. 

8- كريم‌اف در 30 جون 1938 از پدری تاجیک و مادری ازبک در شهر تاریخی سمرقند به دنیا آمد و دررشته اقتصاد تحصيلات عالي را طي كرد. وي درزمان شوروي سابق مسووليت‌هاي زيادي ازجمله وزارت دارايي ورياست كميته مركزي حزب كمونيست ازبكستان را برعهده داشت.اگربخواهیم بصورت دقیق تردر باره عملکرد او دررهبری ازبکستان قضاوت کنیم باید گفت اواز ژوئن 1989 یعنی دوسال قبل از فروپاشی شوروی زمانی که به عنوان دبیر اول حزب کمونیست انتخاب شد ، زمام امور ازبکستان را در دست دارد . اما او موفق شد در دسامبر1991 به عنوان اولین رئیس جمهوری ازبکستان پس از استقلال نام خود را در تاریخ این کشور ثبت کند. با آنکه قرار بود پنج سال پس از ان برای باردوم در انتخابات شرکت کند،تحت شرایط ویژه ان زمان تصمیم گرفت با برگزاری همه پرسی در مارس 1995  مدت ریاست جمهوری خود را تا سال 2000 تمدید کند .در ژانویه سال دو هزار مجددابرای دومین بار درانتخابات پیروز شد اما اینبارهم تنها پس از دو سال با اصلاح قانون اساسی درسال 2002  دوره ریاست جمهوری را از پنج سال به هفت سال افزایش داد .

9-  مهم ترین بحران دوره حکومتی 18 ساله کریم اف در سیزده ماه می 2005 شکل گرفت که در جریان تظاهرات مردم شهر جنوبی اندیجان به گفته مسئولین ازبکستان درحدود 190 نفر کشته شدند.اما منابع دیگر شمار قربانیان عملیات ارتش دراندیجان  را به مراتب بیشتر دانسته اند. سرکوب تظاهرات اندیجان با واکنش انتقادآمیز کشورهای غربی از جمله ایالات متحده مواجه شد و در نتیجه، اسلام کریم اف، که تا آن زمان سیاستی متمایل به غرب را دنبال می کرد، روابط دولت خود با این کشورها را محدود کرد و در مقابل، روابط با روسیه و چین را گسترش داد به نحوی که درحال حاضراز این کشور به عنوان یکی از متحدان اصلی روسیه در آسیای مرکزی یاد می شود.  آقای کریم اف همواره تاکید داشته که ازبکستان را به سوی جامعه ای آزاد و مرفه هدایت کرده است اما ناظران بین المللی آنچه را که محدودیت آزادی های اساسی در این کشور خوانده اند مورد انتقاد قرار داده اند. رئیس جمهور ازبکستان گفته است که محدودیت های موجود برای جلوگیری از نفوذ و به قدرت رسیدن تندروهای اسلامگرا ضرورت داشته است.این درحالی است که اکثر منابع روسی آمریکا را به سازمان دهی انقلاب رنگی علیه کریم اف متهم می کنند .

10- درانتخابات  روزیکشنبه نخستين بار تعداد نامزدهاي رياست جمهوري بيش از دو نفر بود و نخستين زن ازبك امكان حضور در رقابتهاي انتخابي را براي تصدي پست رياست جمهوري بدست آورد. همچنين به گفته مسوولان انتخابات ازبكستان، در اين دوره زمينه برگزاري بيش از۵۰۰همايش انتخاباتي در سراسر اين كشور براي رقباي انتخابات فراهم شده بود و نامزدها در ديدار با مردم برنامه‌هاي خود را ارايه كردند. اما اکثر قریب به اتفاق مطبوعات و رادیو تلویزیون دولتی برای برنامه های اقای اسلام کریم اف تبلغ می کردند.

11- به گفته مسوولان ستاد مركزي انتخابات رياست جمهوري ازبكستان ، حدود۳۰۰ خبرنگار داخلي و خارجي كارت ويژه خبرنگاران را ازستاد انتخابات رياست جمهوري اين كشور براي پوشش روند اين انتخابات اخذ كردند. دولت ازبکستان از ورود نمایندگان برخی از سازمان های بین المللی و رسانه های همگانی خارجی، از جمله بی بی سی، برای گزارش این انتخابات جلوگیری کرد.  به گفته خبرنگاران رای گیری ازمردم درحوزه‌هاي انتخاباتی درفضاي آرام وكم ترافيك برگزار شد. درحالي كه نيروهاي امنيتي  و پليس بر حفظ امنيت انتخابات كنترل داشتند، مردم در فضاي آرام آراي خود را در صندوقهاي شفاف و شيشه‌اي ريختند.

12- ازبکستان کشوری محصور در خشکی و با قزاقستان، قیرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان و ترکمنستان همسایه است، پایتخت این کشور تاشکند است و جمعیت آن  اکثرا مسلمان و از نژاد ازبک هستند.  ازبكستان ، از قدرت نظامي بالايي درآسیای میانه  بهره مند است. وجود بخشي از جاده تاريخي ابريشم و مناطق و شهرهاي تاريخي و باستاني زياد ازجمله سمرقند و بخارا اين كشور را از نظر فرهنگي و تجاري در جايگاه ويژه در آسياي مركزي قرار داده است.

13-  ازبكستان يكي از بزرگترين توليدكنندگان پنبه در جهان و داراي منابع طبيعي غني نفت، گاز و طلا است. مساحت آن ‪  ‪۴۴۷كيلومتر مربع است. دين رسمي ازبكستان اسلام است و زبان اكثريت مردم اين كشوربه ترتيب ازبكي تاجيكي و روسي است. صادرات عمده ازبكستان، پنبه، طلا، گاز طبيعي، كود معدني، فلزات، منسوجات و ماشين آلات بوده و سرانه درآمد ناخالص ملي آن ‪ ۵۱۰دلار است . به رغم اينكه ازبكستان غني از گاز و پنبه است اما از زمان استقلال از شوروي در سال 1991 اقتصاد این کشور در شكوفا شدن از منظر‌هاي مختلف ناكام مانده‌ است.

 14- مخالفان آقای کریم اف معتقدند حضور پیاپی اسلام کریم اف درسه دوره انتخابات ریاست جمهوری ، مغایربا اصول قانون اساسی ازبکستان است.چرا که مطابق قانون اساسی هرفردی تنها دودوره پیاپی حق تصدی پست ریاست جمهوری و شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را دارد. دراعتراض به سومین حضور پیاپی اسلام کریم اف در انتخابات ، جمهوری ازبکستان طی روزهای اخیر شاهد تظاهرات مخالفان و گروههای حامی حقوق بشردرمقابل پارلمان و ساختمان مرکزی کمیسیون انتخابات این کشور بود. مقامهای دولتی و مجریان قانون اساسی ازبکستان معتقدند بموجب اصلاحات انجام شده در قانون اساسی،این قانون پس ازهمه پرسی سال 2000  لازم الاجراست و اسلام کریم اف ازسال 2000  تاکنون ،تنها یکدوره تصدی ریاست جمهوری ازبکستان را بعهده داشته است ولذا جهت شرکت درانتخابات رياست جمهوری جاری ،منع قانونی براي وي وجود ندارد . اما كريم‌اف به اين موضوع شهرت دارد كه حتي به گروهي اندك از مخالفانش نيز اجازه نمي‌دهد اعتراض كنند.

15- کریم اف  از سوي حزب ليبرال دموكراتيك ازبكستان حمایت می شود  كه چند سال قبل توسط خود كريم اف تأسيس شد این حزب اكثريت كرسي هاي پارلمان ازبکستان را دراختیاردارد.

16- اتحاديه اروپا از اکتبر سال 2005 صدور تسليحات به ازبکستان را قدغن کرد و همچنين از صدور ويزا برای برخی مقامات خاص ازبک خودداری نمود. اين تصميمات به دليل مخالفت ازبکستان با دادن اجازه تحقيقات مستقل درباره ناآرامی های انديجان اتخاذ. نگاره هدايتوا، رهبر يکی از احزاب موسوم به "ائتلاف ازبکستان آفتابی" که مخالفين ازبکستان را در يکجا گرد آورده، گفت که تصميم تحريم ازبکستان موجب دلگرمی مخالفين دولت ازبکستان شده است.وی افزود که ندادن ويزا به برخی ازمقامات ازبک موجب سرافکندگی آنان شده و جهانيان دریافتند که در ازبکستان همه چيز عادی نيست. درواکنش به این موضع گیری  تلويزيون دولتی ازبکستان از خانم هدايتوا، به عنوان کسی که ايجاد دردسر می کند انتقاد شدید کرد.ائتلاف ازبکستان آفتابی"، ائتلاف گروه ها و بازرگانان مخالف دولت است که خواهان اقتصاد مبتنی بربازار آزاد در ازبکستان هستند، جايی که اقتصاد هنوز در کنترل مقامات دولتی است.

تحلیل

ازبکستان با انتخاب مجدد کریم اف مسیر دشواری را برای حرکت رو به جلو برگزیده است . او تنها بازمانده ازحاکمان پانزده جمهوری شوروی است که همچنان تصمیم دارد برای هفت سال دیگر هم سیاستهای بسته خود را در نوع تعامل با کشورهای دیگر و با مردم خود ادامه دهد . این سیاست نه تنها دریچه جدیدی را به روی مردم ازبکستان نمی گشاید بلکه موجب می شود باز هم بیش از گذشته از پیشرفت و ترقی دور بماند.

ایده مبارزه با مداخله غرب و آمریکا از طریق سرکوب آزادی های سیاسی و اجتماعی درازبکستان راه به جایی نمی برد .امروز دیگر دوران حکومتهای چهاردیواری اختیاری گذشته است . اقای کریم اف این شانس را دارد تا در این آخرین دوره حکومتی خود با تجدید نظر در باره سیاستهای سختگیرانه داخلی به سمت مبارزه واقعی با مداخله خارجی از طریق کسب حمایتهای مردمی پیش برود . برای خروج ازبکستان از وضعیت بد اقتصادی که ناکارآمدی و رشوه خواری در ان بیداد می کند این کشور نیاز به سرمایه گذاری خارجی و جذب نخبگان فراری از کشور را دارد . در این مسیر ازبکستان می تواند با انجام اصلاحات لازم زمینه را برای باز شدن مناسبات اقتصادی با سایر کشورها فراهم کند این بدان معنا نیست که ازبکستان بار دیگر به دامن غرب پناه ببرد .

ازبکستان در هفت سال آتی می تواند با اتخاذ موازنه مثبت با روسیه و غرب به گونه ای عمل کند که از وابستگی شدید به هر دو طرف بکاهد ودر عین حال با ایجاد امیدواری برای سرمایه گذاران داخلی از مدل اقتصادیی پیروی کند که رشد اقتصادی و توسعه همه جانبه را برای این کشور به ارمغان اورد . بطور قطع راه حل آن تقلید کور کورانه از توصیه های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی نیست . بلکه باید با بومی سازی برنامه های توسعه اقتصادی متناسب با نیازهای واقعی  اقتصاد ازبکستان ،توسط مدیران کارامد به مورد اجرا گذارده شود . اما این مهم تحقق نمی یابد مگر آنکه اصلاحات سیاسی لازم در هفت سال آینده به تدریج اجرا شود. شعار توسعه اقتصادی منهای توسعه سیاسی در چند سال گذشته به شکست انجامیده و در شرایط بین المللی امروز جهان زمینه مناسبی برای موفقیت ندارد.

کریم اف این امکان راهم دارد تا ازهم اکنون برای جانشینی خود فکر اساسی کند درست مانند پوتین که با جوان گرایی نزدیکترین فردی را که می توانست مسیر اورا ادامه بدهد برگزید وبا ایجاد فضای مناسب موقعیت خوبی را برای انتقال مسالمت امیز قدرت فراهم کرد.

بطور قطع در صورت ادامه سیاستهای غلط گذشته در سرکوب اسلام گرایان آمریکا و اتحادیه اروپا سوژه های مناسب تری برای توجیه مداخلات خود درازبکستان پیدا خواهد کرد . اسلام گرایان میانه رو در ازبکستان به خوبی می توانند مانع گسترش نفوذ گروههای وهابی و طرفدار القاعده وجنبش مبارزه مسلحانه بشوند . آقای کریم اف هنوز فرصت دارد تا با نزدیک شدن به جریان فکری نزدیک به مسلمانان دره فرغانه مانع عمیق تر شدن شکاف موجود در روابط دولت با اسلام گرایانی شوند که اعتقادی به مبارزه مسلحانه وسرنگونی دولت ندارند اما مایل هستند بتوانند به تبلیغات سالم دینی و اسلامی خود بدون مداخله دولت ادامه دهند .

کلام آخر آنکه ازبکستان شانزده سال پس از استقلال هنوز نتوانسته است مسیر مورد دلخواه خود را مستقل از روسیه و غرب انتخاب کند . گرایش به نوعی اقتدار گرایی توام با ناسیونالیسم ازبکی ، این کشور را حتی با همسایگان خود حتی تاجیکستان با مشکلات جدی روبرو کرده است .به نظر می رسد زمان تجدید نظر در این سیاست هم فرا رسیده است . ازبکستان برای انکه بتواند به هویت واقعی خود باز گردد قبل ازهرچیز می تواند سیاست جدیدی را درپیش بگیرد که مناسبات این کشور را با همسایگان و کشورهایی منطقه بهبود بخشد در نتیجه امکان نقش آفرینی منطقه ای این کشور افزایش می یابد بدون آنکه لازم باشد مانند گذشته دور نقش کارگذار مسکو را در منطقه ایفا کند.