روابط ایران و روسیه همچنان استراتژیک نیست!
شاید بتوان گفت در مقطع کنونی، همه شرایط برای توافق در ژنو آماده باشد. البته همچنان کشورهایی مانند ترکیه به دلیل مخالفت با حضور کردها در روند آینده سوریه و عربستان به دلیل مخالفت با حضور اسد چالشهایی را ایجاد میکنند اما غرب نیز به این درک رسیده است که اسد باید در روند انتقال قدرت حضور داشته باشد و غربیها نیز به این درک رسیدهاند که همه مخالفان بشار، آزادیخواه نیستند و گروههای تروریستی زیادی در آنها نفوذ کردهاند.
پشتیبانی ایران و روسیه از بشار اسد، هرچند مورد اعتراض و انتقاد برخی مقامات بین المللی از جمله وزیر امور خارجه انگلیس قرار گرفته است اما در چنین شرایطی، این گونه مواضع محل توجهی در سطح بینالمللی نیست. سازمان ملل و مجموع مذاکره کنندگان به دنبال مدلی هستند که بر اساس همکاری بین بازیگران داخلی و خارجی سوریه، بتوان به دستاوردهایی دست یافت. هرچند با وجود مذاکرات طرفین درگیر ژنو، درگیریهای داخلی در سوریه کاهش پیدا نکرده است اما میتوان به روندهای کنونی امیدوار بود.
در زمینه مسائل دوجانبه ایران و روسیه نیز باید گفت که با وجود تحولات صورت گرفته و ملاقاتها و دیدارهای مکرر بین مقامات ایرانی و روس، نمیتوان حرفی از روابط استراتژیک بین تهران و مسکو به میان آورد. بدون تردید روابط استراتژیک، تعاریفی دارد که مناسبات تهران و مسکو در آن نمیگنجد. روابط استراتژیک یعنی دو کشور در زمینههای مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی و فرهنگی دارای بالاترین سطح مناسبات باشند. هرچند گاهی و از سوی برخی از مقامات جمهوری اسلامی، صحبت از روابط استراتژیک میشود اما واقعیت امر، چنین رویکردی را پذیرا نیست. به هر حال باید در انتخاب کلمات دقت کرد، چرا که در آخرین دکترین منتشر شده روسیه در سال 2016 اسمی از ایران نیست و این امر با داشتن روابط استراتژیک همخوانی ندارد.
البته ایران و روسیه در مسئله سوریه هماهنگیهای سطح بالایی با یکدیگر دارند و در تلاش هستند منافع بلندمدت خود را حفظ کنند. باید این نکته را مورد تأکید قرار داد که روسیه و ایران تا همینجا نیز در حفظ بشار اسد خوب پیش رفتهاند چرا که ائتلافهای قدرتمندی از چهار سال پیش تاکنون قصد ساقط کردن وی را داشتهاند و پشتیبانی تهران و مسکو مانع از این امر شده است. اکنون نیز ایران و روسیه به دنبال برگزاری انتخاباتی آزاد در سوریه هستند و قطعا نتایج آن را نیز خواهند پذیرفت. هرچند برخیها نگران این امر هستند که در صورت برگزاری انتخابات در سوریه و عدم موفقیت اسد، منافع ایران از بین خواهد رفت اما باید گفت که هزینههای صورت گرفته از سوی جمهوری اسلامی فقط و فقط برای حفظ بشار نبوده و نیست. سوریه در خط مقدم اسرائیل واقع شده است و هزینههای صورت گرفته از سوی ایران برای مهار دشمنیها و حفظ امنیت خود انجام شده است. با این حال بعید است آینده سوریه به سمت و سویی برود که ایران در آن هیچ گونه منفعتی نداشته باشد.