پيامدها و نتايج اعلام استقلال كوزوو
درمقاله اي كه درپيش روي داريد تلاش شده است به چند سئوال اصلي پاسخ داده شود :
1- چرا پارلمان كوزووبا اعلام استقلال درشرايط كنوني تلاش كرد به وضعيت بلاتكليفي 9 سال گذشته كه تحت نظارت سازمان ملل اداره مي شد، پايان دهد؟
2- به چه دليل اعلام استقلال كوزووبا واكنش كشورهاي مختلف جهان روبروشد ودليل اهميت آن ازنظربين المللي چيست؟
3- استقلال كوزوو چه تاثيراتي براي مردم آنجا ومنطقه بالكان و درنهايت اروپا خواهد داشت ؟
4- آيا نتايج اعلام استقلال كوزوو براي سايرمناطق جدايي طلب در جهان قابل تعميم است؟
طرح مساله
آنچنان که انتظار می‌رفت،درشامگاه یکشنبه 28 بهمن 1386 ( ۱۷ فوریه 2008) پارلمان کوزوو استقلال این استان جنوبی جمهوری صربستان را تصویب کرد. از۱۲۰ نماینده‌ی پارلمان کوزوو ۱۰۹ نفر آن را تایید و۱۱ تن، ازجمله نمایندگان صرب درپارلمان كوزوو، رای‌گیری درباره‌ی اعلامیه‌ی استقلال را تحریم کردند.
کوزوو پس ازاسلووانی، کرواسی، بوسنی-هرزه‌گوین، مونته نگرو، مقدونیه و صربستان،هفتمین بخش جداشده ازكشوریوگسلاوی است كه روند تجزيه آن ازسال 1992آغازشد وبه نظر مي رسد با اعلام استقلال كوزوو اين روند به پايان خود رسيده باشد. اگرچه هنوزاستان خودمختاروويودينا درشمال صربستان از مجموعه يوگسلاوي دردرون صربستان باقي مانده است. با اين وجود به نظرنمي رسد اين استان حداقل در آينده نزديك درخواستي براي جدا شدن ازصربستان داشته باشد . بنابراين بايد گفت در صورت به رسميت شناختن كوزوو توسط سازمان ملل اين آخرين مرحله ازروند تجزيه يوگسلاوي به اجرا گذارده شد . اما گويا روند تجزيه شبه جزيره بالكان كه ازسالهاي پس 1912 به بعد آغاز شد ؛ همچنان ادامه خواهد داشت .
براي تجزيه و تحليل اين رويداد مهم لازم است ابتدا مروري براطلاعات پايه درباره كوزوو داشته باشيم تا بتوانيم به دورازجوتبليغاتي موجود ، قضا وت دقيق تري درباره اينكه آيا پارلمان كوزووحق داشت استقلال اين بخش از صربستان را اعلام كند؟ ويا برخلاف اصول و قوانين بين المللي صرفا با اتكاء به پشتيباني آمريكا و اتحاديه اروپا و مجامع بين المللي چنين اقدامي را به اجرا دراورده است؟
اطلاعات پايه در باره كوزوو
الف : موقعيت جغرافيايي
کوزووبا مساحتی برابر با ١٠٨٨٠ كيلومتر مربع درجنوب غرب جمهوری صربستان، ازشمال غرب با جمهوری مونته نگرو،وازجنوب شرقي با جمهوری مقدونيه وازجنوب غربي با آلبانی وازشما ل با صربستان هم مرز است . مرکز آن شهر پريشتينا است. کوزوو طبق آمار سال 2000، يک ميليون و 970 هزار نفر جمعيت دارد که از اين تعداد يک ميليون و 733 هزار يعني 88 درصد آن را آلبانيايي تبارها، 130 هزار يعني 7 درصد آن را صرب ها، 7/1 درصد را اسلاوهاي مسلمان، يک درصد را کولي ها و مقدار اندکي هم ترک ها هستند. در پارلمان ١٢٠ عضوی كوسوو اقليت صرب ١٠ كرسی و اقليت های كوچكتری مانند ترك ها ، كولی ها و بوسنيايی ها نيز مجموعا همين تعداد كرسی را به لحاظ قانونی دراختيار دارند.
ب: پيشينه بحران كوزوو
كوزوو ميان قرن ١١ تا ١٣ ميلادی جزيی از پادشاهی صربستان بود كه همراه با پادشاهی بلغارستان از خاكسترامپراطوری درحال نابودی بيزانس سربرآوردند. درسال ١٣٨٩ميلادي باشكست صرب ها در منطقه معروف آمسل دركوزوو دربرابرسپاه عثمانی، جنوب بالكان ازدست صرب ها خارج شد و در حمله ديگری كه قوای عثمانی در سال ١٤٥٩ انجام دادند پايتخت آنها نيز سقوط كرد و بدين سان عمر پادشاهی صرب به پايان رسيد. ازآن پس كوزوو نيز به طو ر قطعی در زير سلطه عثمانی ها قرار گرفت.آغاز حضور مسلمانان آلبانيايی تبار دراين منطقه ظاهرا به دوران پس ازنبردهای معروف به " جنگ های تهاجمی" در اواخر قرن هفدهم بر می گردد كه در جريان آن سپاهيان داوطلبی از صرب ها به ياری اتريش هايی برخاستند كه با سپاه عثمانی درگير شده بودند. به دنبال شكست سپاهيان عثمانی در محاصره شهر وين ، رهبر مذهبی صرب ها برای مصون ماندن اهالی جنوب صربستان ازانتقام عثمانی ها ، ازمردم آن نواحی و به ويژه صرب های كوزوو خواست كه با مهاجرت به اين سوی رودهای ساوا و دانوب، خود را در زير حمايت قيصر اتريش قرار دهند. مناطق خالی از سكنه شده كوزوو بعدتر با انتقال بخشی از مردم منطقه كنونی آلبانی به آنجا عملا آلبانيايی نشين شد.
جنگ هاي بالکان در سال هاي ۱۹۱۳– ۱۹۱۲ و سپس جنگ جهاني اول برهه هاي ديگر اساسي براي كوزوو رقم زد. پس از پايان جنگ جهاني اول درسال ۱۹۱۸، صربستان و روماني به پاداش پيوستن به اردوگاه متحدين پاداش هاي هنگفتي دريافت کردند. دودمان صربي کره جرجوويچ توانست قلمرو پادشاهي جديد صرب ها، کروات ها و اسلووني ها، طلايه دار يوگسلاوي آتي را تأسيس کند و در همان حال بوخارست سرگرم برپائي «روماني پهناور» شد.
بدين ترتيب کوزوو تحت حاکمیت صربها قرار گرفت و پس ازايجاد جمهوری فدرال يوگسلاوی درخاتمه جنگ دوم جهانی نيز، همچنان بخشی از خاک اين کشورباقی ماند. درسال 1974، دولت مرکزی يوگسلاوی با اعطای اختيارات داخلی نسبتا گسترده به کوزوو موافقت کرد . بعدها نمايندگان پارلمان محلي کوزوو در سال 1989 با صدور اطلاعيه يي تاسيس جمهوري مستقل کوزوو را اعلام مي کنند. سه روز بعد پارلمان جمهوري صربستان، پارلمان و دولت محلي کوزوو را منحل مي کند. اواخر سپتامبر 1989 پارلمان صربستان قانون اساسي جديد را تصويب مي کند که براساس آن خودمختاري گسترده کوزوو لغو مي شود و يک خودمختاري محدود به آن مي دهد.پس از امضاي قرارداد ديتون در سال 1995 كه صربها توانستند موقعيت بين المللي خود را تثبيت كنند از سال 1996، نيروهای صرب با حمايت دولت مرکزی يوگسلاوی اقداماتی را برای آنچه که پاکسازی قومی خوانده شده درکوزوو به اجرا گذاشتند که با مقاومت استقلال طلبان به رهبری ارتش آزاديبخش کوزوو مواجه شد و گفته می شود در جريان پاکسازی قومی کوزوو، بيش از دوازده هزار تن ازآلبانيايی تباران کشته شدند و تا هشتصد هزار تن از آنان به آلبانی گريختند. در سال 1999، نيروهای ناتو به بهانه خاتمه دادن به سرکوب آلبانيايی تباران، کوزوو را اشغال و اداره آن را به سازمان ملل متحد واگذار کردند. قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت دربيستم خرداد ماه 1378 ( ۱۹۹9) تصویب و درآن خودمختاری استان کوزوو به رسمیت شناخته شده است. درعین‌حال، این قطعنامه کوزوو را جزئی از خاک جمهوری صربستان اعلام كرد. استقرار نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد در كوزوو در چهارچوب این قطعنامه صورت گرفت. دبيرکل سازمان ملل در آگوست 2007 امريکا، اروپا و روسيه را به عنوان ميانجي مساله کوزوو مامور کرد تا به نتيجه مشخصي برسند از ان زما ن دور جدید مذاکرات تعیین سرنوشت کوزوو از روز پنجشنبه ( 30 اوت ) در وین آغاز شد . اما تا دهم دسامبر 2007 توافقي ميان کوزوو و صربستان بدست نيامد. به اين ترتيب زمينه براي اعلام استقلال كوزوو به صورت يكجانبه مهيا شد .
ج: وضعيت اقتصادي
به رغم ۲۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری کشورهای غربی، دركوزوو این سرزمین هنوز فاقد پایه‌های مستحکم اقتصادی است. بطوريكه درپایان روند 9 ساله‌ای که کوزوو برای تعیین وضعیت نهايي خود از سال 1999تاكنون پیموده است، این سرزمین هنوز فاصله زيادي با شرايط مطلوب اقتصادي به عنوان يك كشور مستقل دارد. درآمد سرانه مردم حدود ۱۱۰۰ دلار تخمین زده می‌شود. تولید ناخالص ملی کوزوو برابر با اتیوپی یا سومالی است. یعنی ده بارکمترازبلغارستان یا رومانی به عنوان تازه‌ترین کشورهای عضو اتحادیه اروپا. دربرابر، میزان زاد و ولد به شدت بالا است. یک سوم جمعیت تقریبا دو میلیونی منطقه را کودکان زیر ۱۴سال تشکیل می‌دهند و متقاضیان کارهرروز بیشترمی‌شوند. به عنوان نمونه "بهلول بگای"، کارشناس مسائل اقتصادي در باره وضعیت اقتصادی مردم کوزووطي مصاحبه اي با خبرگزاري آلمان می گوید:
«۵۰ درصد مردم از سوء تغذیه رنج می‌برند و ۱۵ درصد جمعیت چیزی برای خوردن ندارند. ۳۳۰ هزار نفرکار پیدا نمی‌کنند و ۷۵ هزاربازنشسته و ۲۵ هزار آموزگاراز وضعیت خود ناراضی هستند. بزرگترین کارفرمای کوزوو تشکیلات اداری است و بالاترین حقوق را ماموران سازمان‌های بین‌المللی دریافت می‌کنند. بخش خصوصی عمدتا از واحدهای کوچکی تشکیل شده است که بین دو تا سه نفر را با دستمزد پائين به کار گرفته‌اند. سایرین، یا به "کار سیاه" مشغولند و یا به پولی وابسته‌اند که بستگان مقیم خارج آنها برایشان می‌فرستند. حدود ۳۵۰ هزار شهروندان کوزوو در آمریکا، آلمان، سویس یا سایر کشورهای صنعتی به کار اشتغال دارند. آنها بخش عمده درآمد خود را به زادگاهشان می‌فرستند. »
ابراهیم رجبی" کارشناس اقتصادی،درمصاحبه با فرانس پرس میزان كمكهاي مالی از سوي غرب را حدود ۴۵۰ میلیون یورو درسال تخمین می‌زند و می گوید:
«این برابر با ۵۰ درصد کل بودجه كوزوو است. من نمی دانم بدون این منبع مالی، ما چگونه باید به حیات خود ادامه بدهیم، زیرا وارداتمان یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو و صادراتمان کمتر از ۱۵۰ میلیون یورو است. تنها شانس، سرمایه‌‌گذاری‌های خارجی و گشایش مرزها و بازاراست.
اتحادیه اروپا برای جلوگیری ازمهاجرت گسترده مردم ازكوزووبه انگيزه دستيابي به زندگي بهتر اقتصادی، می‌کوشد در کوزوو سرمایه‌گذاری‌کند. اتحادیه اروپا نیروی کار ارزان و مالیات پائین را به همان نسبت مهم می‌داند که گنج‌های زیرزمینی کوزوو را. »
با اين وجود كوزوو ازلحاظ داشتن منابع معدني براي سرمايه گذاران غربي قابل توجه است به عنوان مثال این ایالت دارای ۲۰ میلیارد تن سرب وسینک، حدود ۱۵ میلیارد تن ذغال سنگ و به همین میزان نیکل است.
کوزوو صاحب دومين ذخائر ذغال سنگ در اروپا و ذخائر سرشار لينيت (ذغال قهوه ای)، سرب، روی، طلا، نقره و نفت می باشد. ذخائر معدنی هنگفت سنگ های قيمتی تره پکا، که در سال 1997 ارزش آنها بالغ بر 5 ميليارد دلار تخمين زده شده است، از منابع ديگر کوزووست
يكي ازمهم ترين مشكلات كوزوو درحال حاضرتامين انرژي برق است . تنها نيروگاه كوزوو در حال حاضر روزانه ۸۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند. اما مصرف اين ایالت روزانه هزارمگاوات است. توان مالی ضعیف مردم مانع ازآن می‌شود که بتوان برق را ازکشورهای همسایه خرید. به همین دلیل برق سهمیه‌بندی شده است. دراين مورد "نظیر سینانین"، سخنگوی شركت سرمايه گذاربراي توليد انرژی برق دركوزوو طي مصاحبه با رويترزمي گويد :
«نیروگاه قدیمی کوزوو" که در دهه ۶۰ ساخته شده، مي تواند تا هفت سال دیگردرشبکه باقی بماند. به همين دليل ازچندي قبل مقدمات تاسيس نيروگاه جديد برق شروع شده كه اين نیروگاه کوزووباید تا سال ۲۰۲۴ قابل بهره‌برداری باشد. اما قرار است در سال 2008 ایجاد سومین نیروگاه ذغال سنگ سوز به مناقصه بین‌المللی گذاشته شود. کوزوو به شکرانه ذخائرذغال سنگ خود می‌تواند صادرکننده برق باشد. این مهم را،سومين نیروگاه کوزوو ممکن خواهد ساخت. این نیروگاه تا سال ۲۰۱۴ با روزانه ۲هزار و یکصد مگاوات ظرفیت مورد بهره برداری قرار می گیرد».
د: دلايل مخالفت صربستان با استقلال كوزوو
صربها كوزوو را خاستگاه اصلي تمدن صرب مي دانند و معتقدند اين سرزمين براي اسلاو هاي جنوبي نقش تعيين كننده اي در طول تاريخ داشته است . علاوه براين اعلام استقلال بخشي ازيك كشوردر واقع نقض تماميت ارضي و حاكميت ملي صربستان است كه به عنوان يك كشور عضو سازمان ملل خواهان محترم شماردن اصول منشورسازمان ملل در اين رابطه است . صربستان معتقد است اگر مدل كوزوو به عنوان يك رويه حقوقي جديد باب شود ، ازاين پس هرگروه قومي مي تواند با حمايت قدرتهاي سلطه جو زمينه را براي جدايي اماده سازد .
در حال حاضر، صربستان، همچنان بر حاکمیت خود برکوزوو تاکید می ورزد. در سال 2006، اهالی مونته نگرو نیز دریک همه پرسی خواستاراستقلال این جمهوری شدند و دولت صربستان نیز نتیجه این همه پرسی را پذیرفت زيرا اتحاد دوجمهوري كاملا داوطلبانه بود و مرزهاي آنها از زمان يوگسلاوي به عنوان دو جمهوري پذيرفته شده بود اما در مورد كوزوو صربها معتقدند مطابق اصل مورد پذيرش قدرت هاي درگير در جنگ هاي چند سال اخير بالكان ، مرزهاي داخلي جمهوري يوگسلاوي سابق ازسوي مجامع بين المللي به رسميت شناخته شده و با استناد به همين اصل بود كه از تشكيل صربستان بزرگ ازطريق پيوستن صربهاي بوسني به صربستان ، ممانعت شد تا ازخطري كه براي ازهم پاشيدن بوسني هرزگوين وجود داشت، جلوگيري شود. براين اساس همانگونه كه صربهاي بوسني نمي توانستند خود را مستقل اعلام كنند آلبانيايي هاي كوزوو هم نمي توانند خود را مستقل اعلام كنند.
ه : دلايل آلبانيايي ها براي اعلام استقلال
آلبانيايي هاي كوزوو به دليل جناياتي كه صربها طي بيش ازپنجاه سال گذشته در حق انها روا داشته اند به هيچ وجه حاضر نيستند در كنار صربها به زندگي مسالمت آميز ادامه دهند .علاوه براين انها معتقدند به چه دليل بايد نود در صد جمعيت يك منطقه تحت حاكميت صربها قرار گيرند كه نه از لحاظ نژادي ونه از جهت زباني و فرهنگي وديني هيچ پيوند مشتركي با هم ندارند ؟
ضمن آنكه در حال حاضر آنها به دليل منافع مشتركي كه با غرب تعريف كرده اند به دنبال عضويت در اتحاديه اروپا هستند درحالي كه صربستان هنوز با غرب و بويژه با آمريكا مشكلات جدي دارد.
ازآنجا كه آلباني تبارهاي كوزوو يكبار ديگر در سال 1989 استقلال خود را اعلام كردند و با سركوب شديد نيروهاي صرب روبرو شدند اينبار ديگرآنها راه حل اتكا به نيروهاي خارجي را براي رهايي ازآنچه ستم ملي صربها مي خوانند ، انتخاب كردند. بنابراين حضور حدود هفده هزارتن ازنفرات ناتودر كوزوو و اينكه در9سال اخيرتحت قيوميت سازمان ملل توانسته اند به پارلمان مستقل و دولت منتخب مردم دست پيدا كنند، همه چيز را براي استقلال خود آماده مي بينند. دراعلامیه استقلال كوزوو که توسط هاشم تاجی، نخست‌وزیر کوزوو قرائت شد، آمده است:
«ما رهبران ملت، که به طریق دموکراتیک انتخاب شده‌ایم، کوزوو را به عنوان کشوری مستقل ودموکراتیک اعلام می‌کنیم... این بیانیه بازتاب‌دهنده‌ی خواست و اراده‌ی ملت ماست که با پیشنهاد مارتی آتیساری، نماینده‌ی ویژه‌ی سازمان ملل درامور کوزوو مطابقت دارد... اعلام استقلال کوزوو نشانه‌ی پایان روند انحلال یوگسلاوی است... ما برعزم خود برای برقراری مناسبات حسن همجواری با کل منطقه تاکید می‌کنیم. این مناسبات خوب در آینده‌ی نزدیک با صربستان نیز امکانپذیر است، کشوری که ما به‌طور تاریخی همواره با آن همکاری اقتصادی داشته‌ایم.»
هاشم تاجی، نخست‌وزیر کوزوو، پس ازقرائت اعلامیه‌ی استقلال گفت: «کوزوو از امروز به بعد کشوری سرفراز و مستقل است. مردم کوزوو هیچگاه باور خود به این آرزو را از دست ندادند که روزی به دنیای آزاد تعلق خواهند داشت.»
هاشم تاجی گفت: «کوزوو دیگر هیچگاه به زیر سیطره‌ی بلگراد نخواهد رفت. کوزوو یک کشور دموکرات و چند قومی خواهد بود.»
نخست‌وزیر کوزوو در ادامه‌ی سخنانش افزود، کشورش «به همه‌ی وظایف خود در ارتباط با حمایت از حقوق اقلیت صرب در کوزوو عمل خواهد کرد.»
تاجی گفت: «ما خواهان عضویت کامل در اتحادیه اروپا هستیم.» او ازسازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) خواست ۱۷ هزار سرباز خود و نیز واحدهای کی‌فور (KFOR) را در کوزوو باقی بگذارد.
و: واكنش كشورها ي جهان
درمیان کشورهای عضودائمی شورای امنیت سازمان ملل بايد گفت شكاف عميقي بين دو جناح باز شده است . آمریکا ، فرانسه وانگليس در این باره در یک سو و روسیه و چين در سوی دیگرقرار گرفته اند خواسته‌‌های هر یک، توسط دیگری وتو می‌گردد. خواست مسکو برای بحث مجدد درباره‌ی اعلام یک جانیه‌ی استقلال ازسوی کوزوو در شورای امنیت است درحالی که امریکا وومتحدانش به دنبال به رسمیت شناختن استقلال کوزوو هستند و می کوشند هرچه سریع تر عضو سازمان ملل شود.
قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت درسال ۱۹۹۱ تصویب شده ودرآن خودمختاری استان کوزوو به رسمیت شناخته شده است. درعین‌حال، این قطعنامه‌ی کوزوو را جزئی ازخاک جمهوری صربستان اعلام می‌کند. استقرارنیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد دركوزوو درچهارچوب این قطعنامه صورت گرفته است. به همین دلیل روسیه ودولت چین به همراه صربستان استقلال کوزوو را نقض قطعنامه شورای امنیت می دانند وبه همین دلیل اعلام یک جانبه‌ی استقلال کوزوو بلافاصله با واکنش تند این کشورها مواجه شد.
بورس تادیج، رئیس‌جمهور صربستان گفت، «کشورش هیچگاه استقلال کوزوو را به رسمیت نخواهد شناخت. تادیج افزود، مناطق دارای اکثریت صرب در استان کوزوو باید مورد حمایت قرار گیرد.» دولت بلگرد بارها اعلام کرده است که به هیچ‌وجه حاضر نیست از کوزوو، با پیشینه‌ی هزاران ساله‌ی تعلق به صربستان چشم‌پوشی کند. درعین‌حال رئیس‌جمهور صربستان تاکید کرد مخالف استفاده اززورعلیه کوزوو است. بحث بر سر به‌رسمیت شناختن کوزوو مهمترین مسئله‌ی روز اروپا شده است. نه تنها سیاستمداران بلکه رهبران مسیحی نیز در این مورد نظرواحدی ندارند. در حالی که واتیکان از اظهارنظر در مورد استفلال کوزوو خودداری می‌کند، کلیسای ارتدکس صربستان، جدایی کوزوو از صربستان را "بی‌عدالتی" می‌خواند.
آمريكا هم جزو اولين كشورهايي بود كه استقلال كوزوو را به رسميت شناخت زيرا درروز ١٠ ژوئن 2007 رئيس جمهور آمريكا، سرمست از استقبال پيروزمندانه اي كه از وي در تيرانا (مركزآلباني) شده بود به دولتهاي جهان هشدار داد كه هنگامي كه مذاكرات زياد طولاني شود، بايد بتوان گفت. « كافي است » به زعم او كوزوو بايد هر چه زود تر به صورت يكجانبه استقلال خود را اعلام كند، واشنگتن هم بلافاصله و بدون انتظار تائيد ازطرف شوراي امنيت سازمان ملل متحد، آن را به رسميت خواهد شناخت. درآن زمان نشريه لوموند ديپلماتيك ازبوش پرسيد به چه علت در فلسطين، براي تشكيل دولتي مستقل پنجاه سال هم كافي نيست (با وجود نتايج تاسف باري كه مي شناسيم)اما برعكس مشكل استقلال كوسوورا بايد هرچه سريع ترحل كرد؟ چين وگرجستان ويونان وقبرس و اسپانيا نيز كه هر كدام بخاطر مشكلات جدايي طلبي در كشورهايشان نگران تعميم دادن مدل كوزوو به كشورهايشان هستند ازبه رسميت شناختن اين ايالت جدايي طلب خوداري كردند . درمقابل ارمنستان كه به دنبال استقلال قره باغ است و تركيه كه با اشغال بخش شمالي قبرس سوداي استقلال اين منطقه را درسرمي پروراند ازاستقلال كوزوو استقبال فوري داشتند و جالب انكه افغانستان اولين دولتي بود كه كوزوو را به رسميت شناخت تا نشان دهد تا چه ميزان با آمريكا هماهنگ است. با وجود آنكه كوزووهمچون آلباني سعي دارد خود را لائيك نشان دهد وكمترازهويت اسلامي خود سخني به ميان مي آورد اما تقريبا اكثر كشورهاي اسلامي نيز استقلال كوزوو را به رسميت شناختند وبه نظر مي رسد ايران نيز در نهايت استقلال آنرا به رسميت بشناسد .
تحليل نتايج استقلال كوزوو
با وجود آنكه مصوبه ای که پارلمان کوزوو برای استقلال تصویب کرد محدودیت هایی برای کوزوو در نظر می گیرد. كه مهم ترين آنها عبارتند از :
• کوزوو یا بخشی از آن نخواهد توانست به کشور دیگری ملحق شود.
• نظارت نهادهای بین المللی بر کوزوو ادامه خواهد یافت.
• نیروهای مسلح کوزوو محدود خواهد بود.
• دولت کوزوو به حقوق اقلیت های قومی به ویژه صرب ها احترام خواهد گذاشت.
با وجود همه اين محدوديتها درصورت تحقق عملي استقلال كوزوو شاهد تغييرات مهمي درسه سطح داخلي ، منطقه اي و بين المللي خواهيم بود كه دراينجا مهم ترين انها بررسي مي شود
1- ترسيم دوباره مرزهاي بالكان
همانطور كه نشريه لوموند ديپلماتيك در آخرين شماره خود در باره نتايج استقلال كوزوو نوشته است :
«براي درک چگونگي تشکيل تدريجي مرزهاي بالکان،شناخت دخالت قدرت هاي بزرگ نقش اساسي دارد. ازاين منظرمي توان گفت مسئله کوسوو به بازيچه اي در دست و پنجه نرم کردن گسترده ميان ايالات متحده و روسيه تبديل شده است. ناگفته پيداست که در اين نبرد غولان از ياد بردند مصالح واقعي آلبانيائي ها و صرب ها و تمام جمعيت هائي که درکوزوو به سرمي برند، ممكن است خطر بسياربزرگي براي منطقه در پي داشته باشد . ميل به حل و فصل دشواري هاي منطقه بالکان ازطريق تقسيم سرزمين ها غرقاب خطرناکي را به پا خواهد کرد. وقت آن رسيده است که براي يافتن پاسخ هائي به مطالبات خلق ها به چاره هاي ديگري به جزتکه پاره کردن دوباره سرزمين ها انديشيد. »
اين هشدار در واقع بخاطر توجه به نتايج مهمي است كه استقلال كوزوو مي تواند براي منطقه بالكان و كل اروپا در بر داشته باشد .
قبل ازهمه ،مقدونيه كه در سال 2001 شاهد درگيري هاي قومي بين اقليت آلباني تبار خود بود، نگران تشكيل آلبانياي بزرگ است. زيرا پيوستگي سرزميني بين مرزهاي غربي مقدونيه با كوزوو و اشتراكات زباني و قومي و مذهبي بین دوطرف وجود دارد دراين صورت معلوم نيست تا چند سال ديگر كوزوو به الباني نپيوندد و آنها با هم بخش آلبانيايي مقدونيه را طلب نكنند. ضمن آنكه مونته نگرو نيزالبته بصورت محدود تربا اين مشكل روبرو است. درواقع بخاطر همين نگراني از تشكيل به اصطلاح «آلبانياي بزرگ» متشكل از كشورآلباني كنوني و كوزوو به همراه بخش هايي از مقدونيه و مونته نگرو بود كه كشورهاي غربي از كوزوو تعهد گرفته اند پس ازاعلام استقلال به آلباني ملحق نشود . اما چه كسي مي تواند تعهد بدهد كه كوزوو چند سال پس از عضويت در سازمان ملل با برداشتن مرزهاي خود با آلباني درعمل اتحاد خود را به اجرا نگذارد . در اين صورت اروپا شاهد تشكيل كشورمسلمان ديگري بعد از بوسني در جنوب اروپا خواهد بود . شايد بخاطر همين نگراني است كه بعضي از كشورهاي عضو اتحاديه اروپا پيشنهاد داده اند روند عضويت مقدونيه و مونته نگرو درداخل اتحاديه اروپا پيش ازكوزوو انجام شود تا لااقل ازبابت ممانعت ازتشكيل آلبانيياي بزرگ خاطرآنها مطمئن شود. اگرچه منافع بلند مدت اتحاديه اروپا ظاهرا درآن است كه عضويت كوزوو و آلباني به دليل آنكه اكثريت مسلمان دارند تا عضويت كامل صربستان در اين اتحاديه به تعويق انداخته شود.
2- رودرويي بيشترغرب با روسيه
اتحاديه اروپا با آنكه مايل نيست بازهم با روسيه رودرو شود اما ظاهرا پس ازاستقلال كوزوو همه چيز براي تقابل جدي ترآماده شده است. درمرحله اول روسيه مسئوليت مستقيم بحران بوجود امده را متوجه آمريكا مي داند ولي به هر حال نمي تواند دراين مورد دربرابراتحاديه اروپا بي تفاوت بماند . به نظر مي رسد روسيه بدون دامن زدن به اختلافات خود و اتحاديه اروپا كه در نهايت به نفع امريكا تمام مي شود ، از اهرم هاي اقتصادي و بويژه انرژي در تقابل با اين مساله استفاده كند اما در نهايت تا ان حد پيش نمي رود كه به اصطلاح همه آنچه را که در مناسبات خود با اروپا رشته است ، پنبه كند.
روسيه با مطرح كردن اينكه چرا نبايد آبخازها و اوستياي جنوبي كه چند سال است با حمايت مسكو ساز جدايي از گرجستان را كوك مي كنند ،به استقلال برسند ويا با اوستياي شمالي كه در قلمرو روسيه است يكي شوند ؟ با طرح اين سئوال مي كوشد اين نگراني را براي امريكا و متحدانش بوجود اورد كه مشكلات قومي در داخل كشورهاي اتحاديه اروپا هم هست و از مدل كوزوو درباسك اسپانيا و جزيره كرس فرانسه و حتي در فلاندرهاي بلژيك هم مي توان بهره جست. بنابراين روسيه ضمن آنکه سعی دارد از دامن زدن به مشكلات قومي خود نيز كه در حال حاضر در قفقاز شمالي در چچن و داغستان شاهد ان است اجتناب كند .ازمشكلات قومي موجود در شرق و غرب اروپا به عنوان اهرم فشار بهره بگیرد.
3- مشكلات اقتصادي
اکثریت جمعيت آلبانیائی تبار كوزوو کنترلی بر منابع شمال اين ایالت که صربها ساکن آن هستند ندارند. صربستان درکنارمقدونیه وکرواسی، مهمترین شریک تجاری این سرزمین است. با اعلام استقلال کوزوو، تحریم اقتصادی صربستان ، سبب دست کم ده درصد افزایش قیمت‌ها شد. قیمت كالاها، هم اکنون نیز به سطح اتحادیه اروپا رسیده اند و رسما با یورو پرداخت می‌شوند. دراين شرايط اتحاديه اروژا ناچار است كمكهاي بازهم بيشتري در اختيار كوزوو قرار دهد
اتحاديه اروپا به رياست اسلووني نيمه شب جمعه 26 بهمن 86 تصميم گرفت دوهزارودويست نيرو(۱۹۰۰ کارشناس اداری و ۳۰۰ مامور پلیس) به کوزوو اعزام كند که تا مدت 120 روز اداره امور کوزوو را به جاي هيات سازمان ملل به عهده بگيرد . در حال حاضر ۱۱۰۰ کارگزار اتحادیه اروپا در کوزوو فعال هستند. بدین ترتیب تعداد افرادی که از جانب اتحادیه اروپا در کوزوو فعالیت خواهند کرد به ۳۳۰۰ نفر خواهد رسيد. شورای وزیران اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای که روز شنبه 27 بهمن منتشر شد، تاکید کرده است که وظیفه‌ی اصلی نیروهای اتحادیه اروپا، حفظ امنیت، حفاظت از اقلیت‌ها، حل مشکلات ناشی از فساد اداری ومبارزه با جنایتکارانی که سازمان‌یافته عمل می‌کنند، خواهد بود. اين بيانيه توضيح نداد كه با فساد ناشي ازعملكرد نيروهاي بين المللي طي 9سال گذشته دركوزوو ، چگونه مبارزه مي كند؟
اين تصميم بودجه بازهم بيشتري را طلب مي كند كه در صورت تداوم بحران اتحاديه اروپا ممكن است براي تامين بودجه آن پس از120 روز با مشكل جدي روبرو شود.بويژه انكه گروه جديد ممكن است همان خطاهاي نيروهاي سازمان ملل را تكرار كند .
برای جلب نظر سرمايه گذاران خارجی، نيروهای سازمان ملل متحد در کوزوو (Unmik) بر راه و روش مالکيت زمين هم دخل و تصرف نموده و تغييراتی را برای سازگاری با وضعيت خصوصی سازی ها انجام داده بودند. بدين منظور به آژانس ( KTA ) اين اجازه داده شده است که اجاره های 99 ساله را به واحدهای خصوصی برای فروش ارائه دهد. حکومت بلگراد ، اين برنامه را يک "دزدی املاک دولتي" ناميده است. با سود سرشار و بيحسابی که در کوزوو خوابيده و آژانس سپرده های کوزوو هم موقعيت اقتصادی کوزوو را "محيط بسيار دوستانه برای سرمايه گذاران" ذکر کرده است، برای کمپانی های خارجی صبر و تحمل برای شيرجه زدن در اين "محيط بسيار دوستانه برای سرمايه گذاران" کمی دشوار است. اما چيزی که در مورد آن صحبتی در ميان نيست، حقوق شهروندان، کارگران و مديران سابق است که مالکيت شان بر منابع كوزوو مورد حمله و هجوم غرب تحت پوشش "اصلاحات اقتصادی" قرار گرفته است.
4- تشكيل پايگاه نظامي براي آمريكا دركوزوو
كوزوو 15 درصد خاك صربستان را شامل مي شود جدا كردن اين پانزده درصد از صربستان ضمن انكه تضعيف مهم ترين مخالف ساستهاي امريكا در شرق اروپا محسوب مي شود منجر به تضعيف موقعيت روسيه هم در شرق اروپا خواهد شد زيرا صربستان مهم ترين متحد روس ها در شرق اروپا نيز محسوب مي شود .
اما از همه اينها مهم تر به نظر مي رسد امريكا به دنبال جاپاي جديدي در پاشنه جنوبي پيمان ناتو در بالكان است كه كوزوو موقعيت مناسبي براي اين منظور محسوب مي شود.
اواسط دهه 90 آمریکا پایگاه های نظامی برای حمایت از پاسداران صلح در یوگسلاوی سابق ایجاد کرد و سپس از آنها برای بمباران صربستان، با هدف دفاع از مردم کوزوو در برابر پاکسازی های قومی که توسط نظامیان و مامورین امنیتی یوگسلاوی انجام می شد، استفاده کرد. در آن زمان تاسیسات نظامی آمریکا در مجارستان، آلبانی، بوسنی، مقدونیه و جنوب کوزوو ایجاد شدند. پس از 11 سپتامبر 2001 و آغاز جنگ با تروریستان، امریکا حداقل 19 پایگاه جدید نظامی ایجاد کرد که برای اولین بار در خاک کشورهای بوجود امده ازتقسيم شوروی نیز، پدیدار شدند. وجود این پایگاه ها از این رو ضرورت دارند که از طریق آنها
می توان به هر نقطه از جهان حمله کرد و این براي آمريكا بسیار ارزان تر تمام می شود.
نتيجه گيري :
کوزوو پس از اعلام یک جانبه استقلال براى بقاى کشور خود نیاز به سال‌هاى طولانى دارد. اتحادیه اروپا در این زمینه نقشی کلیدى دارد، زیرا براى بازسازى کشورى جدید كه به تدریج عهده‌دار وظایف سازمان ملل شود كوزوو مشكلات جدي خواهد داشت . درهمین ماه‌هاى آینده روشن خواهد شد که آیا مردم کوزوو از تصميمي كه گرفته اند ژشيمان نخواهند شد.
نمى‌توان هیچ گونه مخالفتى با استقلال و آزادى مردم کوزوو داشت. اما اين سئوال همچنان باقي است كه آیا کوزوو باید حتماً کشورى مستقل باشد تا بتواند خوشبخت باشد ؟ کوزوو ۹ سال تمام تحت‌الحمایه سازمان ملل بوده است. در این سال‌ها نه تنها پیشرفتى حاصل نكرده، بلکه حتي برعکس چندين هزار نفر از مردم كوزوو مجبور به مهاجرت شده‌اند. این مهاجرت بدون سروصدا صورت گرفت. ۹ سال تمام کوزوو وابسته به صدقات اتحادیه اروپا بوده است. اما حال اتحادیه اروپا دست به بزرگترین کمک‌رسانى در تاریخ خود زده است. پرسش این است: چرا حالا؟ و این پول‌هاى میلیاردى از کجا وبه چه منظورقرار است به سوي كوزوو سرازیر شوند؟
ظاهرا اتحادیه اروپا با ماموریت خود مسئولیت کامل در کوزوو را به گردن مى‌گیرد. به این امید که این مسئولیت‌پذیرى سبب سامان‌بخشى به کوزوو شود. اما نبايد فراموش كرد كه آمریکا به اين سادگي ها ميدان را براي اتحاديه اروپا خالي نمي كند بلكه امريكا هنوز قصد دارد جهت وسرعت تحولات را در کوزوو مقرر کند. آمريكا كه در باتلاق عراق گير كرده است موقتا اجازه داده است اتحاديه اروپا مسئوليت بيشتري را براي منافع امريكا و غرب دربالكان بر عهده گيرد . زيرا ثبات در بالکان مسئله و موضوع اروپا است. گرچه نقش آمریکا و روسیه مهم است ، اما در صورت ناکامى اروپا ، یا به‌حرکت درآمدن آوارگان جنگى و اقتصادى، این دو کشور مستقیماً درگیر نیستند. بنابراین منافع اتحادیه اروپا حکم مى‌کند که درباره ادغام و انطباق بالکان تلاش ورزد. به نظر مي رسد کوزوو و صربستان به عنوان اعضاى اتحادیه اروپا دوباره مطرح شوند. بدین خاطرعادى‌سازى روابط میان بلگراد و پرشتینا ضرورى است. این اهرمى است که از طریق آن اتحادیه اروپا قادر به حل مسئله کوزوو براى همیشه خواهد بود.
تشکیل کشور جدید دربالكان به لحاظ حقوق ملل بحث‌انگیز و خطرناک است. حق حاکمیت صربستان به خاطر جدایى منطقه‌اى از این کشور خدشه‌دار شده است. حق تعیین سرنوشت آلبانى‌تبارهاى ساکن کوزوو اجباراً نیاز به کشورى مستقل نداشت. حال به این ترتیب قضیه‌اى حقوقى و قابل رجوع خلق شده است که دیگران نیز مى‌توانند از آن استفاده کنند.
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.