روش تحلیل سیاسی

سخنان جان کری الزما به رسمیت شناختن جایگاه ایران نیست

وزیر خارجه آمریکا در دورتازه ای از سفرهای آسیایی اش با وزرای خارجه و سران عرب حاشیه خلیج فارس دیدار و بعد از آن در سفرهای از پیش تعیین نشده ای به بغداد و کابل سفر کرد. جان کری در نشست با سران عرب ضمن تکرار ادعاهایش در مورد نقش بی ثبات کننده ایران در خاورمیانه، از ایران برای پایان جنگ در سوریه و یمن درخواست کمک کرد. حسن بهشتی پور در پاسخ به اینکه چنین سخنانی به معنای پذیرفتن نقش و جایگاه ایران به عنوان قدرت منطقه ای از سوی آمریکا است؟ اظهار کرد: باید توجه داشته باشیم که سخنان جان کری الزاما به رسمیت شناختن نقش و جایگاه ایران نیست و بیشتر تلاش برای تغییر در رفتار ایران است. آمریکا در تلاش برای تحمیل اراده خود بر دیگران است مانند چیزی که در رابطه با ترکیه و عربستان در جریان است، اما ایران چنین امری را نپذیرفته و نخواهد پذیرفت. این استاد دانشگاه ادامه داد: حال در برخی حوزه ها و زمانها به صورت موقتی این دو بازیگر دارای منافع مشترک هستند و گاه همکاری می کنند مانند مبارزه با تروریسم و داعش در خاورمیانه، سرنگونی صدام، سرنگونی طالبان و موارد دیگر، اما این همکاری ها الزاما پذیرش دو طرف از سوی همدیگر نیست. اصولا گفتمان ایران عدم وابستگی و استقلال بوده و بر مبنای سیاست نه شرقی و نه غربی قدم برمی دارد. چیزی که وزیر خارجه آمریکا بیان می کند این است که ایران با سیاست های من در خاورمیانه همکاری و همراهی کند و در جهت منافع من گام بردارد مانند آنچه ترکیه و عربستان می کنند، تا من نقش ایران در خاورمیانه را به رسمیت بشناسم. این درحالی است که ایران چه آمریکا موقعیتش را به رسمیت بشناسد و چه نشناسد به کار وسیاست خودش در منطقه ادامه می دهد. سیاست خارجی ایران در خاورمیانه با ترکیه و عربستان متفاوت است. ترکیه و عربستان منافع ملی خود را در خاورمیانه با آمریکا تطبیق می دهند و تابع هژمونی آمریکا عمل می کنند. در واقع ترکیه و عربستان هژمونی و سیاست های دستوری آمریکا را می پذیرند، اما ایران مخالف چنین سیاست های دستوری است.

گام مهم پذیرش نقش ایران در فضای حیاتی روسیه

همزمان با سفر وزیر خارجه آمریکا به خاورمیانه، ایران و روسیه در اجلاسی سه جانبه با آذربایجان در باکو شرکت کردند. چنین اجلاسی این سئوال را به ذهن متبادر می کند که آیا همانگونه که ایران نقش روسیه را در خاورمیانه پذیرفته و با آن همکاری می کند، روسیه نیز نقش ایران را در آسیای میانه و قفقاز که جزو فضای حیاتی این کشور است خواهد پذیرفت؟ بهشتی پور معتقد است: فرق روابط ایران و روسیه با ایران و آمریکا از اینجا نشات می گیرد که همکاری ایران و روسیه متقابلا سودمند است و روسیه برخلاف آمریکا خواهان تحمیل اراده خود بر طرف مقابل نیست. این کارشناس مسائل بین الملل گفت: هرچند روسیه موضوعات جهانی را دنبال می کند و در حوزه نظامی و هوافضا جهانی عمل می کند، اما از نظر اقتصادی و فرهنگی قدرتی منطقه ای است. روسیه بر خلاف سیاست های دستوری آمریکا خواهان تحمیل اراده خود بر ایران نیست. همانطور که روسیه و ایران با وجود اختلاف نظر در سوریه با هم همکاری کردند، می توانند در حوزه های دیگر نیز همکاری کنند. در مورد پذیرش نقش ایران در آسیای میانه و قفقاز باید گفت اگر روسیه نقش ایران را در قفقاز به رسمیت بشناسد و این گام را بردارد جهش بزرگی در روابط دو کشور صورت گرفته است. البته هنوز نمی توان این امر را تایید کرد، اما چنین اقدامی خیلی مهم است. چنین امری نشانگر تجدید نظر در سیاست خارجی روسیه است. هر چند چنین برداشتی عجولانه است و باید منتظر گذشت زمان بود، اما همان طور که ایران نقش روسیه را در خاورمیانه پذیرفت و با این کشور همکاری کرد، روسیه هم می تواند نقش ایران را در آسیای میانه و قفقاز بپذیرد و با ایران همکاری کند.

اجلاس سه جانبه باکو و بحران قره باغ

بهشتی پور در مورد اینکه رابطه معنا داری میان بحران قره باغ و اجلاس سه جانبه باکو وجود دارد و این می تواند نشانه ای از پذیرش نقش ایران در حل و فصل درگیری در قره باغ باشد اظهار کرد: در مورد اجلاس سه جانبه در باکو، بحران قره باغ و نقش ایران و روسیه در حل و فصل درگیری میان ارمنستان و آذربایجان باید گفت که این نشست از قبل طراحی شده بود و این اجلاس به واسطه بحران قره باغ تشکیل نشد، بلکه این دو موضوع از سر تصادف در یک زمان روی داد. بحران قره باغ در این همزمانی باعث شد که در این اجلاس مورد بررسی قرار گیرد. این کارشناس مسائل بین الملل افزود: اما اگر این امر پیگیری شود که ایران و روسیه به همراه ارمنستان و آذربایجان و قره باغ به صورت 3+2 طرحی جامع ارائه کنند به گونه ای که هم تمامیت ارضی آذربایجان مورد خدشه قرار نگیرد و هم منافع ارمنستان تامین شود، می توان گفت که روسیه در سیاست های گذشته اش تجدید نظر کرده و نقش ایران را در این منطقه خواهد پذیرفت.

مسئله نفت متفاوت از همکاری ایران و روسیه در قفقاز است

در پایان اجلاس سه جانبه وزیر خارجه روسیه، سرگئی لاوروف اعلام کرد که سه کشور روسیه، ایران و آذربایجان در اجلاس نفتی دوحه شرکت می کنند. به نظر آمد چنین اعلام حضوری بعد از اجلاس سه جانبه، در صورتی که شرکت ایران در اجلاس نفتی دوحه مبهم بود و روسیه و آذربایجان عضو اوپک نبودند، ناشی از همکاری و هماهنگی گسترده تر ایران وروسیه در خاورمیانه و ارتباط آن با پذیرش نقش ایران در قفقاز باشد، همکاری ای که نه تنها در حوزه سوریه، خاورمیانه، توافقات نظامی و احتمالا در قفقاز در جریان است بلکه شامل حوزه انرژی و نفت خواهد شد . برخلاف این عقیده بهشتی پور اظهار کرد: این اعلام حضور نه به معنای اتحاد ایران وروسیه، بلکه مربوط به مسئله نفت است. روسیه تولید کننده عمده نفت در دنیاست و آذربایجان نیز دارای ذخایر نفت است. پایین آمدن قیمت نفت بر روی سیاست های نفتی و اقتصاد طرفیت تاثیر سوئی داشته و با حضور در اوپک و همکاری با کشورهای این سازمان خواهان رفع این معضل هستند. ایران نیز بعد از برجام و رفع تحریم ها خواهان برگشت به بازار نفت است و در مورد سقف تولیدی که اعضای اوپک از جمله عربستان و قطر در ماه های گذشته مطرح کردند و نیازمند توافق دیگر اعضای اوپک از جمله ایران است، ابهاماتی را برای شرکت ایران در این نشست بوجود آورد. در واقع ایران بعد از رفع تحریم ها ایران خواهان بازگشت به تولید 4 میلیون بشکه نفت و صادر کردن 2میلیون 200 هزار بشکه در روز است و در همین راستا اعلام کرده زمانی که به این سقف رسید، سیاست تثبیت سقف تولید مد نظر اعضای اوپک را خواهد پذیرفت. اکنون حضور سه کشور در اجلاس دوحه در جهت این امر صورت می گیرد و نمی توان گفت رابطه معنا دارای در اتحاد ایران و روسیه دارد.

سه عامل پرنگ شدن جایگاه و نقش منطقه ای ایران

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه چه عاملی باعث شده که در دوره کنونی ایران در کانون سیاست خارجی قدرت های بزرگ از همکاری تا اتحاد باشد، بگونه ای که روسیه همکاری اش را با ایران افزایش داده و آمریکا از ایران برای پایان بحران در سوریه و یمن درخواست کمک می کند، عربستان و حاشیه نشین های خلیج فارس هم و غم خود را رقابت با ایران می دانند و اروپا در تلاش برای همکاری و حضور اقتصادی در ایران است؟ بیان کرد: موفقیت و بازیابی نقش و قدرت منطقه ای ایران تحت سه عامل پررنگ شده است. اول حضور و موفقیت کنشگری ایران در خاورمیانه از جمله در عراق، سوریه، لبنان، یمن، بحرین و نقش تعیین کننده ای که در همه پرونده های موجود منطقه ای دارد. همه کشورها می دانند که بدون ایران هیچ کدام از این پرونده ها پایان نخواهد یافت. دوم برجام است.

با وجودی که مخالفان مدام بر این توافق حمله می کنند، اما برجام بصورت مستقیم و غیرمستقیم موقعیت ایران را خاورمیانه ارتقا داد. بعد از برجام ایران با دست بازتری با کشورهای مختلف از اتحادیه اروپا، استرالیا و هند گرفته تا چین، کره جنوبی و ژاپن وارد تعاملات اقتصادی و سیاسی شده است. در نهایت بهبود مناسبات ایران و روسیه و منافع مشترک این دو بازیگر در خاورمیانه باعث پررنگ شدن نقش منطقه ای ایران شده است. این سه فاکتو در پسابرجام و نقش آنها در قدرت بازیگری ایران کاملا مشهود است و قابل انکار نیست.

http://tnews.ir/%D8%A7%D8%A8%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1/235960572078.html#%d9%85%d8%b3%da%a9%d9%88-%d9%86%d9%82%d8%b4-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%b1%d8%a7-%d8%af%d8%b1-%d8%a2%d8%b3%db%8c%d8%a7%db%8c-%d9%85%db%8c%d8%a7%d9%86%d9%87-%d9%88-%d9%82%d9%81%d9%82%d8%a7%d8%b2-%d9%85%db%8c-%d9%be%d8%b0%db%8c%d8%b1%d8%af%d8%9f