روش تحلیل سیاسی

پیشینه بحث :

آبخاز درشمال غرب گرجستان وساحل دریای سیاه واقع است ودرزمان اتحاد شوروی  از جمله تفریحگاه های مهم به شمار می رفت. اکثریت جمعیت بومی این سرزمین، که پس از خروج حدود 250 هزارساکن گرجی آن به اندکی بیش از250 هزارنفرمی رسد، به قوم ابخاز تعلق دارند که ازنظرتاریخی وفرهنگی دارای ریشه های مشترک با ساکنان شمال قفقاز هستند . آبخازها چون مسلمان هستند ازلحاظ فرهنگی هم با گرجی ها مسیحی ارتودوکس اشتراکات فرهنگی ندارند.

 اقتصاد این سرزمین، علاوه بر توریسم، به کشت چای، مرکبات و تنباکو وابسته بوده است. پس ازفروپاشی اتحاد شوروی واستقلال گرجستان در سال 1991، ابخاز که از نظر تشکیلات اداری از سال 1931 یکی از جمهوری های خودمختار گرجستان تلقی می شد، اعلام کرد که خواستار استقلال کامل و نزدیکی بیشتر با روسیه است. در سال 1992، دولت  گرجستان به منظورخاتمه دادن به جنبش استقلال طلبانه ابخازبه اعزام نیروی نظامی به این منطقه مبادرت  کرداما درپی مقاومت شدید نیروهای محلی با کمکهای روسیه ،  نیروهای  گرجی ناچار به عقب نشینی شدند. عقب نشینی نیروهای گرجستان اخراج و آوارگی بیش از 250 هزار تن از ساکنان گرجی تبار ابخاز را در پی داشت . در سال 1994، رییس جمهوری ابخاز رسما استقلال آن سرزمین و تشکیل یک جمهوری مستقل را اعلام کرد که با وجود حمایت ضمنی روسیه، هرگز از سوی جامعه بین المللی به رسمیت شناخته نشد.

علاوه بر آبخازی منطقه اوستیای جنوبی که استان خودمختار در شمال شرقی گرجستان است همچون آبخازی مسیر جدایی از گرجستان را در پیش گرفته است این منطقه که 3900 کیلومترمربع وسعت دارد و کمترازصد هزارنفرجمعیت را شامل می شود. اوس ها ازاقوام هند اروپایی شاخه ایرانی درقفقازشمالی محسوب می شوند که پیوند نزدیکی با فرهنگ ایرانی  هم دارند . از آنجا که بیشتر اوستیایی ها در بخش شمالی که تحت قلمرو روسیه محسوب می شود ، زندگی می کنند استقلال خواهی این بخش درواقع مقدمه ای بر یکپارچگی ان با بخش شمالی اوستیا ودرنهایت ضمیمه شدن به روسیه خواهد بود . به همین دلیل روشن است که استقلال خواهی استان خودمختاراوستیای جنوبی ازگرجستان به معنای پیوستن قطعی ان به روسیه خواهد بود . این مساله موضوع استان خودمختاراوستیای جنوبی و جمهوری خودمختار آبخازی را پیچیده تر کرده است .

موقعیت ژئوپولتیکی قفقاز

منطقه قفقازازنظرساختار ملیتي وقومیتی يكي از پیچیده ترین منطقه‏ها در سطح دنيا است. از دیدگاه منابع خدادادی و انرژی نیز حائز اهمیت می باشد .  این منطقه برزخ بین آسیا و اروپا است که با گذشت قرنها، جابجایی های مختلف در آن انجام شده است. قفقاز مکان سرکوب بسیاری از گروه هایی است که از سوي دولتهای مختلف در این سرزمین، تحت فشار قرار گرفته بودند. اکنون در این منطقه بیش از 50 قومیت زندگی می کنند و مردم آن در کل به چهار خانواده زبانی تقسیم می شوند: قفقاز شمالی، کارتولی، آلتایی و هند و اروپایی. خانواده قفقاز شمالی در برگیرنده گروه آبخاز- آدیگسکی و ناخسکو- داغستانی است، خانواده هند و اروپایی در قفقاز بیشتر گروه ارمنی، ایرانی و اسلاویایی را دربرمی‏گیرد و خانواده آلتیایی در برگیرنده گروه ترک است. بیشتر ساکنین قفقاز اقوام ایرانی هستند که در حکومت قاجار به اشغال روسها در آمدند .

تحلیل وضعیت موجود

به دنبال گسترش حضور نظامی آمریکا در شرق اروپا که در قالب توسعه ناتو به شرق اروپا و جنوب قفقاز درحال اجرا است ،روسیه می کوشد ازهمه امکانات خود برای متوقف کردن پیش روی امریکا بهره بگیرد .

درهمین حال با به اجرا در آمدن طرح موسوم به سپردفاع موشکی در لهستان و چک  روسیه امنیت ملی خود را با تهدید جدی روبرو می بیند به همین دلیل با به تعلیق درآوردن پیمان پاریس مربوط به کاهش نیروهای متعارف در اروپا و استقرار پایگاه های موشکی جدید در کالین گراد ، روسیه سفید و ارمنستان می کوشد آمریکا را به تجدید نظر در استقرار سپر دفاع موشکی وادار سازد . اگرچه بعید است آمریکا با این اقدام ها در سیاست خود تجدید نظر کند اما به هر حال بعد ازاعلام  استقلال کوزوو و جدا شدن آن از صربستان مهم ترین متحد روسیه در بالکان و آخرین سد مقاومت در برابر گسترش نفوذ ناتو ، روسیه ضمن مخالفت شدید با اعلام استقلال کوزوو، تلاش کرد رهبران آبخازیا و اوستیای جنوبی  را به ارائه درخواست از مجامع جهانی  برای  به  رسمیت  شناختن استقلال خود  تشویق  نماید. این  سیاست  گرجستان را که ازسال 2003 پس از سرنگونی  حکومت شه وارد نادزه وبه قدرت رسیدن  ساکاشویلی  درجریان انقلاب گل رز به اردوگاه غرب پیوسته است ؛ بر آن داشت تا از آمریکا و اتحادیه اروپا بخواهد تا به روسیه فشار بیشتری وارد سازند .

اما روسیه که از روز چهارشنبه 18 اردیبهشت با زمام داری مدودیوف دوران جدیدی را آغاز کرده است در این مورد کوتاه نخواهد امد وبه نظر می رسد هشدار های امریکا و اتحادیه اروپا بیشتر تنها برای رفع تکلیف مطرح شده است .

کاخ سفيد روز سه شنبه 17 اردیبهشت در شديد ترين اظهار نظر خود خطاب به روسيه ازاين کشور خواست از اقدامات تحريک اميز درمناطق جدايي طلب ابخازي و اوستياي جنوبي در گرجستان دست بردارد

دانا پرينو سخنگوي کاخ سفيد درگفتگويي مطبوعاتي اعلام کرد امريکا از دولت روسيه مي خواهد بار ديگر

تعهد خود را در زمينه احترام به تماميت ارضي و حق حاکميت گرجستان اعلام کند و تدابير يکجانبه خود را درباره ابخازي و اوستياي جنوبي مورد بازنگري قرار دهد و از هر گونه اقدام تحريک اميز در اين زمينه دست بردارد

اتحاديه اروپا نیز در همان روز با انتشار بيانيه اي ضمن ابراز نگراني از افزايش تنشها در روابط روسيه و گرجستان طرفين را به رعايت اصل خويشتنداري دعوت کرد در اين بيانيه که از سوي دولت اسلووني به عنوان رييس دوره اي اتحاديه اروپا منتشر شد امده است اتحاديه اروپا از مجموعه حوادثي که اخيرا باعث افزايش تنشها بين گرجستان و فدراسيون روسيه شده است به شدت نگران است اين اتحاديه از همه طرفها

مي خواهد از هرگونه اقدامي که مي تواند تنشها را افزايش دهد اجتناب و اقدامات لازم را براي اعتمادسازي مجدد انجام دهند در اين بيانيه امده است اتحاديه اروپا تعهد جدي خود را به حفظ حق حاکميت استقلال و يکپارچگي سرزميني گرجستان بيان مي کند اين بيانيه بر اين نکته تاکيد مي کند که اتحاديه اروپا از هر گونه تلاشي براي پيدا کردن راه حل صلح اميز براي مشکلات منطقه استقبال مي کند

این دوموضع گیری به خوبی موید این نظراست که اتحادیه اروپا و آمریکا مایل نیستند بخاطر گرجستان با روسیه آن هم دردوران انتقال قدرت وارد جنگ لفظی جدیدی شوند .

نکته مهم آن است که روسیه به دلیل مرز مشترک چچن با گرجستان نگران شروع تحرکات تازه در این مرزها است. دره پانکسی در مرز مشترک که مرکزپشتیبانی چچنی ها محسوب می شود ، طی  سالهای اخیر شدیدا تحت کنترل نیروهای روسیه بوده است . زیرا جدایی طلبان چچنی تنها ازاین منطقه به خارج روسیه دسترسی داشتند .

پیش بینی تحولات آتی

به نظر می رسد اکنون که روسیه بحران جدای طلبان چچنی را کاملا سرکوب کرده است از بابت تکرار تجربه کوزوو برای این منطقه نگرانی ندارد به همین دلیل با تشویق جدایی طلبان در آبخازی و اوستیای جنوبی می کوشد عرصه را برای گرجستان به عنوان مهم ترین متحد آمریکا در قفقاز جنوبی تنگ تر کند شاید زمینه برای ایجاد تغییرات جدید در گرجستان در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی فراهم شود.

در این موقعیت ساکاشویلی با دادن امتیازهای بیشتر به غرب تلاش می کند فشار روسیه را از طریق حمایتهای آمریکا و اتحادیه اروپا کاهش دهد . اما در عمل توان برقراری حاکمیت مجدد بر آبخازی و اوستیای جنوبی را ندارد . بر این اساس گرجستان با مقدمه چینی برای عضویت در ناتو که همه پرسی عمومی آن با تائید هفتاد درصد مردم در دو ماه قبل انجام شد موقعیت قفقازجنوبی را در شرایط حساسی قرار داده است . اگرمخالفت آلمان و فرانسه دراجلاس سران ناتو دربخارست نبود گرجستان به همراه اوکراین به عضویت ناتو درامده بودند ولی قرائن وشواهد موجود نشان می دهد این روند حداقل برای دوسال آینده به تاخیر افتاده است .